فروردین امسال بود که آمارها نشان می داد میانگین مصرف بنزین نوروزی به عنوان بازه زمانی که در طول سال بیشترین تقاضای بنزین در آن اتفاق می افتد به حدود 117 میلیون لیتر در روز رسیده است. با این حال، گزارش های اخیری که توسط وزارت نفت منتشر شده، حاکی از پیشروی این رقم در روزهای اخیر به حدود 122 میلیون لیتر در روز است. دولت تاکنون توانسته با راهکارهایی غیر قیمتی نظیر کنترل قاچاق و نیز رشد تولید، تقاضای بنزین را تامین کند. با این حال، این سوال هم اینک مطرح است که با توجه به افزایش مستمر تقاضا و نیز روند کند اصلاحات در این زمینه، این راهکارها تا کجا پاسخگو خواهند بود؟
شیب تند تقاضای بنزین
کارشناسان حوزه انرژی از سال های گذشته با بررسی روند مصرف و تولید بنزین در کشور، همواره درباره وقوع کمبود بنزین هشدار داده بودند. اما شیوع کرونا و اعمال محدودیت های جدی در حمل و نقل، وقوع این بحران را به تاخیر انداخت. امسال که همه گیری کرونا به پایان رسیده کمبود بنزین خود را نزدیک تر نشان می دهد و در این میان، به نظر می رسد روند کنونی مصرف بنزین برآوردهای قبلی از آن را نیز پشت سر گذاشته است!
در این زمینه فروردین امسال ، گزارش تحلیلی پایگاه «مطالعات زنجیره ارزش نفت و گاز» نشان می داد که در سال 1401 میزان مصرف سالانه بنزین از مقدار پیش بینی شده 99 میلیون لیتر در روز فراتر رفته و به 103.5 میلیون لیتر در روز رسیده است. رقمی که 20 درصد بیشتر از مقدار مصرف در سال 1400 است. بررسی های این مرکز ضمن اشاره به مصرف به طور متوسط 117 میلیون لیتری بنزین در نوروز امسال، حاکی از آن بود که متوسط مصرف بنزین امسال به چیزی بین 105 تا 118.6 میلیون لیتر در روز (طبق دو برآورد مختلف) خواهد رسید.
با این حال، داده های اخیر وزارت نفت، بیانگر این است که میزان مصرف بنزین در کشور این روزها از سقف پیش بینی ها هم عبور کرده است. به گزارش ایرنا، هوشنگ فلاحتیان، معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت به تازگی با اشاره به افزایش مصرف روزانه انواع حامل‌های انرژی در کشور گفته است: دو سال قبل میانگین مصرف روزانه بنزین ۸۸ میلیون لیتر بوده، اما اکنون به ۱۲۲ میلیون لیتر در روز رسیده است.
هر چند برای مشخص شدن میانگین مصرف بنزین طی امسال ، هنوز باید منتظر شش ماه دوم ماند، اما تا این جای کار، رشد مصرف بنزین قابل تامل است. بماند این که بر خلاف انتظارات، زمستان سال گذشته یک اتفاق کم سابقه رخ داد و آن این که بر خلاف سال های قبل از آن، مصرف بنزین کاهش نیافت. در آن زمان، خروج تدریجی از دوره کرونا یک عامل اثرگذار بود، اما امسال ، رشد تولید خودرو می تواند این بار را به دوش بکشد.
تولید بنزین چقدر است؟ آیا واردکننده شده ایم؟
اوایل امسال، سالاری مدیر عامل شرکت پالایش و پخش فراورده های نفتی از افزایش ظرفیت تولید بنزین در پالایشگاه ها به روزانه 112 تا 115 میلیون لیتر خبر داد که این ارقام از میزان مصرف کنونی بنزین کمتر است. با این حال، به نظر می رسد دولت حداقل تا اردیبهشت بدون واردات توانسته این وضعیت را مدیریت کند. شاهد این موضوع، اظهارات نژاد علی مدیر عامل شرکت ملی پخش فراورده های نفتی در اردیبهشت امسال است. وی از رشد 10 درصدی مصرف بنزین در این تاریخ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته خبر داده و افزوده است که با توجه به هم ترازی بین تولید و مصرف تاکنون (اردیبهشت) واردات بنزین نداشته ایم، اما سیر مصرف بنزین در کشور عدد غیر منتظره ای است.
با این اوصاف، این که از اردیبهشت تا کنون چطور ناترازی بنزین مدیریت شده، چندان رسانه ای نشده است، البته از مهم ترین خبرهایی که در این زمینه تاکنون منتشر شده می توان به اظهارات رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت اشاره کرد. به گزارش 2 مرداد تابناک به نقل از «معروف خانی»، وی تصریح کرده که امروزه ایران به واردکننده این محصول تبدیل شده است و به ازای واردات هر تن بنزین، ۱۰۰ دلار بیش از قیمت بین‌المللی بنزین هزینه می‌کند! او در پاسخ به این که آیا واردات بنزین با نرخ ۷۰ سنت در هر لیتر واقعیت دارد یا خیر؟ توضیح داد: به نظر می‌رسد، رقم مذکور بیش از ۷۰ سنت باشد؛ اما نمی‌توان عدد دقیقی در این زمینه ارائه داد، چون شفاف‌سازی نمی‌شود.
دولت برای کنترل مصرف چه کار کرده است؟
هم اینک خروج از دوره کرونا و به خصوص قوت گرفتن روند افزایش سالانه تولید خودرو در کشور، دو عامل آشکار برای رشد مصرف بنزین به شمار می روند. اما در لایه های بعدی، خارج نشدن خودروهای فرسوده به میزان کافی، توسعه نیافتن خودروهای گازسوز به این روند مصرف سوخت دامن زده است. در چنین شرایطی دولت به طور مشخص راهکار حذف تقاضاهای کاذب و قاچاق را از دو مسیر کاهش سهمیه آزاد کارت های سوخت به 150 لیتر و همچنین کاهش کارت سوخت جایگاه ها تا حد امکان اجرا کرده و برای رشد تولید نیز همان طور که گفته شد، طرح های میان مدتی را در دست اجرا دارد. با این همه و با توجه به تاکید بر استفاده نکردن از ابزارهای قیمتی برای کنترل مصرف، به نظر می رسد کماکان باید در عوامل فوق به دنبال کنترل تراز منفی بنزین گشت. مگر این که شرایط تورم و بهبود قدرت خرید در سطح کلان اقتصاد به گونه ای رقم بخورد که اصلاح قیمتی بنزین با حساسیت کمتری توجیه پذیر شود./ خراسان