اجراي طرح توزيع کالابرگ الکترونيکي توسط دولت به صورت آزمايشي و انجام سراسري آن مشروط به انتخاب مردم از يکي از اين دو طرح است که موافقان و مخالفاني را در بين کارشناسان داشته است، اين درحالي است که گروهي معتقدند توزيع يارانه نقدي به دليل افزايش قدرت انتخاب مردم در کالاهاي مورد نظر، حتما آنها را به سمت يارانه نقدي سوق مي‌دهد هر چند براي دولت نيز مطلوب است که از هزينه‌هاي تامين و توزيع کالابرگ الکترونيکي و تمهيدات مالي و اجتماعي جهت مقابله با بازارسياه احتمالي در اين خصوص فاصله بگيرد و توزيع يارانه نقدي را ادامه دهد، اما در عين حال برخي ديگر از کارشناسان نيز بر اين باور هستند که توزيع يارانه نقدي به افزايش بيشتر تورم در جامعه مي‌انجامد و علاوه بر آن توزيع کالاهاي اساسي توسط کالابرگ الکترونيکي موجب عدالت اجتماعي و حمايت اصولي از اقشار آسيب پذير در جامعه خواهد شد.
قدرت مانور بيشتر يارانه در خريد کالا
سيد مرتضي افقه، کارشناس اقتصادي در اين خصوص به «آرمان ملي» گفت: واگذاري حق انتخاب در کالابرگ الکترونيکي يا يارانه درحالي قدرت خريد مردم کاهش يافته است رويکردي است که بستگي به اجراي آن و اقلام در نظرگرفته شده به مردم دارد هر چند چون مردم با يارانه قدرت مانور بيشتري براي انتخاب کالاهاي مورد نظر خود دارند که به احتمال زياد گرايش بيشتري به يارانه در مقايسه با کالابرگ الکترونيکي خواهند داشت اما در مجموع بايد گفت اجراي طرح کالابرگ الکترونيکي همان طرح توزيع کوپن است که برازنده اجرا در کشور نيست. او افزود: يارانه نقدي به دليل اينکه شرايط مطلوب‌تر و زماندار بودن براي استفاده را دارد و نياز به حضور در صف‌هاي احتمالي را ندارد از مقبوليت بيشتري نزد مردم برخوردار خواهد بود از سويي ديگر يارانه نقدي حق انتخاب به مردم را مي‌دهد علاوه بر اين توزيع يارانه باعث ايجاد مشکلات بوروکراسي و هزينه‌کردهايي براي دولت خواهد شد که تامين و توزيع آن را براي خود دولت نيز پرچالش‌تر خواهد کرد که در انتها فقط به انتخاب محدودي از اقلام و کالاهاي خاص خواهد شد.
افقه درباره مزاياي طرح کالابرگ نيز گفت: توزيع کالابرگ به دليل جلوگيري از توزيع نقدينگي در جامعه مزيت کنترل نرخ تورم را نيز داراست اما در حال حاضر که دولت انتخاب کالابرگ و يارانه نقدي را به مردم واگذار کرده است که به احتمال زياد آنها يارانه نقدي را به دلايل مختلف مانند آزادي انتخاب در خريد کالا، دسترسي راحت‌تر به نقدينگي تا کالابرگ و مدت دارتر بودن استفاده از نقدينگي تا کالابرگ آنها را به سمتِ استفاده از يارانه نقدي سوق خواهد داد حتي در صورتي که دولت اجبار به جايگزيني طرح کالابرگ به جاي يارانه کند نيز اين احتمال وجود دارد که باز هم برخي به طرف فروش کالابرگ روي آورند تا به نقدينگي آن به منظور خريد کالاهاي مورد نظر خود بروند.
اثرگذاري يارانه در افزايش تورم؟
اين کارشناس اضافه کرد: توزيع يارانه نقدي با توجه به مقدار و کاربراني که آن را دريافت مي‌کنند آنقدر نيست که بر ميزان نرخ تورم بيفزايد اما مسلماً مي‌تواند به قشر آسيب‌پذير جامعه کمک کند اما جامعه را به سمت سوداگري سوق نمي‌دهد و توزيع کالابرگ الکترونيکي احتمال ايجاد بازار سياه و ضرورت تمهيدات دولتي براي مقابله با آن وجود دارد که سابقه آن پيش از اين نيز در دوران جنگ تحميلي و توزيع کوپن و بازار سياه در اين خصوص و فسادآفريني هم وجود داشته است. افقه توضيح داد: اصل اجراي طرح کالابرگ کار صحيحي نيست، اما از آنجا که دولت ناگزير به اجراي آن است، بهتر است گزينه برداشت نقدي نيز براي کالابرگ الکترونيک فعال باشد. تمايل مردم بيشتر به دريافت يارانه به‌صورت نقدي است تا خريد کالا بنابراين تجربه کوپن و کالابرگ در گذشته نشان داد مردم حتي کالايي که به آنها داده مي‌شد را در بازار مي‌فروختند تا کالايي را که بيشتر مورد نيازشان بود، تامين کنند بنابراين قطعا در اقتصاد متورم ايران پول نقد بيشتر براي اقشار کم‌برخوردار گره‌گشاست.
کالابرگ بهتر از پول است
بهاالدين حسيني هاشمي، رئيس سابق بانک صادرات ايران در اين خصوص معتقد است: اجراي طرح کالابرگ الکترونيک به‌جاي پرداخت نقدي يارانه اقدامي صحيح است زيرا پرداخت يارانه نقدي موجب ايجاد تورم در کشور مي‌شود و از آنجا که در کشور تورم بالاي 50 درصد داريم، پرداخت يارانه نقدي فقط بر آتش تورم مي‌دمد؛ کما اينکه نيازهاي حداقلي معيشت خانوارهاي کم‌برخوردار تامين نخواهد شد.
مديريت تغذيه با کالابرگ
اين اقتصاددان بيان کرد: هدف دولت از پرداخت يارانه در قالب کالابرگ رسيدن نيازهاي اوليه خوراکي به هر خانوار است و اگر يارانه به‌صورت نقدي پرداخت شود ممکن است خانوار آن پول را صرف هزينه‌هاي ديگر و از تغذيه اوليه که نياز هر فرد است، بنا به مصلحت صرفه‌جويي کند. حسيني‌هاشمي در ادامه يادآور شد: مردم با استفاده از کالابرگ، مي‌توانند اقلام اساسي خود را تهيه کنند که در اين صورت ويتامين و کالري موردنياز آنها هم تامين مي‌شود. وي با اشاره به اينکه با پرداخت يارانه نقدي، مردم به‌دليل داشتن مشکلات اقتصادي، ممکن است در اولويت‌بندي، به ميزان دريافت مواد مغذي بدن خود توجه نکنند، گفت: پرداخت يارانه نقدي به‌جاي کالاهاي اساسي جز داشتن مسائل اجتماعي از نظر اقتصادي چالش‌هايي را ايجاد مي‌کند که به اين صورت که افراد با بدن‌هاي ضعيف زود بيمار مي‌شوند، زيرا ممکن است فرد مبلغ به‌دست آورده را صرف خريد کالاهاي اساسي نکند، بنابراين کالابرگ مي‌تواند مديريت تغذيه را برعهده بگيرد که در مجموع تهيه سبد کالايي براي دريافت يارانه چه به‌صورت کالابرگ و چه به‌صورت نقدي اقدامي مفيد است.
او معتقد است: کالابرگ در تمام جهان مرسوم است و اگر سبد کالايي داشته باشيم که به جامعه هدفي در زمان‌هاي مشخصي رسيدگي شود، در اصل با فقر مطلق مبارزه مي‌شود و افراد کم‌برخوردار از سوءتغذيه در امان مي‌مانند از طرفي ما تجربه کوپن در کشور را داريم و مي‌توانيم از آن با بروزرساني و رفع مشکلات پيشين در حل مشکلات معيشت کشور بهره‌برداري کنيم. حسيني هاشمي تاکيد کرد: يارانه غيرنقدي کاملا عادلانه، شفاف و قابل‌رهگيري است و فرصت انتخاب را به مصرف‌کننده مي‌دهد تا مديريت معيشتش را خودش انجام دهد و با وجود امتيازاتي که پرداخت يارانه نقدي دارد، ارزش مبلغ پرداخت شده از سوي دولت طي زمان کاهش پيدا مي‌کند؛ در واقع يارانه نقدي با تورم شاخص‌بندي نشده در نتيجه در گذر زمان ارزش چنداني نخواهد داشت به همين جهت ارائه يارانه کالايي در درجه اول براي اقشار مختلف جامعه به‌اصطلاح لنگر معيشتي ايجاد مي‌کند؛ به‌عبارت ديگر مردم اطمينان حاصل مي‌کنند هر ماه سبد کالايي مشخصي دارند که ميزان آن کاهش پيدا نمي‌کند و اين اتفاق اثر اجتماعي بهتري خواهد داشت.
اين اقتصاددان با اشاره به تعهد دولت براي تامين سبد کالايي گفت: ارائه کالابرگ اين تعهد را در دولت ايجاد مي‌کند که براي عرضه کالا برنامه مدون و مشخصي داشته باشد بنابراين دولت ناچار مي‌شود براي تامين سبد کالايي اقدامي جدي و برنامه‌ريزي‌شده را در دستور کار خود قرار دهد و کالابرگ اين انگيزه را در دولت ايجاد مي‌کند که براي تامين کالا و مواد غذايي اقشار مختلف جامعه، موانع پيش‌رو را بردارد. او درباره اينکه آيا زيرساخت‌هاي بانکي براي جايگزيني هر کارت بانکي به‌عنوان کارت اعتباري کالابرگ آماده است، گفت: بله، شبکه بانکي کشور کوچک‌ترين مشکلي براي تعريف کالابرگ در قالب کارت بانکي ندارد. در اجراي طرح کالابرگ الکترونيک مبلغ يارانه در حساب سرپرست خانوار فريز مي‌شود بنابراين در نهايت فرد اين امکان را ندارد که از مبلغ يارانه به‌صورت نقدي استفاده کند. حسيني هاشمي در ادامه توضيح داد: مبلغ کالابرگ مي‌تواند مانند اعتبار کارت‌هديه‌هاي شبکه بانکي باشد و معمولا مبلغ کارت هديه قابل برداشت و انتقال نيست و هر فرد با کارت هديه فقط مي‌تواند با دستگاه پوز خريد يا از طريق درگاه‌هاي اينترنتي اقدام به خريداري اقلام مورد نياز کند.