طی 2 سال اخیر حدود 10 هزار پزشک عمدتا متخصص و فوق تخصص برای مهاجرت گواهی حسن انجام کار دریافت کرده اند و کشورهای عربی یکی از مقصدهای پرطرفدار مهاجرت آن‌ها بوده است. تبعات این روند برای حوزه سلامت را بررسی کرده‌ایم و از سخنگوی سازمان نظام پزشکی درباره مهم ترین مشکلات و مطالبات همکارانش پرسیده ایم.
مدت کوتاه ویزیت بیمار، استفاده نکردن از کارت‌خوان در مطب‌ها، خطاهای پزشکی و ناراحتی از همه رفتارهای غیراخلاقی و غیرحرفه‌ای گروه اندکی از پزشکان به جای خود، اما حواسمان باشد که پزشکان هم مانند بسیاری دیگر از شاغلان، مطالباتی دارند که نتیجه کم‌توجهی به آن، اقدام 10 هزار پزشک برای مهاجرت طی دو سال اخیر بوده است.
عمان، امارات و دیگران
صحبت‌های اخیر رئیس کمیسیون بهداشت مجلس دوباره زنگ خطر کاهش نیروی انسانی حوزه سلامت را به صدا درآورد. در کنار مهاجرت پرستاران که به یک دغدغه جدی برای نظام سلامت تبدیل شده، افزایش میل به مهاجرت در بین پزشکان هم نگران‌کننده شده است؛ مهاجرتی که به گفته کارشناسان، مهم‌ترین دلیل آن تفاوت جایگاه شغلی و درآمدی آن‌ها در سایر کشورهاست. دکتر «حسینعلی شهریاری» که درباره این موضوع اعلام خطر کرده، به رکنا گفته است: «در دو سال اخیر حدود 10 هزار پزشک که عمده آن‌ها متخصص و فوق تخصص بوده‌اند، گواهی گود استندینگ (گواهی حُسن انجام کار برای ارائه در کشورهای مقصد) دریافت کرده‌اند. به گفته شهریاری، «بسیاری از این افراد به علت امکان دریافت حقوق‌های بسیار بالا در کشورهای حوزه خلیج‌فارس حتی فکر مهاجرت به کشورهای اروپایی را هم نمی‌کنند و به کشورهایی مثل عمان و امارات مهاجرت می‌کنند».
واضح است که چرا نگرانیم
دلایل این‌که چرا باید نگران مهاجرت پزشکان، به ویژه پزشکان متخصص و فوق تخصص باشیم، کاملا واضح است، با این وجود تکرارشان می کنیم:
* سرانه پزشک متخصص در ایران 54 پزشک به‌ازای 100 هزار نفر است؛ در حالی که این سرانه، در کشورهای اروپایی عمدتاً بالای ۲0۰ و حتی ۳0۰ است. (گزارش کمیسیون اصل 90)
* فقط در یک سال، از 4500 ظرفیت آزمون دستیاری، 800 صندلی خالی ماند که بیشترین صندلی های خالی مربوط به رشته های طب اورژانس، بیهوشی، جراحی و داخلی اطفال بود. (تیر1401 –دبیر شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور)
و دو مثال از وضعیت برخی رشته های تخصصی:
* هم‌اکنون ما ۲۳۰ تا ۲۴۰ جراح قلب داریم؛ اما پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۷ یا ۱۴۰۸ این بحران خودش را بیشتر نشان دهد، به‌طوری‌که صف‌های بسیار طولانی برای نوبت عمل خواهیم داشت یا مراجعه بیماران، به کشورهای خارجی ایجاد می‌شود. (اسفند1401- رئیس انجمن جراحان قلب ایران)
* سن مهاجرت متخصصان بیهوشی، از جوان‌ها به سمت افراد میان‌سال و پیش‌کسوت در حال گسترش یافتن است و اگر به همین روال پیش برویم، دچار بحران در رشته بیهوشی خواهیم شد. (اردیبهشت1402- رئیس انجمن آنستزیولوژی و مراقبت‌های ویژه ایران)
* 42 درصد پزشکان متخصص در پنج کلان‌شهر کشور متراکم شده‌اند و مهم‌ترین دلیلش این است که حضور در مناطق محروم، برای پزشکانی که به طور طبیعی می‌خواهند از سال‌ها درس خواندن و تلاششان بهره اقتصادی ببرند، مزیت و تسهیلات انگیزه‌بخش ندارد.
و ده‌ها آمار از رشته های تخصصی دیگر که چرایی اهمیت توجه به مهاجرت پزشکان را ثابت می کند.
هم مهاجرت، هم تغییر شغل
دکتر «رضا لاری پور»، سخنگوی سازمان نظام پزشکی کشور، به خراسان می‌گوید: نیروی انسانی حوزه سلامت، در همه جای دنیا یک نیروی ارزشمند است و به همین دلیل برخی کشورها تلاش می‌کنند با اتخاذ تدابیر و ارائه تسهیلات، از پزشکان سایر کشورها هم استفاده و آن‌ها را جذب کنند. او تصریح می کند: به نتیجه نرسیدن مطالبات جامعه پزشکی، باعث شده است گروهی از آن‌ها برای ادامه طبابت به خارج از کشور مهاجرت کنند و برخی دیگر هم با وجود ماندن در کشور، حرفه‌های غیرپزشکی را ادامه می دهند که برایشان مزیت اقتصادی داشته باشد. لاری‌پور می‌افزاید: البته میزان مهاجرت پزشکان کشور ما از نظر آماری نسبت به برخی رشته‌ها مانند مهندسی خیلی زیاد نیست؛ اما به دلیل اهمیت شغلی آن‌ها، باید به این موضوع بیشتر حساس بود و برای آن چاره‌اندیشی کرد.
تیغ دولبه افزایش ظرفیت ورودی ها
یک راهکار حل این مشکلات، افزایش ظرفیت ورودی رشته پزشکی است که اجرایی هم شده است و می تواند حدود 10 سال دیگر، اولین خروجی‌های خود را در سطح تخصصی نشان دهد. البته این راهکار یک نگرانی هم با خود دارد که دکتر رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی کشور، به آن اشاره کرده است: «وقتی شرایط مناسبی را مهیا نکنیم، ظرفیت خالی می‌ماند و مجبوریم از استاندارد‌ها پایین بیاییم تا عده‌ای به ظرفیت‌های خالی ورود کنند؛ اما این موضوع خطر کاهش کیفیت خدمات پزشکی را به دنبال دارد».
مطالبه پزشکان چیز عجیبی است؟
حرف اولمان را دوباره تکرار می‌کنیم که هیچ یک از تخلفات، کم‌کاری‌ها، خطاها و زیاده خواهی هایی که از سوی اندک پزشکان مطرح می شود و درد بیماران را بیشتر می کند، مورد قبول نیست و این رفتارها، به جز این‌که سوگند پزشکی آن‌ها را زیر سوال می برد، نگاه جامعه به آن‌ها را هم خدشه‌دار می کند. اما آن سوی ماجرا را هم باید دید؛ افرادی که عمدتا جزو بااستعدادترین و سختکوش‌ترین دانشجویان بوده‌اند، پزشکانی که بارها و بارها نجات‌بخش بسیاری از زندگی ها بوده‌اند، متخصصانی که زندگی‌شان را وقف خدمت به بیماران کرده‌اند، اگر این خواسته را داشته باشند که ثمره سال ها تلاش، درس خواندن ها، کشیک دادن ها، بیدارخوابی‌هایشان کوچک شمرده نشود، مطالبه عجیبی نداشته‌اند، به خصوص آن که همین حالا بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای عربی منطقه، حاضرند بهترین امکانات و درآمدها را در اختیار آن‌ها قرار دهند.
8 مطالبه پزشکان از زبان سخنگوی سازمان نظام پزشکی کشور
سخنگوی سازمان نظام پزشکی کشور در گفت و گو با خراسان، مهم‌ترین مشکلات و مطالبات همکاران خود را شامل این موارد می داند:
1. عمیق و دقیق شدن نگاه سیاست گذاران کشور به حوزه سلامت و درمان
2. اجرای قوانین و اسناد بالادستی در حوزه سلامت
3. حفظ شأن و کرامت جامعه پزشکی کشور و جلوگیری از هجمه ها و تبلیغات علیه پزشکان
4. تسهیل فضای کسب و کار و وضع تعرفه های واقعی همانند دیگر صنوف
5. ارائه بسته های تشویقی به فارغ التحصیلان جوان برای افزایش ماندگاری در کشور و خدمت در مناطق محروم
6. پرهیز از ارائه راهکاری بی اثر و حساسیت برانگیز مانند افزایش میزان وثیقه آزادسازی مدارک
7. بهبود وضعیت دانشجویان و دستیاران پزشکی به منظور تشویق به ادامه تحصیل
8. توجه به امنیت شغلی پزشکان و حل مشکلات مربوط به استخدام ها
سنگین شدن هزینه بیماران؟ هرگز!
دکتر رضا لاری پور بر این مهم نیز تاکید می کند که: مسلما این مطالبات، به معنای افزایش هزینه سلامت در سبد خانوار و تضییع حقوق آن‌ها نیست؛ بلکه دولت و حاکمیت باید برای حوزه مهم سلامت و پزشکانی که نیروهای اصلی ارائه خدمت در این حوزه هستند، تدابیر ویژه‌ای داشته باشند و با تامین اعتبارات کافی و پوشش گسترده بیمه‌ای، کاهش هزینه های سلامت برای مردم را دنبال کنند.