پرچم ایران پس از سال‌ها در مقر سازمان همکاری شانگهای در پکن برافراشته شد و از دیروز سهشنبه 13 تیر- 4 ژوئیه ایران به صورت رسمی و دائمی عضو این سازمان منطقهای شد. این رخداد که ماحصل سال‌ها عضویت ناظر است، جهت‌گیری سیاست خارجی ایران به سمت شرق را یک گام به جلو حرکت می‌دهد. از این تاریخ به بعد تهران می‌تواند مزایای عمدتا سیاسی و امنیتی قرارگیری این بلوک منطقهای را در راستای دکترین چندجانبه‌گرایی و قرار گرفتن در جبهه ضد هژمونی ایالات متحده مورد استفاده قرار دهد. آن‌گونه که محمد جمشیدی معاون سیاسی رئیسجمهور گفته است عضویت فعال در سازمان‌های منطقهای و بین‌المللی، بخش مهمی از سیاست خارجی دولت رئیسی مبتنی بر دکترین همسایگی و همگرایی است و از این رو عضویت کامل در شانگهای می‌تواند ایران را برای پیوستن به دیگر سازمان فرامنطقه‌ای یعنی بریکس جدی‌تر کند.
فصول مشترک ایران و شانگهای
ابراهیم رئیسی رئیسجمهور در جریان سخنرانی در بیست و سومین نشست سران این سازمان مهم منطقهای که به صورت مجازی و به میزبانی هند برگزار شد، با بیان اینکه باور داریم همکاری اعضای سازمان شانگهای در حوزه‌‌‌های اقتصادی می‌تواند چشم‌‌‌اندازی روشن از نظم منطقهای عادلانه، پیش چشم ملل جهان بگشاید، گفت: با اتکا به تجربه دهه‌‌‌های گذشته، اینک کاملا مشهود است که در کنار نظامی‌‌‌گری، آنچه بسترساز نظام سلطه غربی شده، سلطه دلار بوده است و بنابراین هرگونه تلاش برای شکل‌‌‌دهی به یک نظام عادلانه بین‌المللی، نیازمند حذف این ابزار سلطه در مناسبات درون‌‌منطقه‌‌‌ای است.
سید‌ابراهیم رئیسی ظهر دیروز سهشنبه، برای اولین بار به عنوان رئیسجمهور و نهمین عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، بزرگ‌ترین ظرفیت کشورهای عضو برای وحدت و صلح‌‌‌سازی را ظرفیت تمدنی آنها دانست و اظهار کرد: جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که سازمان همکاری شانگهای به‌‌‌عنوان سازمانی در حال رشد با شاخصه‌‌‌ها و ظرفیت‌‌‌های قابل‌توجه، از جایگاه ممتازی در ارتقای روند توسعه همکاری‌‌‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی برخوردار است. قطعا مزایای عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای، در تاریخ ماندگار خواهد شد.
رئیسجمهور تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران سیاست «همسایگی و همگرایی» را مبنای سیاست خارجی خود قرار داده و آن را مسیر مطلوب برای تحقق صلح و ثبات منطقهای می‌‌‌داند. جمهوری اسلامی ایران با تجربه بیش از دو دهه مبارزه موفق با تروریسم و افراط‌‌‌گرایی، تعهد خود به تضمین امنیت و مبارزه با سلطه‌‌‌گری در منطقه را به اثبات رسانده است و آمادگی دارد که تجربه و ظرفیت‌‌‌های خود را در چارچوب سازوکارهای سازمان همکاری شانگهای به اشتراک بگذارد تا به‌‌‌سوی منطقهای عاری از تروریسم، افراط‌‌‌گرایی و جدایی‌‌‌طلبی پیش رویم. رئیسی به متغیر اقتصاد نیز اشاره کرد و گفت: در باب اقتصاد؛ سازمان همکاری شانگهای بیش از ۶۰درصد منطقه اوراسیا و بیش از ۴۰درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده است.
این ظرفیت عظیم، توان بالقوه گسترده‌‌‌ای را به این سازمان برای توسعه تجارت و تعمیق همکاری‌‌‌های اقتصادی در اشکال مختلف اعطا کرده است. رئیسجمهور همچنین به مساله محیط‌زیست اشاره کرد و افزود: یکی از مهم‌ترین تهدیدهایی که جامعه جهانی را در دوران حاضر تهدید می‌کند، تغییرات آب و هوایی است. تغییرات اقلیمی امکان تبدیل شدن به تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک را دارد که می‌تواند کشورها را با بحران‌های امنیتی پیچیده دست به گریبان کند. منطقه ما نیز با انواع تهدیدهای زیست‌‌‌محیطی نظیر کمبود منابع آب و گرمایش هوا و فرسایش خاک مواجه است. ماهیت این تهدیدها به گونه‌‌‌ای است که جز در پرتو همکاری‌‌‌های چندجانبه، درک آسیب‌‌‌های احتمالی در دراز‌مدت و تنظیم قواعد و مقررات در چارچوب سازمان‌های منطقهای امکان مقابله با آنها وجود ندارد.
واکنش‌ها
رسمی شدن عضویت ایران در سازمان شانگهای با واکنش‌ها و پیام‌های تبریک سران و مقامات عضو همراه شد. نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند که میزبان این نشست بود با استقبال از پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای گفت: خوشحالم که بگویم ایران به عنوان یک عضو کامل به خانواده سازمان همکاری شانگهای می‌‌‌پیوندد. برای رئیسجمهور ایران، ابراهیم رئیسی و مردم ایران بهترین‌‌‌ها را در این زمینه آرزو می‌‌‌کنم. همچنین از امضای تفاهم‌‌‌نامه استقبال می‌‌‌کنم.
شی جین پینگ، رئیسجمهور چین نیز در سخنرانی خود در اجلاس شانگهای که به صورت ویدئو کنفرانس در دهلی‌‌‌نو برگزار شد، با استقبال و تبریک برای عضویت رسمی ایران در این سازمان گفت: جهان امروز دچار تحول خواهد شد، تحولاتی که با چالش‌‌‌های جدیدی همراه خواهد بود؛ وحدت یا تفرقه، همکاری یا منازعه، اینها سوالاتی است که در زمانه ما مطرح خواهد شد. آرزوی مردم برای داشتن خوشبختی هدف ماست. صلح و همکاری می‌تواند روند جاری دوران ما باشد. ولادیمیر پوتین دیگر مقام ارشدی بود که به ایران تبریک گفت و افزود: از پیشرفت سریع ایران برای عضویت کامل در سازمان همکاری شانگهای استقبال می‌کنیم. هدف این انجمن اکنون «کمک به همکارانمان برای ادغام در کارهای چندوجهی» است که توسط آن انجام می‌شود. رئیسجمهور روسیه خاطرنشان کرد: ایران می‌تواند ظرفیت جدیدی را به این سازمان اضافه کند. او گفت: اقتدار و نفوذ جامعه ما همچنان قوی‌‌‌تر می‌شود.
علاقه سایر کشورها و ساختارهای بین‌المللی به فعالیت آن در حال افزایش است. آنها به ما اعتماد دارند و دوستی و همکاری ما را می‌خواهند. امامعلی رحمان، رئیسجمهور تاجیکستان نیز در سخنرانی‌‌‌اش در اجلاس شانگهای پیوستن کامل ایران به این سازمان بین‌المللی را تبریک گفت و بر لزوم تدوین استراتژی برای گسترش سازمان همکاری شانگهای در میان‌مدت تاکید کرد. ژانگ مینگ، دبیرکل سازمان همکاری شانگهای در گفت‌‌‌وگو با خبرگزاری اسپوتنیک با تقدیر از تلاش‌‌‌های تهران در راه پیوستن به این نهاد اظهار کرد: الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای (SCO) به عنوان یک عضو کامل، محتوای عملی جدیدی را به همراه خواهد داشت و چشماندازهای وسیعی را باز می‌کند. وی ادامه داد: من اطمینان دارم که عضویت کامل ایران با ارائه محتوای عملی جدید و گشودن چشماندازهای وسیع به همکاری سازمان شانگهای در زمینه‌‌‌های مختلف کمک خواهد کرد.
تاریخچه یک رابطه
جمهوری اسلامی ایران از سال ۲۰۰۵ عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای بود و درخواست برای عضویت رسمی و کامل در این سازمان نیز پس از ۱۶ سال، در اولین حضور رئیسی به عنوان رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، در بیست و یکمین نشست سران شانگهای در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان، در شهریور ۱۴۰۰ به تایید هشت عضو دیگر سازمان رسید و ایران نهمین عضو این سازمان مهم منطقهای شد. فرآیند فنی و انجام تعهدات رویه‌‌‌ای تبدیل عضویت جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از اعضای اصلی نیز در بیست و دومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای در سمرقند به تصویب اعضا رسید.با پایان یافتن فرآیند عضویت قطعی جمهوری اسلامی در سازمان شانگهای، یکی از دستورات اصلی بیست و سومین نشست سران سازمان که به شکل مجازی و به میزبانی هند برگزار می‌شود، اعلام عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان شانگهای خواهد بود.
سازمان همکاری شانگهای در حوزه‌‌‌های بسیاری نظیر حوزه اقتصادی فعالیت می‌کند و ایران، از این پس می‌تواند منافع منطقهای خود را در این حوزه‌‌‌ها موثرتر دنبال و تامین کند. همچنین ایران به جهت برخورداری از زیرساخت‌‌‌های مناسب و شبکه‌‌‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌‌‌ای، فرودگاه‌‌‌ها و بنادر، به‌ویژه بندر چابهار در دهانه اقیانوس هند، می‌تواند نقش مناسبی از نظر اقتصادی در این سازمان ایفا کند. از سوی دیگر دو کشور بزرگ واردکننده انرژی در جهان یعنی چین و هند در این سازمان عضویت دارند و ایران نیز به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان انرژی، فرصت‌‌‌های خوبی را برای تقویت همکاری با این کشورها در چارچوب سازمان شانگهای خواهد داشت.
طرح کمربند- راه، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و همکاری‌‌‌های منطقهای در دیگر حوزه‌‌‌ها از جمله دیگر مسائلی هستند که بیش از پیش بر اهمیت عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان شانگهای به عنوان عضو اصلی می‌‌‌افزایند. سازمان همکاری شانگهای یک نهاد بین‌المللی است که توسط چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، روسیه و ازبکستان در سال ۲۰۰۱ تاسیس شد. در سال ۲۰۱۷، هند و پاکستان نیز به عنوان عضو پذیرفته شدند.