با گذشت یک سال از شوک حذف ارز 4200 بر نرخ تورم، اثر این شوک تخلیه شد و نرخ تورم سالانه 12 درصد و تورم نقطه به نقطه خوراکی ها 33 درصد کاهش یافت.
تازه‌ترین داده‌های مرکز آمار از وضعیت قیمت ها حاکی از این است که تورم ماهانه کالاها و خدمات در خرداد با ثبت 2 درصد، به کمترین رقم خود از فروردین سال گذشته تا کنون رسیده است. از سوی دیگر همزمان با تخلیه اثر تورمی حذف ارز 4200 در «محاسبات» تورمی، تورم نقطه ای و به خصوص تورم نقطه ای کالاهای خوراکی با افت شدید 12 و 33.5 درصدی روبه‌رو شدند. موضوعی که یک رکورد جدید حداقل در یک دهه گذشته اقتصاد کشور محسوب می‌شود. در خرداد روند 12 ماهه افزایش تورم سالانه نیز متوقف شد.
با آرام گرفتن وضعیت بازار ارز و در شرایطی که این بازار به عنوان یک لنگر تورمی (یعنی نشانه ای برای تقویت یا تضعیف انتظارات تورمی) برای اقتصاد ایران عمل می کند، روند تورم ماهانه کالاها و خدمات چند ماهی است که روند نزولی به خود گرفته است. بر این اساس، در تازه ترین داده های منتشر شده توسط مرکز آمار ایران ملاحظه می شود که نرخ تورم ماهانه پس از 14 ماه یعنی از فروردین 1401، مجدد به 2 درصد بازگشت. طبق این دادهها، خوراکی‌ها و کالاهای غیرخوراکی در خرداد نسبت به اردیبهشت به ترتیب 1.8 و 2.2 درصد افزایش داشته‌اند.
در میان کل کالاها و خدمات، گروه های «قند و شکر و شیرینی‌ها» با 6.6 درصد، «هتل و رستوران» با 6.2 درصد و گروه «چای، قهوه و کاکائو» با 5.7 درصد، بیشترین رشد ماهانه قیمت ها را از آن خود کردند. از سوی دیگر گروه های «سبزی ها و حبوبات» با منفی 4.6 درصد و نیز «حمل و نقل» با منفی 2 درصد، با رشد منفی قیمت و کمترین تورم ماهانه نسبت به دیگر گروه‌های کالایی روبه‌رو شدند.
رکوردشکنی کاهش تورم نقطه ای در خرداد
از تغییرات ماهانه قیمت ها که بگذریم، شاهد این هستیم که یک اتفاق ویژه در خصوص تورم نقطه‌ای در خرداد رخ داده، به طوری که این رقم با کاهش 12 واحد درصدی، از 54.6 در اردیبهشت به 42.6 درصد در خرداد رسیده است. بنا به تعریف، تورم نقطه‌ای به وضعیت شاخص قیمت‌ها در یک ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل گفته می شود. به گزارش ایرنا، افت 12 واحد درصدی تورم نقطه‌ای بین دو ماه متوالی، رکورد جدیدی حداقل در یک دهه اخیر محسوب می شود. جزئیات بیشتر گزارش مرکز آمار همچنین نشان می دهد که تورم نقطه ای کالاهای خوراکی و غیرخوراکی بین ماه‌های اردیبهشت و خرداد، به ترتیب از 75.4 به 42.6 و از 45.1 به 42.6 درصد کاهش یافته که این افت تورم برای کالاهای خوراکی نیز یک رکورد حداقل در 10 سال اخیر به شمار می آید.
تخلیه اثر حذف ارز 4200 در محاسبات تورمی
اما برای پی بردن به این که این رکورد کاهش تورم چگونه به دست آمد، باید به تعریف تورم نقطه‌ای و همچنین اتفاقات رخ داده در یک سال اخیر توجه کرد. علت اصلی کاهش تورم نقطه ای در خرداد به تخلیه اثر حذف ارز 4200 در «محاسبات تورمی» برمی‌گردد. خرداد سال گذشته و با حذف ارز 4200، قیمت کالاها و به خصوص کالاهای خوراکی با یک تکانه روبه رو شد، به طوری که تورم نقطه ای مواد خوراکی (یعنی سطح قیمت ها در هر ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل) از 49.7 درصد در اردیبهشت 1401، به 83 درصد در خرداد آن سال رسید. اثر این روند بر میانگین قیمت کل کالاها نیز به گونه ای بود که تورم نقطه ای از 36.1 درصد در اردیبهشت 1401 به 47.5 درصد در خرداد آن سال افزایش یافت. به این ترتیب و از آن جایی که در تورم نقطه ای، رشد قیمت ها در یک ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل سنجیده می شود، این تورم های بالا در گزارش های تورم نقطه ای تا 12 ماه بعد یعنی تا اردیبهشت امسال همواره وجود داشت. با این حال، با سپری شدن یک سال از حذف ارز 4200 و با توجه به این که تکانه ای مانند حذف ارز 4200 به وقوع نپیوسته، آمارهای تورم در هر ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل، هم اینک به روند عادی خود بازگشته است.
مورد بارز «روغن»
برای روشن شدن بیشتر آن چه در بخش پیش گفته شد، بررسی تورم نقطه ای قیمت روغن خوراکی یک مثال بارز است. به گزارش ایرنا، در خرداد سال قبل، با حذف ارز 4200، بیشترین افزایش قیمت در روغن خوراکی اتفاق افتاد و به این ترتیب قیمت این محصول حدود 4 برابر شد و تورم نقطه ای آن در خرداد به 285.3 درصد رسید. مثلاً یک بطری روغن خوراکی مایع از ۱۵ هزار تومان به ۶۰ هزار تومان افزایش یافت. بنابراین هر بطری روغن ۶۰ هزار تومانی از خرداد ۱۴۰۱ به بعد، مبنای محاسبات آماری تورم روغن قرار گرفت و طبیعی بود که در ماه‌های بعد از خرداد نیز همین محاسبات آماری در تورم نقطه‌ای ادامه یابد، به طوری که شاهد بودیم در همه ۱۲ ماه اخیر تورم نقطه‌ای روغن خوراکی بیش از ۲۰۰ درصد بود، اما به آن معنا نبود که هر ماه قیمت روغن خوراکی بیش از ۲۰۰ درصد افزایش یافته است. در این میان، برخی منتقدان غیرمنصف، چشم خود را روی این واقعیت آماری بسته بودند و هر ماه این گونه وانمود می‌کردند که تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها به عدد وحشتناکی رسیده و مدعی بودند که این آمارها بیانگر گرانی‌های جدید است.
این در حالی است که مردم شاهد بودند که به عنوان مثال قیمت روغن خوراکی در یک سال اخیر پس از حذف ارز ۴۲۰۰ در همان سطح مصوب باقی ماند و حتی با تخفیف‌هایی که کارخانه‌ها دادند، در مقاطعی از قیمت مصوب نیز پایین‌تر عرضه شد. در واقع اگر ادعای منتقدان دولت درباره تورم‌های نقطه‌ای بالای ۲۰۰ درصد ۱۲ ماه اخیر پس از حذف ارز ۴۲۰۰ درست بود و هر ماه روغن این مقدار گران شده بود اکنون باید قیمت یک بطری روغن خوراکی چند میلیون تومان می‌شد! واقعیت این است که از خرداد سال گذشته تا اردیبهشت امسال، آثار آماری حذف ارز ۴۲۰۰ همچنان در شاخص‌های تورم نقطه‌ای و تورم میانگین ادامه داشت و از خرداد امسال آن اثر آماری به تدریج حذف خواهد شد. در روغن خوراکی شاهد حذف آن در آمار تورم خرداد هستیم.
پایان روند افزایش تورم سالانه پس از 12 ماه
داده های مرکز آمار از تغییر روند افزایش تورم سالانه پس از 12 ماه حکایت دارد که آن هم به نظر می رسد متاثر از گذشت یک سال از اجرای سیاست حذف ارز 4200 است. نرخ تورم سالانه، به میانگین قیمت ها در 12 ماه منتهی به یک ماه خاص، نسبت به دوره مشابه قبل از آن گفته می شود. بر این اساس، نرخ تورم سالانه از 49.1 درصد در اردیبهشت به 48.5 درصد در خرداد رسید. این تغییر برای کالاهای خوراکی، کاهش از 74.9 به 70.6 و برای کالاهای غیرخوراکی، افزایش از 38 به 38.8 درصد بود.