آرمان ملي: تحريم نفتي روسيه براي بازار اروپا تا سقف 500 هزار بشکه و گلچين خريداران نفتي توسط روسيه در حالي صورت مي‌گيرد که همگان از آن به عنوان گل به خودي روسيه در بازار نفت ياد مي‌کنند، اما کارشناسان معتقدند اين فرصت چه در راستاي سياست‌هاي داخلي روسيه و فقط تامين منافع اين کشور يا تعامل با برخي از هم پيمانان خود مانند ايران صورت گرفته باشد فرصتي است که ايران بايد به نحو احسن از آن استفاده کند. کارشناسان معتقدند کاهش داوطلبانه توليد نفت‌خام روسيه در شرايطي که اوپک‌پلاس از اکتبر توليد خود را 2ميليون بشکه در روز کاهش داده است سيگنال مهمي براي بازار خواهد بود که البته به دنبال استراتژي‌هاي روسيه در ميدان مبارزه سياسي و اقتصادي اين کشور همزمان با جنگ با اوکراين انجام شده است و نقش مهمي در نوسان‌هاي آتي قيمت نفت در بازار بين‌المللي انرژي خواهد داشت.
سهم ايران از کاهش توليد 500 هزار بشکهاي روسيه
حسن مرادي، کارشناس حوزه انرژي در اين خصوص به «آرمان ملي» گفت: با کاهش توليد حدود 500 هزار بشکهاي نفت خام توسط روسيه بازار جديدي براي ديگر توليدکنندگان نفت باز مي‌‌گردد که البته اين امر خارج از سهميه‌اي که براي کشورهاي توليدکننده منظور شده است نخواهد بود هرچند روسيه تاکنون ثابت کرده است که اقدامات اين کشور همواره در راستاي منافع خود و نه کشورهاي ديگر به ويژه همسايگانش بوده است، اما اين رويکرد امتياز مثبتي براي ديگر کشورها به ويژه ايران محسوب مي‌شود تا بتواند از شرايط موجود به نحو احسن بهره برداري کنند. او افزود: خلأ تقاضاي بازار نفت به ويژه در اروپا با اين اقدام داوطلبانه روسيه کاملا محسوس خواهد بود و ايران مي‌تواند با برنامه‌ريزي خوب از اين فرصت استفاده کند. مرادي اضافه کرد: تنگناهاي روسيه به دنبال جنگ با اوکراين هر روز در حال افزايش است، اما اين کشور با استفاده از برنامه‌ريزي‌ها و ديپلماسي خوبِ انرژي توانسته است تاکنون اين بحران را مديريت کند و در اين مسير بدون توجه به هم پيمانان خود در مسير ثبات اقتصادي خود گام برداشته است و تحريم نفتي بازار اروپا نيز حتما با پشتوانه و سياستي خاص دنبال مي‌شود که حتما منافع کوتاه يا بلندمدت اين کشور را به دنبال خواهد داشت.
چيدمان جديد مهره‌ها در بازار نفت از سوي روسيه
اين کارشناس توضيح داد: روسيه قواعد بازي در عرصه اقتصاد و سياست را به خوبي مي‌شناسد و با شناخت صحيح در دايره عرضه و تقاضا به خوبي مهره‌هاي خود را مي‌چيند البته در اين ميان بسياري از کشورها مانند عربستان سعي مي‌کنند که از فرصت‌هاي پيش آمده به نحو مطلوب استفاده کنند و ايران نيز نبايد از اين قافله عقب بماند. او درباره اينکه چرا روسيه در مواجهه با تحريم‌ها دچار بي‌ثباتي اقتصادي نشد، گفت: روسيه داراي اقتصادي بزرگي است که با استفاده از مديريت مطلوب و تمرکز روي ديگر منابع درآمدي خود از جايگاه ابرقدرتي توانسته است معادلات اقتصادي و سياسي منطقه و جهان را به نفع خود رقم بزند. نماينده سابق مجلس درباره رقابت اقتصادي همراه با انگيزه‌هاي سياسي کشورهايي مانند عربستان در عرصه انرژي با ايران گفت: بسياري از کشورها به دور از مشکلات تحريم و با درآمدهاي حاصله از فروش نفت در صدد همراه کردن برخي از کشورهاي منطقه با در اختيار گذاشتن انرژي با قيمت بسيار پايين حتي رايگان با خود هستند، اما از اين نکته نيز نبايد غاقل شد که ايران با سابقه‌اي ديرينه و دراختيار داشتن تکنولوژي‌هاي نوين در اين زمينه هنوز متقاضيان فراواني در اين زمينه دارد که قابل رقابت حتي با کشورهاي اروپايي است هرچند تحقق حضور ايران به اهداف صادراتي خود در منطقه نيازمند حضور فعال ديپلماسي اقتصادي و تلاش ديپلماتيک در اين عرصه است.
افزايش قيمت نفت با ديپلماسي نفتي روسيه
بر اساس اين گزارش، برنامه کاهش داوطلبانه 500 هزار بشکهاي توليد نفت‌خام روسيه که از ماه مارس آغاز خواهد شد و تاکنون موجب رشد 8 درصدي بهاي نفت در يک هفته اخير شده است به طوري که رخدادي که بيش از همه با سيگنال‌هايي از رشد تقاضاي شرق آسيا به کمک رشد قيمت‌ها آمده شايد بتواند به تغيير فاز در بازار نفت کمک کند، اما برخي معتقدند اين کاهش عرضه مي‌تواند يک فرصت طلايي يا يک پاس گل جذاب براي ايران باشد تا سهم جديدي در بازار براي خود به دست آورد و اعلام کاهش 500هزار بشکهاي توليد نفت‌خام روسيه يک پاس گل بسيار بزرگ براي ساير توليدکنندگان است آن‌‌‌‌‌‌هم در شرايطي که در کنار امکان رشد قيمت‌ها، کشورهاي بسيار محدودي امکان جايگزين‌‌‌‌‌‌شدن در اين بازار را در اختيار دارند که شايد يکي از مهم‌ترين آنها ايران باشد اگرچه به الزامات خاصي نيازمند است. در حالي که در پايان هفته گذشته هر بشکه نفت خام آمريکا 79 دلار و برنت86 دلار فروخته شد و به‌نظر مي‌رسد جريان غالب در بازار جهاني نفت‌خام در حال تغيير است و افزايش قيمت‌هاي پيشنهادي عربستان به کشورهاي شرقي که براي اولين‌بار در 6 ماه اخير رخ‌داده است و حکايت از تغيير فاز جدي قيمت‌ها به‌تبع رشد تقاضا بوده باشد، بنابراين امکان تحريک نرخ از مسير رفتار روسيه وجود دارد همچنين ورود بازار نفت‌خام به يک فاز افزايشي به معناي تغييري بنيادين در ادبيات بازارهاست که منافع بسياري براي کشورهاي نفت‌خيز خواهد داشت.
پاسخ روسيه به تحريم‌هاي غربي
براساس این گزارش، اعلام کاهش 500هزار بشکه‌‌‌‌‌‌ای تولید نفت‌خام روسیه برای ماه مارس موجب شد تا بهای نفت‌خام برنت بیش از 2درصد رشد داشته باشد که یک جریان افزایشی جدید را در بازارها رقم زد و این اقدام روسیه را باید واکنشی در‌برابر تحریم‌های جدید غرب روی صادرات فرآورده‌های این کشور به‌شمار آورد، آن‌‌‌‌‌‌هم در شرایطی که گفته می‌شود این اقدام با مشورت گسترده با اوپک‌پلاس صورت نگرفته و تنها با چند کشور رایزنی شده بود و این کاهش داوطلبانه تولید نفت‌خام روسیه در شرایطی که اوپک‌پلاس از اکتبر تولید خود را 2میلیون بشکه در روز کاهش داده‌است سیگنال مهمی برای بازار خواهد بود که اثر آن را به‌سرعت در نوسان قیمت‌ها در شاخص نفت برنت یا WTI آمریکا مشاهده کردیم. نکته دیگر آنکه روسیه پیش‌‌‌‌‌‌تر اعلام کرده بود که نفت تولیدی خود را به کشورهایی که سقف قیمتی اعلامی تحریم غربی‌‌‌‌‌‌ها را بپذیرند، نخواهد فروخت و این‌بار می‌توان گفت که خریداران نفت روسیه بیش از پیش گلچین خواهند شد. در هر حال اوپک‌پلاس بر استمرار حفظ سقف تولیدی برای نفت‌خام پافشاری کرده‌است و تلاش برای حمایت از این بازار احتمال تغییر سریع این استراتژی را دربر ندارد البته کاهش تولید روسیه نیز به‌وضوح یک استراتژی جنگی است که به احتمال قوی با واکنش طرف‌‌‌‌‌‌های دیگر در جنگ اوکراین روبه‌‌‌‌‌‌رو خواهد شد و تصمیم جدید کرملین درخصوص کاهش تولید را باید از دو منظر بررسی کرد؛ یکی آنکه این کاهش اثر مستقیمی بر بازار جهانی نفت برجای گذاشته و سیگنال افزایشی مهمی برای قیمت‌ها به‌شمار می‌رود و دیگری آنکه این کمبود عرضه چگونه جبران خواهد شد که آن‌‌‌‌‌‌هم در شرایطی که از یک مذاکرات پنهانی قبل از اعلام این تصمیم نیز صحبت به میان آمده است. اثر مستقیم کاهش 500هزار بشکه‌‌‌‌‌‌ای تولید نفت‌خام روسیه بر قیمت‌ها مشهود بوده و هست و این احتمال را باید درنظر گرفت که جریان افزایشی جدیدی را در بازار رقم بزند، هرچند که از هم‌‌‌‌‌‌اکنون نمی‌توان در مورد زمان و میزان رشد نرخ در فاز جدید اظهارنظر قاطعی داشت ولی بازار با یک سیگنال افزایشی مهم روبه‌‌‌‌‌‌رو شده است و بررسی شرایط بازار اما می‌طلبد که نیم‌‌‌‌‌‌نگاهی به وضعیت سایر تولیدکنندگان داشته باشیم.
گزينه‌‌‌‌‌‌هاي نفتي روي ميز
کارشناسان معتقدند: اعضاي اوپک شاهد رشد 180هزار بشکهاي توليد نفت‌خام با محوريت کويت و نيجريه هستيم، اما با احتساب اعضاي اوپک‌پلاس، رشد توليد در ماه ابتدايي سال2023 به 60هزار بشکه در روز رسيده که رقم برجسته‌‌‌‌‌‌اي نيست يعني زيرپوست بازار خبري از رشد توليد جدي را نمي‌توان رهگيري کرد و نکته ديگر اينکه به احتمال قوي اوپک‌پلاس همين ارقام رشد توليد را دستمايه قرار خواهد داد و خود را از رشد توليد مبرا مي‌داند. همچنين اين واقعيت به اين زودي‌‌‌‌‌‌ها تغيير نمي‌کند مگر آنکه بهاي نفت‌خام بالاتر از 80 دلار در هر بشکه تثبيت شود، شايد آن‌‌‌‌‌‌زمان اوپک‌پلاس تن به افزايش پيشنهادي توليد دهد. نکته مهم آنکه توانمندي توليد اعضاي اوپک‌پلاس چندان برجسته نيست زيرا ريسک افت نرخ در ماه‌هاي اخير در کنار درآمدزايي فروشندگان نفت به‌قدري نبوده که توجيه افزايش سرمايه‌گذاري متعاقب رشد تقاضا را پوشش دهد. البته نمي‌توان منکر سرمايه‌گذاري‌هاي جديد در اقصي‌نقاط جهان بر ذخاير سنتي شد اما‌گذار از کرونا در جهان و رشد تقاضا حتي به‌رغم رکود نصفه و نيمه فعلي، به افزايش بيشتر ظرفيت توليد نياز دارد که چندان هم در دسترس نيست. به‌عبارت ديگر برتري تقاضا بر عرضه‌ها به‌همرور زمان خودنمايي مي‌کند و سيگنال مهم روسيه به بازار نفت مي‌تواند اثرگذاري قيمتي برجسته‌‌‌‌‌‌اي داشته باشد. نهايتا مي‌توان گفت که روسيه با وجود سختگيري‌‌‌‌‌‌هاي تحريمي غرب با کاهش حجم توليد خود فضا براي رشد قيمت‌ها را فراهم کرده و از سوي ديگر عدم‌امکان صادرات خود را پوشش داده؛ يعني به‌خوبي دست پيش را‌‌‌‌‌‌گرفته تا پس نيفتد.
تهاجم رو به جلو روسيه در بازار نفت
کارشناسان براين باورند که تاکنون که اين بازي جواب داده و جرقه مهمي براي رشد قيمت‌ها محسوب شده و بازار به‌زودي با کاهش عرضه روبه‌‌‌‌‌‌رو خواهد شد، اما فاز دوم شرايط براي تامين نفت‌خام موردنياز است همان‌گونه که عنوان شد کاهش 500هزار بشکهاي توليد نفت‌خام براي جهان گران تمام مي‌شود آن‌‌‌‌‌‌هم در شرايطي که امکان تهاجم جديدي از سمت روسيه به اوکراين وجود دارد که خود تبعات خاصي خواهد داشت که در اين وضعيت کشورهاي مختلف فضايي براي رشد توليد پيدا مي‌کنند، ولي در شرايطي که تاکنون نيز مي‌توانستند از قيمت‌هاي نسبتا متعادل بهره ببرند ولي استفاده نکردند، به اين معني است که امکان رشد توليد بزرگي نداشته‌اند مگر چند استثنا. اين گزارش مي‌افزايد: نگاهي به کشورهاي توليدکننده، توانمندي‌‌‌‌‌‌ها، سوابق و امکان‌پذيري رشد توليد نشان مي‌دهد که تنها دو کشور عضو اوپک‌پلاس هستند که پتانسيل تامين کسري احتمالي در بازار را دارند ؛ ايران و ونزوئلا. بازارهاي سنتي نفت ونزوئلا در نيمه غربي جهان اما امکان کمتري براي حضور نفت به‌جاي روسيه را در اختيار دارد ولي براي ايران اوضاع متفاوت است و نفت‌خام ايران به‌سادگي اين امکان را دارد که جايگزين نفت روسيه شود و اين شرايط بيش از همه شبيه به يک هديه بسيار پرارزش براي کشورمان است که از وقفه ايجادشده در عرضه بهره ببرد.