صدای پای «تغییر اقلیم» در جهان، در کشور ما، بلندتر است و بیشتر به گوش می‌رسد. روز گذشته، سحر تاجبخش رئیس سازمان هواشناسی کشور با اشاره به ابعاد ابرچالش تغییر اقلیم، گفت: «افزایش دمای میانگین کشور در پنج دهه گذشته، بیانگر گرمایش محیط و تغییر اقلیم کشور با سرعت بیش از میانگین جهانی است. روند گرمایش فعلی زمین در ۱۰ هزار سال گذشته بی‌سابقه است و میانگین افزایش دمای کشور ما با سرعتی دوبرابر روند جهانی پیش می‌رود.»
حال این که در کشور چه اقداماتی در زمینه تغییر اقلیم و تبعات هولناک آن انجام شده است، باید گفت به نظر می رسد ما در زمینه سازگاری با تغییر اقلیم، مقداری کند عمل کرده‌ایم. شاید بنابر این اصل که «ماهی را هر وقت از آب بگیریم تازه است»، ما به‌تازگی به فکر تدوین قانون در این زمینه افتادیم؛ همان‌طور که دکتر داریوش گل‌علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست عصر دیروز شنبه، در گفت‌وگو با خراسان بیان کرد: «از حدود دو ماه قبل تدوین لایحه تغییر اقلیم کشور را کلید زدیم و تا پایان اردیبهشت آن را تحویل دولت می دهیم.»
تبعات تغییر اقلیم فقط خشکسالی است؟
از این مقدمه که بگذریم، باید اذعان کرد که برخلاف تصور برخی، که صرفا تبعات ابرچالش تغییر اقلیم را در خشکسالی می دانند، باران های سیل‌آسا و طغیان رودها، نشست زمین و مواردی از این دست، همه از شمار تبعات تغییر اقلیم به حساب می آید. دکتر سپیده رحمن‌پور، پژوهشگر حوزه تغییر اقلیم در این باره می گوید: «افزایش میانگین دمای سطح زمین به ویژه بر اثر اقدامات اقلیمی انسانی و مداخله های نابجای انسان در طبیعت و گرمایش زمین و سپس تغییر اقلیم با تشدید، تغییر آهنگ تبخیر، میعان ، بارش و راهکارهای آن برای بقای خویش را دستخوش اختلال می کند. افزایش دمای سطحی زمین، ذوب زودهنگام یخچال های طبیعی کوهستانی و کاهش سالانه آن‌ها، بارش بیشتر باران نسبت به برف، ضعف پوشش گیاهی و فرسایش خاک، ساخت و ساز های نابجا در مسیر رودها و کاهش فضای مسیرهای رواناب سبب بروز سیل، سیلاب و طغیان رودها در حال و آینده خواهد شد. نبود بستر مناسب برای عبور آب سبب ورود پرفشار آب به بسترهای مجاور و تخریب آن‌ها و بروز سیل می شود. ناتوانی خاک فرسایش یافته در جذب بارش نیز سبب بروز سیلاب می شود. جابه‌جایی فصل ها و کاهش مدت زمان فصل زمستان بر اثر تغییر اقلیم و بارش بیشتر باران نسبت به برف و پیوستن سریع تر آب به حجم رودها و رواناب به معنای تجربه سیل های بیشتر است.»
ایران و گازهای گلخانه ای
حال پرسش این است که جایگاه ایران در میزان تولید گازهای گلخانه‌ای جهان چقدر است. در پاسخ به این سوال، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اخیرا گفته است: «سه کشور بزرگ چین، آمریکا و هند، بیش از ۸۰ درصد گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید می‌کنند. ایران دهمین کشور تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای است و هرچند نقش کمی در این موضوع داریم ولی به عنوان یکی از کشورهایی هستیم که با توجه به وضعیتی که درباره تغییرات اقلیمی، سوخت‌های فسیلی، ناوگان حمل و نقل اعم از بین شهری و درون شهری و هم صنایع و معادن و... داریم، در این زمینه گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کنیم.»
اقدامات رو به جلو
به طور قطع در کنترل انسانی تغییر اقلیم، تلاش برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای نخستین راهکار این ابرچالش است. ایران در این زمینه با وجود اقدامات موثر، همچنان راه های زیادی را باید طی کند. در عین حال تلاش کشور در این زمینه را نمی توان نادیده انگاشت. چنان‌که در همین اردیبهشت،دومین نیروگاه تجدیدپذیر با افزایش ظرفیت برق با هدف کاهش استفاده از نیروگاه های انرژی های فسیلی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای وکاهش آلودگی هوا راه اندازی شد. مصرزاده معاون بهره برداری و توسعه فاضلاب آبفای استان تهران در این زمینه گفته است: «اولین نیروگاه تجدیدپذیر حاصل از فاضلاب شهری ۱۲سال پیش در تهران با ظرفیت ۵مگابایت راه اندازی شد و به زودی شاهد افتتاح سومین نیروگاه تجدیدپذیر با ظرفیت سرجمع ۱۵ مگابایت تولید برق در تهران خواهیم بود تا جبران کننده کمبود برق مصرفی به ویژه در فصل گرم سال باشد.»
او البته به تلاش شرکت های دانش بنیان هم اشاره کرده که با ورودشان به این عرصه توانسته اند گام های موثر بردارند: «با توجه به ورود شرکت های دانش بنیان در این عرصه، یکی از شرکت ها، در بازه زمانی دوساله توانست دستگاهی را اختراع کند و به ثبت برساند که ۵۰ درصد برق مصرفی تصفیه خانه ها را کاهش دهد و همین‌طور شرکت دانش بنیانی در تصفیه خانه جنوب تهران توانست با دستگاه بومی سازی توربوشارژ تصفیه خانه، در هزینه ها کاهش و بهره وری موثر ایجاد کند.»