روزنامه نیویورکتایمز پنج‌شنبه‌شب با انتشار یک خبر طلایی همه را شوکه کرد؛ خبر مربوط به توافق ایران و آمریکا درباره تبادل زندانیان بود و آزادسازی ۶ میلیارد دلار از اموال بلوکهشده ایران در کره‌جنوبی. این خبر تاکید میکرد که بر اساس این توافق ۵زندانی آمریکایی از زندان اوین به هتلی در تهران منتقل شدهاند. این خبر تقریبا در زمانی منتشر شد که امیدها نسبت به تفاهم تهران و واشنگتن بسیار کمرنگ شده بود و برخی در تهران و پایتخت‌های غربی بر این مساله تاکید میکردند که شکایت حقوقی ایران از کره‌جنوبی، زندانی شدن ۲آمریکایی دیگر دریک ماه اخیر و افزایش حضور نظامی آمریکا در منطقه، همه نشانه‌هایی از به بنبست خوردن مذاکرات است.
با این همه روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در تاریخ ۹مرداد در گزارشی با عنوان معنای شکایت حقوقی ایران از کره‌جنوبی چیست؟ با تاکید بر اینکه این شکایت جنبه اهرمسازی برای گفتوگوها دارد، از احتمال آزادسازی اموال بلوکهشده ایران در آینده نزدیک خبر داده بود.
پنج‌شنبه شب به وقت تهران یک منبع آمریکایی اعلام کرد که ۵ زندانی آمریکایی در ایران در ازای آزادی چند زندانی ایران و دسترسی تهران به ۶ میلیارد دلار از دارایی‌‌‌های مسدودشده خود در کره‌جنوبی آزاد خواهند شد؛ روزنامه نیویورکتایمز اولین منبع آمریکایی بود که این خبر را اعلام کرد و ساعاتی بعد نیز این خبر توسط ایران تایید شد. خبری که بیانگر آغاز اجرای پلن سی یا همان اقدامات در راستای محدودسازی تنش بین ایران و آمریکاست.
این در حالی است که طی چند هفته گذشته برخی اخبار منتشر شده این گمانه را مطرح کرده بود که توافق ضمنی بین تهران و واشنگتن با شکست مواجه شده است که از جمله می‌توان به طرح شکایت ایران از کره‌جنوبی برای استرداد دارایی‌‌‌های بلوکه شده‌‌‌اش اشاره کرد. اما روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی با عنوان «اهرمسازی یا شکست مذاکرات» که در تاریخ ۹ مرداد ماه چاپ شد، به این موضوع پرداخت که پیچیدگی‌‌‌ها و چالش‌‌‌های موجود لزوما به معنای شکست مذاکرات غیرمستقیم نیست و دو طرف تمایل دارند که محدودسازی تنش‌‌‌ها تا موعد ۲۰۲۴ دچار دست‌‌‌انداز نشود.»
«دنیای‌اقتصاد» در گزارش مذکور، شکایت ایران از کره‌جنوبی را به مثابه بن بست در مذاکرات در نظر نگرفت بلکه آن را اهرمی در مقابل آمریکا و در راستای رسیدن به توافق تلقی و تاکید کرد که اگر تبادل زندانیان در آینده نزدیک عملیاتی شود، تعجب برانگیز نخواهد بود. «دنیای‌اقتصاد» همچنین این توافق را بخشی از توافقی می‌دانست که برخی کارشناسان به آن عنوان پلن سی بایدن داده بودند؛ این پلن را می‌توان را نه برجام نه فشار حداکثری خواند که بر اساس این مدل، تنش‌‌‌ها محدود و مدیریت می‌شود.
مسقط و دوحه چه کاره‌اند؟
علاوه بر ایران و آمریکا برخی کشورهای منطقه‌‌‌ای چون قطر و عمان نیز در پیگیری این توافق نقش پررنگی داشتند. در ماه‌‌‌های اخیر چند مقام عمانی و قطری به ایران سفر کردند یا مقامات ایرانی همچون علی باقری و حسین امیرعبداللهیان به این کشورها سفر داشتند. از ابتدا از عمان به عنوان یک میانجی‌گر در راستای تبادل زندانیان و آزادسازی پول‌‌‌های ایران یاد می‌‌‌شد. سفر هفتم خرداد ماه هیثم بن‌‌‌‌‌‌‌‌‌طارق، سلطان عمان به تهران و سپس سفر امیرعبداللهیان به مسقط و در نهایت رایزنی‌‌‌های السید بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان بی‌نتیجه نبود و امروز شاهد اجرایی شدن توافقات بین ایران و آمریکا با میانجی‌گری عمان و حتی قطر هستیم. سفر ۲۶ تیرماه وزیر خارجه عمان به تهران بعد از وقفه سه‌‌‌هفته‌‌‌ای در رایزنی‌‌‌ها و اظهارات سالیوان مبنی بر اینکه فعلا توافق درباره تبادل زندانیان وجود ندارد، صورت گرفت. بسیاری در آن فضا این‌گونه تحلیل میکردند که مذاکرات ایران و آمریکا به بنبست خورده است.
اما «دنیای‌اقتصاد» در گزارش‌‌‌های متعدد به این موضوع پرداخت که این سفر نشانه‌‌‌ای از زنده بودن مذاکرات است و میانجی‌گرهای عمانی و قطری با دو دستورکار سیاسی و مالی همچنان فعال هستند. عمان در این مذاکرات بخش سیاسی را هدایت میکرد و به عنوان میانجی وارد عمل شده بود ولی قطر بخش مربوط به مباحث مالی را برعهده داشت. روزنامه «دنیای‌اقتصاد» در گزارشی که در تاریخ ۲۸ تیر ماه منتشر شد با عنوان «ماموریت«سید»عمانی در تهران» به نقل از صابر گل عنبری کارشناس مسائل منطقه مطرح کرد که «درباره پرونده تبادل زندانیان همه‌‌‌‌‌‌‌‌‌چیز آماده است و مذاکرات بانکی توسط قطر و مذاکرات سیاسی به واسطه عمانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در حال پیگیری است. در این راستا می‌توان تماس وزیر خارجه قطر با جیک سالیوان را پیرو مذاکرات مربوط به مباحث مالی دانست.»این پیش‌بینی درست از آب درآمد و امروز۶ میلیارد دلار پول ایران در کره‌جنوبی آزاد و در حسابی در قطر برای استفاده در مسائل بشردوستانه قرار می‌گیرد.
جزئیات آزادی زندانیان
پنج‌شنبه شب نیویورکتایمز خبر تبادل زندانیان را بعد از ماه‌‌‌ها رایزنی بین ایران و آمریکا اعلام کرد. این رسانه در گزارشی با اعلام این خبر، جزئیات آن را نیز بیان کرد و نوشت که اولین قدم توافق ایران و آمریکا پس از دو سال مذاکرات پنهانی، آزادی پنج زندانی ایرانی-آمریکایی و نگهداری آنها در یک هتل است. به گزارش «ایسنا» به نقل از این رسانه آمریکایی، مراد طاهباز، سیامک نمازی و عماد شرقی از جمله زندانیان آزادشده توسط ایران هستند. نام دو زندانی آزاد شده دیگر ذکر نشده است. نیویورکتایمز به نقل از دو منبع مطلع نوشت که یکی از دو زندانی ناشناس آزادشده یک «دانشمند» و دیگری یک «تاجر» است. این روزنامه گزارش داد که سه زندانی نامبرده و یکی از دو زندانی ناشناس در روز پنج‌شنبه از زندان اوین به هتلی در تهران منتقل شدهاند.
آنها قرار است چند هفته در این هتل بمانند تا ایران به آنها اجازه خروج از کشور را بدهد. چند منبع مطلع عنوان کردند که زندانی پنجم که یک زن است، پیش‌تر آزاد شده و در حال حاضر در حصر خانگی به سر می‌‌‌برد. دو منبع مطلع به نیویورکتایمز گفته‌‌‌اند این توافق در ماه مارس تقریبا کامل شده بود اما مذاکرات در این‌باره به دلیل دستگیری یکی از دو تبعه ناشناس آمریکایی توسط ایران متوقف شد.پس از اعلام این خبر از سوی نیویورکتایمز، آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا اعلام کرد که پنج آمریکایی در ایران، آزاد شده و هم‌‌‌اکنون در حصر خانگی به سر می‌‌‌برند. به گزارش «ایسنا» وی تاکید کرد که این گفتوگوها حساس هستند.
زندانیان، سپتامبر ایران را ترک می‌کنند
خبرنگار سی بی اس نیز در این باره نوشت که اگر توافق پیش برود این زندانیان احتمالا در ماه سپتامبر (شهریور - مهر) به کشورهای خود بازگردند. در همین حال خبرگزاری رویترز به نقل از یک منبع مطلع از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا نوشت که ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا شهروندان آمریکایی بتوانند ایران را ترک کنند. این منبع گفت که سپتامبر یک چارچوب زمانی احتمالی برای خروج آنها از ایران است.سی ان ان نیز به نقل از یک منبع مطلع درخصوص توافق اخیر ایران و آمریکا مبنی بر آزادی زندانیان گفت که این توافق با مذاکرات بر سر توافق هسته‌‌‌ای ایران مجزاست. وی تاکید کرد که آزادی نهایی آمریکایی‌‌‌ها «شاید بتواند به تسهیل مذاکرات در دیگر حوزه‌‌‌ها کمک کند.»
پول ایران کجا می‌رود؟
منابع مطلع همچنین اعلام کردند که دولت بایدن ۶ میلیارد دلار پول بلوکهشده از فروش نفت ایران در کره‌جنوبی را آزاد کرده و آن را به حسابی در قطر منتقل خواهد کرد. به ادعای این منابع، دولت قطر اموال ایران را کنترل خواهد کرد و به ایران اجازه خواهد داد تنها برای خرید کالاهای بشردوستانه از آن استفاده کند. به گزارش خبرگزاری تسنیم، پس از واریز این پول به حسابی در قطر، تبادل زندانیان نیز به انجام می‌‌‌رسد. سپس وزارت امور خارجه ایران در خصوص نحوه بهره‌‌‌برداری از دارایی‌‌‌های مسدودشده ایران بیانیه‌‌‌ای صادر کرد و نوشت: «نحوه بهره‌‌‌برداری از منابع و دارایی‌‌‌های مالی رفع توقیف شده در اختیار جمهوری اسلامی ایران بوده و این منابع برای نیازهای مختلف کشور حسب تشخیص مراجع ذی‌صلاح هزینه خواهد شد.»
همچنین منابع مطلع به خبرگزاری تسنیم گفتند تا وقتی که پول‌‌‌های ایران کامل به قطر منتقل نشود، زندانیان آمریکایی آزاد نمیشوند. بر اساس این گزارش، در این فرآیند قرار است ابتدا پول‌‌‌های ایران در کره از واحد وون (واحد پول کره‌جنوبی) به یورو تبدیل شود که این مهم انجام شده و در ادامه بناست به حسابی در قطر واریز شود تا در اختیار ایران قرار گیرد.از سوی دیگر محمد جمشیدی معاون سیاسی رئیس‌جمهور در توییتی نوشت: «بعد از آزاد شدن پول‌‌‌های ایران در عراق، فرآیند آزادسازی کل دارایی‌‌‌های ایران در کره‌جنوبی نیز آغاز شده است. تا زمان انتقال کامل پول‌‌‌ها، زندانیان مدنظر آمریکا همچنان در ایران باقی می‌‌‌مانند.»
تایید توافق توسط نمایندگی ایران در سازمان ملل
تقریبا دو ساعت پس از انتشار خبر تبادل زندانیان توسط منبع آمریکایی، نمایندگی ایران در سازمان ملل تایید کرد که توافقی با ایالات متحده بر سر آزادی زندانیان حاصل شده است.به گزارش «ایسنا»، نمایندگی ایران در سازمان ملل روز پنج‌شنبه در مورد اخبار منتشر شده به شبکه سی‌‌‌بی‌‌‌اس گفت: «به عنوان بخشی از توافق همکاری بشردوستانه که با میانجی‌گری یک دولت ثالث حاصل شده است، ایران و آمریکا پذیرفته‌‌‌اند که متقابلا پنج زندانی را آزاد و آنها عفو کنند. جابه‌جایی آنها گام ابتدایی حائز اهمیتی در جهت اجرای توافق است.»
شرایط در حال تغییر است
همچنین نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی روز پنج‌شنبه در «ایکس» (توییتر سابق) نوشت: «جمهوری اسلامی ایران ماه‌‌‌هاست که به‌‌‌دلایل بشردوستانه، گفت‌وگوهای غیرمستقیم برای تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا را آغاز کرد. این مذاکرات با رویکرد سیاسی آمریکا و گره زدن موضوعات غیر‌مرتبط بسیار طولانی شد، اما اکنون شرایط در حال تغییر است.»علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه نیز ساعاتی بعد از اعلام این خبر در صفحه توییتر خود نوشت: «فرآیند آزادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌‌‌های ایران که چند سال است به‌‌‌طور غیرقانونی توسط آمریکا توقیف شده، آغاز شد. ایران تضمین لازم برای پایبندی آمریکا به تعهدات خود را دریافت کرده است. آزادی چند ایرانی که به‌‌‌طور غیرقانونی در آمریکا بازداشت شده بودند در این چارچوب است.»
واکنش سئول
از سوی دیگر وزارت خارجه کره‌جنوبی که به بخشی از دعوای ایران و آمریکا تبدیل شده بود به اخبار منتشر شده واکنش نشان داد و در بیانیه‌‌‌ای نوشت: «دولت ما در حال رایزنی نزدیک با کشورهای درگیر، شامل ایالات متحده و ایران برای حل موضوع وجوه مسدود شده ایران بوده و امیدوار است که این موضوع به صورت دوستانه حل شود.»در این باره سیدمحمد مرندی، کارشناس مسائل بین‌الملل که تا چندی پیش به عنوان مشاور تیم مذاکراتی از وی نام برده می‌‌‌شد، در فضای مجازی نوشت: «کره‌جنوبی هیچ نقشی در آزادسازی دارایی‌‌‌های بلوکه شده ایران نداشت. پس از این توافق، آمریکا به سئول گفت که دارایی‌‌‌های ایران را منتقل کند.»
سفرهای گسترده قطری‌ها به تهران و واشنگتن
در این بین قطر که به عنوان تسهیل‌‌‌گر در این گفتوگوها ایفای نقش می‌کند، ابراز امیدواری کرده که توافق اخیر میان تهران و واشنگتن منجر به توافق در پرونده هسته‌‌‌ای شود. محمد عبدالعزیز الخلیفی، وزیر مشاور قطر در امور خارجه در گفتوگو با شبکه الجزیره گفت که قطر به حل اختلافات از طریق راه‌‌‌های مسالمت‌‌‌آمیز و گفتوگو ایمان دارد. وی تاکید کرد که کشورش نقشی محوری در تسهیل روند مذاکرات بین تهران و واشنگتن ایفا کرده است. الخلیفی همچنین تاکید کرد که قبل از رسیدن به این توافق مسوولان قطری سفرهای گسترده‌‌‌ای به واشنگتن و تهران داشتند.