رویارویی دریایی ایران و آمریکا در خلیج عمان

در بحبوحه بن‌‌‌بست مذاکرات برجامی و تلاش آمریکا و اروپا برای افزون کردن تحریم‌‌‌ها علیه ایران، روز پنج‌شنبه به وقت محلی نیروی دریایی آمریکا خبر از توقیف یک نفتکش به مقصد تگزاس با پرچم جزایر مارشال در دریای ‌‌‌عمان داد. به گزارش ایرنا، در بیانیه نیروی دریایی آمریکا ادعا شده است: «در تاریخ ۲۷ آوریل حدود ساعت ۱:۱۵ بعد از ظهر پنج‌شنبه به وقت محلی، نفتکش «ادونتیج سوییت» با پرچم جزایر مارشال توسط نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران هنگام عبور از آب‌های بین‌المللی در خلیج عمان توقیف شد. این نفتکش هنگام توقیف پیام کمک صادر کرد. ناوگان پنجم آمریکا اوضاع را زیر نظر دارد. اقدامات ایران مغایر با قوانین بین‌المللی و مخل امنیت و ثبات منطقه است. دولت ایران باید فورا نفتکش را آزاد کند.»

نیروی دریایی آمریکا مدعی شد: «‌در دو سال گذشته، ایران دست کم پنج کشتی تجاری را که در خاورمیانه تردد می‌کردند به طور غیرقانونی توقیف کرده است.» برخی رسانه‌های بین‌المللی گزارش داده‌اند، داده‌‌‌های ردیابی ماهواره‌‌‌ای این کشتی از پایگاه «مارین ترافیک» نشان می‌دهد که این نفتکش عصر روز پنج‌شنبه در خلیج عمان در شمال مسقط، پایتخت عمان، قرار داشته است. این نفتکش به تازگی از کویت  حرکت کرده و مقصد آن هیوستون تگزاس ذکر شده است.

واکنش واشنگتن

همچنین به دنبال این اتفاق، گروهی از سناتورهای آمریکایی در نامه‌‌‌ای به رئیس جمهور این کشور خواستار دادن اختیارات و حمایت مالی لازم به اداره تحقیقات امنیتی این کشور برای توقیف محموله‌‌‌های نفتی و گازی ایران شدند. به گزارش «ایسنا»، خبرگزاری رویترز با اشاره به «افزایش صادرات نفت ایران به‌رغم تحریم‌‌‌های آمریکا علیه ایران به دلیل برنامه هسته‌‌‌ای آن» گروهی از سناتورهای آمریکایی از هر دو حزب جمهوری‌‌‌خواه و دموکرات از جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا خواستند که به اداره تحقیقات امنیتی این کشور که یکی از ادارات وزارت امنیت داخلی آن است اجازه داده شود که محموله‌‌‌های نفتی و گازی ایران را توقیف کند. بنا بر گزارش رویترز، جونی ارنست، سناتور جمهوری‌‌‌خواه و ریچارد بلومنتال، سناتور دموکرات در نامه‌‌‌ای به جو بایدن گفتند که دفتر تحقیقات امنیت داخلی، مدتی بیش از یک سال است که به دلیل برخی سیاستگذاری‌‌‌ها در یکی از بخش‌‌‌های وزارت خزانه‌‌‌داری آمریکا قادر به توقیف یک محموله ایرانی نبوده است.

روایت ایران

اما ارتش جمهوری اسلامی ایران تاکید می‌کند که بر اثر تصادم یک فروند کشتی ناشناس با یک شناور ایرانی در آب‌‌‌های خلیج فارس که منجر به مفقود شدن دو نفر و زخمی شدن چند تن دیگر از خدمه این شناور شد، کشتی ناشناس بر خلاف مقررات بین‌‌‌المللی مبنی بر کمک به شناور و مصدومان، اقدام به فرار از خلیج فارس کرد که بلافاصله پس از درخواست از سوی مرکز تجسس و نجات دریایی‌(MRCC)، نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران اقدام به رهگیری، شناسایی و توقیف کشتی ناشناس در دریای عمان کرد. به گزارش «ایسنا»، در این عملیات ناوشکن بایندر نیروی دریایی ارتش با حکم قضایی، کشتی متخلف را که با پرچم جزایر مارشال در حال فرار بود، توقیف و به آب‌‌‌های ساحلی جمهوری اسلامی ایران هدایت کرد.

اهرم تهران

با وجود قطعی بودن تخلف این نفتکش، بر این اقدام معانی ضمنی نیز مترتب است؛ در واقع در عالم دیپلماسی هر اقدام حقوقی معنا و پیامد سیاسی خواهد داشت. به نظر می‌‌‌رسد با توجه به اینکه اکنون ظاهرا مذاکرات هسته‌‌‌ای در فضای تعلیق قرار دارد، ایران نیاز بیشتری به فعال کردن  همه اهرم‌‌‌های خود دارد. پیش‌تر نیز شاهد بودیم که ایران تلاش می‌کرد از اهرم‌‌‌هایی که در حوزه منطقه دارد، برای اعمال هزینه و افزایش هزینه تحریم‌‌‌های آمریکا استفاده کند.

با وجودی‌که اسفند سال ۱۴۰۱، تهران میزبان رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌‌‌المللی بود و برخی توافقات نیز حاصل شد اما در عرصه عمل این سفر تا به اینجا تاثیر مثبتی بر روند همکاری‌‌‌های ایران با غرب نداشته است و همچنان شاهد تحریم‌‌‌های روزافزون کشورهای اروپایی و آمریکا به بهانه‌‌‌های حقوق بشری هستیم. در آخرین مورد نیز دولت آمریکا روز پنج‌شنبه اعلام کرد سرویس امنیتی فدرال روسیه و همچنین سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را به اتهام آنچه «ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم در کنترل و هدایت دستگیری اتباع آمریکایی در خارج از کشور» خوانده شد، در لیست تحریم‌‌‌های خود قرار داده است. به گزارش «ایسنا»،‌‌‌ به نقل از شبکه سی‌ان‌بی‌سی، دولت بایدن دستگیری دو تبعه آمریکایی در روسیه و سه تبعه آمریکایی در ایران را از دلایل این تحریم‌‌‌ها می‌‌‌داند. در چنین فضایی که آمریکا و اروپا برای تحت فشار گذاشتن هر چه بیشتر ایران، تحریم‌‌‌های فزاینده را در دستورکار خود قرار داده‌‌‌اند، پرواضح است که ایران هم باید از اهرم‌‌‌های خود برای افزایش هزینه‌‌‌ تحریم‌‌‌ها بهره بگیرد.

همچنان‌که در گذشته ایران تلاش می‌کرد که از طریق استراتژی تغییر زمین بازی، به طرف غربی و آمریکایی نشان دهد که تداوم چنین تحریم‌‌‌هایی و حتی عدم‌تمایل به مذاکره و بده‌بستان در حوزه هسته‌‌‌ای برای آنها به‌ویژه واشنگتن هزینه خواهد داشت. یعنی ایران به نوعی از اهرم‌‌‌های دیگر خود به جز هسته‌‌‌ای استفاده می‌‌‌کند تا نشان دهد که این سیاست بدون هزینه نخواهد بود. این سیاست ایران آنچنان که غرب ادعا می‌‌‌کند بعد از خروج دونالد ترامپ از برجام و راه‌‌‌اندازی کمپین فشار حداکثری بیش از هر زمان دیگری استفاده شد.

فلسفه تحریم‌‌‌های اقتصادی آمریکا به این صورت است که از هژمونی خود در حوزه اقتصاد بین‌‌‌الملل علیه کشورهایی که با منافع آمریکا در جهان و منطقه تعارض دارند بهره می‌‌‌گیرد. این ابزار برای واشنگتن بسیار کم‌‌‌هزینه است. زیرا آمریکا با توجه به جایگاهی که در نظام بین‌‌‌الملل برای خود تعریف کرده، می‌‌‌تواند به آسانی با تحریم‌‌‌های ثانویه، کشورها را وادار کند که از این تحریم‌‌‌ها پیروی کنند. زیرا مراودات آنها با ایالات متحده بسیار زیاد است و نمی‌‌‌خواهند بازار بزرگ آمریکا را از دست بدهند. واشنگتن نیز با علم به این موضوع، از بحث تحریم‌‌‌ها به ویژه تحریم‌‌‌های ثانویه بیشترین بهره‌برداری را می‌کند و اجازه نمی‌‌‌دهد که کشورهای دیگر نیز با کشوری مانند ایران وارد مراودات تجاری شوند. در عین حال استفاده از اهرم‌های غیر‌هسته‌ای می‌‌‌تواند فشار کشورهای منطقه‌‌‌ای ثالث را نیز روی طرف آمریکایی افزایش دهد.

از این حیث دور از انتظار نیست کشورهای ثالث در منطقه که آسیب‌پذیری اقتصادی‌شان بیشتر است، فعال شوند و تلاش‌‌‌هایشان را برای میانجیگری بین ایران و غرب افزایش دهند.بنابراین این سیاست ایران دو پیام دارد؛ یک پیام مستقیم برای طرف‌‌‌های غربی از جمله آمریکا مبنی بر اینکه ایران هزینه‌‌‌ تحریم‌‌‌ها را برای آنها بالا خواهد برد و دیگری پیامی غیرمستقیم برای کشورهای منطقه مبنی بر اینکه باید منافع ایران از حیث هسته‌‌‌ای و رفع تحریم‌‌‌ها تامین شود./ دنیای‌اقتصاد