روسیه و کوبا پس از دهه ها دوری، دوباره کنار هم قرار گرفتند؛هم آغوشی که به باور گروهی فرایندی از نقش آفرینی پوتین در جنگ اوکراین است.
هم آغوشی پس از جنگ سرد
اندکی پیش از یک ساله شدن حمله روسیه به اوکراین، مقامات بلندپایه کرملین بازدید از کوبا را کلید زدند. ماه مارس، نیکولای پاتروشف، دبیر شورای امنیت روسیه و ایگور سچین، مدیر قدرتمند شرکت نفت دولتی روسیه، روس نفت، با رهبران کوبا در هاوانا دیدار کردند.پس از ان در ماه آوریل، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، به عنوان بخشی از یک تور منطقه ای بعد از سفر به ونزوئلا و نیکاراگوئه، راهی کوبا شد.
بازدیدها دو طرفه بود.ماه ژوئن، مانوئل ماررو کروز، نخست وزیر کوبا، بیش از ده روز در روسیه ماند و با پوتین دیدار داشت.آلوارو لوپز میرا، وزیر دفاع کوبا نیز برای گفتگو با همتایان روسی خود - از جمله سرگئی شویگو، یکی از معماران بدنام جنگ در اوکراین، به مسکو سفر کرد.شویگو اعلام کرد که کوبا مهمترین متحد روسیه در منطقه کارائیب بوده و خواهد ماند. او متعهد شد که مسکو آماده کمک به جزیره آزادی و حمایت از دوستان کوبایی است.به همین ترتیب، جراردو پنالور، معاون وزیر خارجه کوبا، دو کشور را به عنوان متحدان راهبردی توصیف کرد که علیه اقدامات قهری یکجانبه واشنگتن همکاری می کنند.
مواضع رهبران دو کشور بی شباهت به شعار نیست.با این همه روسیه متعهد شد که نفت و منابع صنعتی مختلف را در اختیار کوبا قرار دهد. بر اساس برآورد انجام شده، مسکو تاکنون بیش از ۱۶۰ میلیون دلار نفت به این جزیره ارسال کرده همزمان خبرگزاری های روسیه اعلام کردند که منابع اضافی قرار است ارسال شود.کوبا اکنون پروازهای مستقیم از روسیه دارد (پروازها پس از حمله به اوکراین به حالت تعلیق درآمده بودند)، و به سیستم پرداخت «میر» که مسکو برای تسهیل تبدیل روبل به پزو و سایر ارزها برای گردشگری، تجارت تعریف شده، پیوسته است. انتظار می رود بیش از هزاران نفر از مدیران و کارکنان نفت روسیه تا پایان سال از کوبا دیدن کنند.
همکاری راهبردی برای رویارویی با غرب
نزدیکی میان دو بازیگر، کمک های نظامی نیز به دنبال داشته است. اوایل ماه جاری، کشتی نیروی دریایی روسیه«پرکوپ»از ناوگان دریای بالتیک این کشور بیش از طی هفت هزار مایل به سمت کوبا تغییر مسیر داد. این کشتی تقریباً حامل صد دانشجوی نیروی دریایی روسیه، کمک های بشردوستانه و تجهیزات مختلف به سمت کوبا بود.سفیر روسیه و معاون فرمانده نیروی دریایی روسیه در مراسم ورود کشتی شرکت کردند، ورودی که نماد آغاز همکاری عمیق تر بود.
به نوشته خبرگزاری سی ان ان، روابط نظامی میان مسکو و هاوانا به وضوح برای به چالش کشیدن ایالات متحده طراحی شده تا بدین طریق دو بازیگر آنچه را که میگل دیاز کانل، رئیس جمهوری کوبا از آن تحت عنوان حمایت بی قید و شرط ازدرگیری روسیه با غرب خوانده را ثابت کند. اگرچه دولت اوباما در سال 2014 زمینه را برای احیای روابط واشنگتن و هاوانا هموار کرد، دولت ترامپ و بایدن به سیاست انزوای رژیم حاکم بر کوبا بازگشته اند.
کارائیب؛ میدان نبرد نیابتی مسکو و واشنگتن
کوبا در کنار تعمیق روابطش با روسیه، به چین اجازه داد تا یک مرکز جاسوسی مخفی در این جزیره بسازد. پایگاه چینی بخشی از پروژه ای است که جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آن را تلاش گسترده‌تر چین برای رهگیری ارتباطات آمریکا، سرقت اسرار و آمادگی برای افزایش رقابت می‌داند. این سازه همچنین یادآور تاسیسات اطلاعاتی ساخت شوروی است؛ تاسیساتی که اوایل دهه 2000 توسط روسیه با گلوله خنثی شد. تحریکات روسیه، چین و کوبا پیشتر واکنش شدید پنتاگون را در به دنبال داشته است. در حالی که کشتی روسی به سمت کوبا حرکت می کرد، ایالات متحده یک زیردریایی هسته ای به نام USS Pasadena را به پایگاه تحت کنترل آمریکا در خلیج گوانتانامو فرستاد.
ماجرای «ایست لجستیکی»، این یک هشدار و نمایش قدرت از جانب واشنگتن بود. وزارت امور خارجه کوبا بازدید از زیردریایی را محکوم کرد و آن را "دامن زدن به تنش ها خواند.بااین حال نیروی دریایی ایالات متحده گفت این چنین اقدام هایی مسبوق به سابقه است.هر دو بازیگر درست می گویند. روسیه و ایالات متحده وارد یک مارپیچ تشدید تنش در اطراف کوبا شده اند: پوتین در پاسخ به آنچه که او به عنوان تهدید آمیز بودن حضور مسلحانه آمریکایی در نزدیکی مرزهایش می‌داند، فعالیت‌های نظامی مسکو در نزدیکی مناطق حساس برانگیز ایالات متحده را گسترش می‌دهد، در برابر واشنگتن به کنش های مسکو در کارائیب پاسخ می دهد.
تکرار سناریوی نخ نما شده
این پویایی می تواند فاجعه ای را به سرعت رقم بزند. هرچند اوایل دهه 1960 نیز شاهد سناریوهای مشابهی بودیم. نیکیتا خروشچف، رهبر شوروی، از ترس محاصره نظامی و انزوای غرب، به کوبا به عنوان اهرم فشار مناسب علیه واشنگتن متوسل شد.خروشچف امیدوار بود که جان اف کندی، رئیس جمهور سابق را به عقب نشینی از حمایت از تلاش های ضد کمونیستی در برلین غربی و سایر بخش های اروپا وادار کند. خروشچف معتقد بود که استقرار موشک های کوتاه برد اتمی در کوبا رئیس جمهور آمریکا را متقاعد می کند تا قدرت شوروی را در مناطق دیگر به چالش نکشد؛ چرا که چنین فعلی پس لرزه های بسیاری دارد.
پوتین امروز احتمالا به سناریوی مشابهی باور دارد. به باور تحلیلگران او نیز در اشتباه است. کندی و مشاورانش پس از اطلاع از تشدید تنش ها در اکتبر 1962 گزاره قرنطینه دریایی کوبا و تدارک برای حمله به جزیره در صورتی که موشک‌ها متوقف نشدند را در اولویت قرار داد.حالا شش دهه از جنگ سرد گذشتهف و بایدن و مشاورانش اگر از ادامه تشدید تنش نظامی روسیه در جنوب فلوریدا مطلع شوند، احتمالا پاسخ‌های مشابهی خواهند داد. استراتژی فعلی امنیت ملی شامل تعهد به جلوگیری از مداخله خارجی در منطقه است. به سان اکتبر 1962، ایالات متحده و روسیه ممکن است در اواخر سال 2023 یا اوایل سال 2024 بدر آستانه درگیری نظامی مستقیم در اطراف کوبا قرار بگیرند.
بایدن از نسخه کندی پیروی کند
هر چه پوتین در اوکراین ناامیدتر شود، بیشتر آمریکا را در کارائیب به چالش خواهد کشید. این فرصت برای یک دیکتاتور – خواه خروشچف یا پوتین - وسوسه انگیز است ؛ چرا که به دنبال پایان دادن به تعهدات آمریکا به اروپا است. هر اندازه دولت بایدن در کوبا نوسط روسیه و چین به چالش کشیده شود، بیشتر می خواهد قدرت خود را نشان دهد. واشنگتن به تشدید تنش نظامی روسیه در کوبا با اهرم محکم تری پاسخ خواهد داد.ناظران بر این باورند که در سال منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری در آمریکا، فشارها برای عضله‌سازی افزایش می‌یابد، بالاخص برای چهره ای چون بایدن که تصاویر وحشتناک کشته‌های آمریکایی در جریان خروج از افغانستان در سال 2021 توسط مخالفان جمهوری‌خواهش مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد.
بایدن و مشاورانش باید از نسخه کندی در اکتبر 1962 پیروی کنند تا وسوسه های روسیه در کوبا و فرصت طلبی چین را معکوس کند. دولت باید پیام روشنی ارسال کند که مداخله نظامی خارجی در منطقه تنها تعهدات آمریکا در اروپا و کارائیب را سخت تر خواهد کرد.بایدن همچنین باید نشان دهد که برای محدود کردن دسترسی روسیه و چین، در صورت لزوم و بر اساس تحریم‌های موجود، به رویکردهای منظم متوسل می شود.رئیس جمهور همچنین باید مشوق هایی را برای عقب نشینی در کوبا در اختیار پوتین قرار دهد. همانطور که کندی با خروشچف انجام داد. رویکرد کندی به جنگ سرد پس از بحران موشکی کوبا پایان نداد، اما دستورالعمل هایی را برای روابط پایدار روسیه و آمریکا در اطراف جزیره تعریف کرد؛ دستورالعمل هایی که تا پایان قرن بیستم قابلیت اجرایی داشت.