تلاش‌های هند برای دلارزدایی نشان‌دهنده آرزوی کاهش اتکا به ارز ایالات متحده و تنوع بخشیدن به معاملات مالی بین‌المللی این کشور است.
صاحب‌نظران سیر دور شدن هند از تسلط دلار را مستلزم فراهم آوردن منافعی بالقوه از حیث مقابله با مخاطرات ژئوپلتیکی و نرخ ارز و بالا بردن جایگاه بین‌المللی روپیه می‌دانند.
اما، این گذار یک فرآیند تدریجی است و برای تبدیل دلارزدایی به یک موفقیت پایدار، هند باید ثبات اقتصادی خود را افزایش دهد و بازارهای مالی خود را تقویت کند.
انگیزه‌های هند برای دلارزدایی چیست؟
استراتژی دلارزدایی هند پاسخی به چندین عامل است:
خطرات ژئوپلیتیکی: وضعیت دلار آمریکا به عنوان ارز ذخیره جهانی، غالب کشورها را در معرض خطرات سیاسی و اقتصادی بالقوه قرار می‌دهد. واشنگتن می‌تواند تحریم‌هایی را اعمال کند یا دسترسی به سیستم مالی مبتنی بر دلار را محدود کند و بر توانایی کشورها برای انجام تجارت و امور مالی بین‌المللی تأثیر بگذارد. هدف هند با کاهش اتکا به دلار، مهار کردن این خطرات ژئوپلیتیک است.
نرخ ارز: نگه داشتن بخش قابل توجهی از ذخایر ارزی هند به دلار، این کشور را در معرض نوسانات نرخ ارز قرار می‌دهد. کارشناسان می‌گویند که تنوع بخشیدن به ذخایر با استفاده از ارزهای باثبات دیگر می‌تواند مدیریت ریسک بهتری را فراهم کند و در برابر کاهش ناگهانی ارزش ارز از اقتصاد این کشور محافظت کند.
تنوع تجارت: هند به طور فعال مشارکت‌های تجاری قوی‌تری را با کشورهای سراسر جهان ایجاد کرده است. با افزایش حجم تجارت جهانی، تمایل طبیعی به انجام معاملات با ارزهای محلی وجود دارد.
وضعیت روپیه: دلارزدایی ناشی از تمایل به ارتقای جایگاه بین‌المللی روپیه هند هم هست. افزایش استفاده از روپیه در معاملات برون مرزی می‌تواند آن را برای تجارت و سرمایه‌گذاری جهانی جذاب‌تر کند.
چه پیشرفتی حاصل شده است؟
تلاش‌های هند برای دلارزدایی تدریجی اما پیوسته بوده است. دهلی چندین گام برای ترویج استفاده از روپیه در تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی برداشته است:
هند قراردادهای دوجانبه مبادله ارزی را با برخی کشورها امضا کرده است که به آنها امکان می‌دهد داد و ستد کنند و معاملات را به جای دلار با ارزهای محلی مربوطه خود انجام دهند.
مقاله‌ای در روزنامه دیلی گاردین با تأکید بر مزایایی که هند از دلارزدایی می‌تواند به دست آورد، می‌گوید که هند با استفاده از پول خود برای تجارت بین‌المللی، می‌تواند نرخ بهره خود را تعیین کند، عرضه پول را کنترل کند و به تغییرات اقتصادی واکنش مؤثرتری نشان دهد. نتیجه همه این‌ها این است که هند می‌تواند بیشتر به خود متکی باشد و کمتر به عوامل خارجی وابسته باشد.
هند همچنین صادرکنندگان و واردکنندگان را تشویق کرده است که از روپیه برای تسویه معاملات تجاری به ویژه با کشورهای همسایه استفاده کنند. چنین اقداماتی به ایجاد یک محیط مساعد برای دلارزدایی کمک می‌کند.
ماه پیش نارندرا مودی نخست وزیر هند در امارات متحده عربی بر جنبش دلارزدایی تأکید کرد و بانک‌های مرکزی دو کشور توافق کردند که «چارچوبی برای ترویج استفاده از ارزهای محلی برای تراکنش‌های فرامرزی ایجاد کنند.»
این امر به دنبال استفاده چین از یوان برای خرید کالاهای روسی پس از شروع تهاجم به اوکراین بود. طبق گزارش‌ها، سهم یوان در تسویه حساب‌های وارداتی روسیه در سال ۲۰۲۲ از ۴ درصد به ۲۳ درصد افزایش یافته است.
وب سایت «هندو بیزنس لاین» آن را «گامی خوب» خواند و گفت که توافق بین هند و امارات «با در نظر گرفتن اهمیت امارات در تجارت و جریان سرمایه هند قابل توجه است».
مادان سبنویس، اقتصاددان و بانکدار ارشد، به کانال خبری خصوصی ان‌دی‌تی‌وی گفت که معاملاتی که هند با امارات به صورت دوجانبه داشت «شروع بسیار خوبی» بود، اما باید «قابلیت پذیرش گسترده‌تری» داشته باشد تا بتواند مؤثر باشد.
چه چالش‌هایی وجود دارد؟
غلبه بر سلطه دلار به عنوان ارز ذخیره اولیه جهان مستلزم تلاش‌های مستمر و همکاری بین‌المللی قابل توجه است زیرا این تسلط عمیقاً ریشه‌دار است.
در تفسیری در مجله تجارت جهانی با عنوان «راه چالش برانگیز پیش رو» آمده است که دلار همچنان ۴۲ درصد سهم پرداخت و تسویه بین‌المللی را در اختیار دارد.
در این مقاله به نقل از ویجی کالانتری، رئیس مرکز تجارت جهانی بمبئی، آمده است: «هند به طور کامل آماده دلارزدایی نیست، زیرا هیچ مکانیسم جایگزین ثابت شده‌ای در سطح جهانی برای جایگزینی دلار در تسویه حساب تجارت فرامرزی وجود ندارد.»
مقاله‌ای در روزنامه هندو به ترجیح گسترده بسیاری برای استفاده گسترده از دلار در معاملات بین‌المللی اشاره کرد.
هند همچنین با تضمین ثبات اقتصادی خود از طریق تورم پایین و سیاست‌های مالی قوی، نیاز به جذب سرمایه‌گذاران جهانی و افزایش اعتماد به روپیه دارد.
در مقاله‌ای در فایننشال اکسپرس، با اشاره به اینکه تلاش‌های هند برای کاهش اتکای خود به دلار و دور زدن تحریم‌های روسیه مزایایی را در زمینه تجارت نفت به همراه داشته است، نوشته شده است که بعید است چنین اقدامی منجر به تبدیل روپیه به ارز ذخیره جهان شود.