«متیو میلر»، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا تائید کرد که بخشی از پول‌های ایران در عراق به عمان منتقل می‌شود. او گفت: عمان پذیرفته است مدیریت بخشی از منابع آزاد شده ایران در عراق را برعهده داشته باشد. ماجرای پول‌های بلوکه شده ایران در عراق هم مانند کره جنوبی است. نه مبلغ دقیق آن مشخص است و نه آنگونه که مقامات توضیح داده‌اند قرار است دلار وارد کشور شود. طلب ارزی ایران از عراق هم قرار است در قالب کالای اساسی و دارو وارد کشور شود.
آخرین بار هم وزیر نفت ایران چند روز گذشته اعلام کرد: ما هر چه گاز به عراق می‌فروشیم در بانک TBI مبلغ آن را می‌گیریم. منتها عراقی‌ها شروطی درباره درآمد حاصل از صادرات گاز دارند که برای دارو و کالاهای اساسی است. ما به طرف عراقی فشار آوردیم که این محدودیت برداشته شود، اما رقم دلارهای بلوکه شده ایران در عراق چقدر است؟ معاون وزیر نفت در امور گاز مطالبات گازی ایران از عراق را معادل ۸ میلیارد یورو اعلام کرده بود. سال قبل وزیر خارجه عراق گفته بود بابت برق و گاز 17 میلیارد دلار به ایران بدهکاریم.
سفیر ایران در عراق در فروردین ۱۴۰۲ این رقم را مجموعا ۱۱ میلیارد دلار عنوان کرده بود و پس از آن هم بانک مرکزی آمار داد که «۱۰ میلیارد دلار از عراق طلبکاریم.» به نظر می‌رسد که مقامات ایران نه میزان طلب خود از عراق را اعلام می‌کنند و نه امیدی به آزادی کامل این منابع دارند. چون بیش از یک دهه است که ایران دلارهای بلوکه شده خود در کشورهای دیگر را مدام لیست می‌کند اما فعلا خبری از آزادسازی این منابع نیست. منابعی که در کشورهای مختلف بلوکه شده و رقم آن تا 100 میلیارد دلار هم می‌رسد.
دبیر کل کانون صرافان کشور درباره اثرگذاری انتشار خبری مبنی بر انتقال بخشی از پول‌های آزاد شده در عراق به عمان، در بازار ارز اظهار داشت: اگر پولی آزاد شده باشد باید این خبر از سیستم رسمی اعلام شود و بانک مرکزی میزان دقیق آزادسازی پول‌های بلوکه را اعلام کند و نباید این موضوعات تنها به اخبار غیررسمی محدود شود. کامران سلطانی‌زاده با بیان اینکه تنها می‌توان با اخبار تایید شده و رسمی درباره اثرگذاری پول‌های آزاد شده در بازار آزاد اظهار نظر کرد، گفت: قاعدتا اگر پولی آزاد شود باید بلافاصله به چرخه تبادلات ارزی وارد و ورود آن به تبادلات ارزی هم باید در سامانه نیما نشان داده شود.
دبیر کل کانون صرافان ادامه داد: سامانه نیما یک سامانه رسمی است و تمام ارزها به صورت رسمی در این سامانه عرضه می‌شوند بنابراین ارز آزادشده وقتی وارد چرخه رسمی شود می‌تواند به طور محسوس در بازار ارز اثرگذار باشد، اما تا جایی که می‌دانم در ماه‌های گذشته اکثر صرافی‌ها از دریافت ارز از سامانه نیما رضایت ندارند و این نشان می‌دهد که گشایش قابل توجهی در این زمینه نداشتیم و اگر گشایشی رخ داده بود به طور قطع باید افزایش عرضه ارز در سامانه نیما قابل راستی‌آزمایی می‌بود.
سلطانی‌زاده افزود: پیش از این هم هر بخشی از دارایی‌های ایران که آزاد می‌شد به طور رسمی در این باره اطلاع‌رسانی انجام می‌شد، اما در حال حاضر تمام اخبار درباره آزادسازی پول‌های بلوکه شده غیررسمی هستند. وی درباره پول‌های آزاد شده در مدت زمان دولت سیزدهم گفت: به یاد ندارم در این مدت به طور رسمی، پولی آزاد شده باشد، در حالی که در این مدت آزادسازی پول‌های بلوکه شده در کره جنوبی و عراق به صورت جدی مطرح شد، اما هنوز اتفاق خاصی در این زمینه رخ نداده است. دبیرکل کانون صرافان درباره کاهش نرخ دلار تا 47 هزار تومان در روزهای گذشته تاکید کرد: در این مدت در بازار دلار 47 هزار تومانی را ندیدیم و در این مدت کمترین قیمت دلار 48 هزار و 300 تومان بود. سلطانی‌زاده ادامه داد: براساس اخبار غیررسمی در بازار، کاهش مقطعی نرخ ارز به دلیل دخالت‌های غیر مستقیم بانک مرکزی و سایر دستگاه‌ها در تزریق ارز در بازار بوده و این کاهش جزیی اثر مداخله است. اگر مداخله انجام نمی‌شد، به طور قطع قیمت ارز افزایش پیدا می‌کند وگرنه به دلیل اتفاقاتی که رخ می‌دهد نرخ ارز باید بیشتراز این اعداد باشد.
وی گفت: البته ساز و کار مداخلات مشخص نیست و این موضوع به صورت رسمی اعلام هم نشده است. اگر مداخله‌ای انجام می‌شود باید با همان دلار 40 هزار تومانی انجام شود اما می‌بینیم که مداخله با نرخ بازار آزاد شکل گرفته است. دبیرکل کانون صرافان با تاکید بر اینکه امروز نرخ ارز 7 نرخی شده است، تاکید کرد: در حال حاضر با نرخ تالار اول و سنا با قیمت 28 هزار و 500 تومانی، نرخ تالار دوم و نرخ نیما، نرخ اسکناس بازار متشکل، نرخ etsبانک مرکزی، نرخ بانک ملی، نرخ مداخله و نرخ بازار آزاد مواجه هستیم در حالی که قراربود ارز تک نرخی شود. سلطانی‌زاده ادامه داد: نتیجه نرخ‌گذاری دستوری افزایش فاصله نرخ ارز بازار آزاد با نرخ سنا و نیما و... است در حالیکه در مقطعی در سال گذشته با ایجاد بازار توافقی این اختلاف و فاصله قیمتی به حداقل رسیده بود. فراموش نکنیم که در ابتدای سال 1401 اختلاف نرخ نیمایی با بازار آزاد کمتر از سه تا پنج درصد بوده و در بازار توافقی اواخر سال 1401 بازار آزاد و صرافی‌های رسمی عملا نزدیک به‌هم بودند.
فرقی ندارد پول‌ها کجا بلوکه شده
مسعود دانشمند، فعال اقتصادی در این خصوص به «انتخاب» گفت: برای پاسخ به این سوال باید به خیابان پاستور بروید. آمریکایی‌ها گفته‌اند این پول فقط برای دارو و غذاست. شکل آن هم اینگونه است که ما مثلا گندم می‌خریم، فاکتور آن را به بانک عراقی و عمانی می‌بریم آن‌ها پس از تایید آمریکایی‌ها می‌توانند پول لازم به اندازه خرید گندم یا دارو را در اختیار ما قرار دهند.
وی در ادامه درباره شکل گیری بروکراسی برای دسترسی ایران به منابع ارزی خود اشاره کرد: این کار بورکراسی نیست و فقط کنترل از سوی آمریکا است. من دقیقا نمی‌دانم این پول به ما کمک می‌کند یا خیر، مقدار آن هم مشخص نیست. در این فرآیند به نظر نمی‌رسد چیزی به دست بخش خصوصی برسد. دانشمند در پایان گفت: ما اینقدر مشکل داریم که اگر تمام پول‌ها را هم جلوی ما بریزند کاری نمی‌توانیم انجام دهیم. وقتی تحریم هستیم و اف.ای.تی. اف را نپذیرفتیم و بانک‌هایمان به جایی وصل نیست فرقی نمی‌کند این پول در کجا باشد.
احمد کیمیایی، کارشناس اقتصادی اتاق بازرگانی هم به «انتخاب» گفت: صد درصد این پول به نفع اقتصاد است، وقتی پول‌های ما از هر کجا آزاد می‌شود به نوعی وارد کشور شده است، حتی اگر خود اسکناس هم نیاید کالا وارد می‌شود. چون ما درگیر تحریم‌های مختلف هستیم از هر راهی باید برای ورود کالا و ارز استفاده کنیم. ظاهرا توافق پنهانی ایران و آمریکا ناظر به این است که کالاهای بشردوستانه از جمله دارو و غذا با ارز‌های فوق خریداری شود.
وی درباره شکل مطلوب آزادسازی منابع اشاره کرد: این وضعیت بهتر از این است که پول دست دولت بیاید. وقتی پول دست دولت می‌رسد گاهی ممکن است کاری انجام دهد که مردم خوششان بیاید و ارزپاشی کند، آن وقت این پول اصلا جای درستی خرج نمی‌شود. اما حالا مطمئن هستیم کالاهایی وارد می‌شود که به سفره مردم مرتبط است و دارو‌ها در بازار تنظیم می‌شوند. ما در دارو خیلی آسیب‌پذیر هستیم و گاهی‌اوقات یک سری دارو‌های ساده هم در دسترس مردم قرار نمی‌گیرد. من این اتفاق را به فال نیک می‌گیرم. دولتمردان ما باید این مسأله را درک کرده باشند که در زمان‌هایی که مشکلاتمان را با دنیا حل کردیم، اقتصاد ما بالقوه توانمندی‌های خود را نشان داده است. تحریم یعنی دست و پای یک شناگر خوب را بسته باشند و از او بخواهند دریا را شنا کند.
کیمیایی در رابطه با دیگر نشانه‌های اقتصادی تفاهم موقت گفت: من فکر می‌کنم نشانه بارز این توافق کاهش قیمت ارز در 3 ماه اخیر است. این ثبات ناشی از تصمیمات اقتصادی دولت نیست، این ثبات نشانه این است که در سیاست خارجی به یکسری دستاوردها رسیده‌ایم. اقتصاد ما همیشه از سیاست خارجی وام گرفته است. به نظر من دلیل ثبات نسبی ارز و یک سری از کالاها نتیجه توانمندی دولت نیست و ناشی از توافق پنهان است.
میزان منابع ارزی بلوکه شده
در پی سفر سلطان عمان به ایران و بر اساس اطلاعات به دست آمده به زودی بیش از ۲۴ میلیارد دلار از منابع ارزی بلوکه شده ایران در عراق و کره جنوبی و از طریق منابع قابل دسترس کشورمان در صندوق بین‌المللی پول وارد کشور خواهد شد. از این میزان ارز، هفت میلیارد دلار منابع ارزی بلوکه شده ایران در کره جنوبی و بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار آن منابع بلوکه شده ایران در عراق است که عمده آن به صادرات انرژی به این کشور همسایه باز می‌گردد. در پی سفر سلطان عمان به ایران و سفر مشاور بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به عمان مقرر شده در قالب تفاهمی با ایران این منابع بلوکه شده آزاد شود.
همچنین در پی دیدار فرزین، رئیس کل بانک مرکزی ایران با جورجیوا، رئیس صندوق بین‌المللی پول در واشنگتن مقرر شد ایران بتواند به بیش از ۶. ۷ میلیارد دلار حق برداشت ویژه خود دسترسی داشته باشد. گفتنی است؛ چندی پیش هم علی شریعتی - عضو اتاق بازرگانی ایران و عراق - از آزادسازی دو میلیارد دلار از منابع ارزی بلوکه شده ایران خبر داده بود.