"عرضه اولیه" یکی از جذابیت‌های بازار سرمایه محسوب می‌شود. بسیاری از افرادی که در سال‌های 98 و 99 به طمع گرفتن سودهای شیرین به بورس وارد شدند، بخش قابل توجهی از این سود دلچسبشان را با خرید عرضه‌های اولیه به دست آوردند. در آن سال‌ها همزمان با صعود شاخص بورس شاهد افزایش تعداد عرضه اولیه‌ها بودیم اما پس از آن که شاخص روزهای اوجش را پشت سر گذاشت رونق عرضه‌های اولیه نیز به شدت کم شد. برخی کارشناسان از عرضه‌های اولیه‌ای که سهم شرکت را به شدت خرد می‌کرد و در تعداد ناچیز بین افراد تقسیم می‌کرد به عنوان عامل مخرب بازار در اواسط 99 یاد می‌کنند.
تغییرات روش عرضه‌های اولیه
در ماه‌های اخیر روش عرضه‌های اولیه دچار تغییراتی شده است.در روش قبل عرضه‌های اولیه که سال‌ها در کشور ما نیز متداول بود عرضه‌های اولیه در اختیار شرکت‌های کارگزاری قرار می‌گرفت و این شرکت‌ها نیز بر مبنای گردش و سرمایه مشتریان سهمیه‌ای را برای عرضه‌های اولیه در نظر می‌گرفتند همین روش عرضه در برخی موارد مشکلاتی را ایجاد می‌کرد چرا که سبب ایجاد رانت برای برخی کارگزاری‌ها و مشتریان خاص می‌شد.با این وجود روش اختصاص سهم به کارگزاری‌ها و سپس تخصیص آن توسط کارگزاری به افراد جای خود را به روش جدیدتری داد که در آن تعداد سهم تخصص شده به هر کد اختصاص می‌یافت و به دلیل ورود تعداد بسیاری از افراد عادی به بورس و در حالی که برخی شرکت‌های کوچک عرضه اولیه می‌شدند، سهمیه‌ای که به هر کد اختصاص پیدا می‌کند مبلغی بسیار ناچیز می‌شد و به همین سبب نیز پس از مدتی جذابیت این روش به کلی از بین رفت و در حال حاضر روش جدید عرضه اولیه ترکیبی روی کار آمده است و نسبت به روش‌های قبل منطقی‌تر به نظر می‌رسد.
سازمان بورس و فرابورس ایران طی مصوبه‌ای که اواسط امسال منتشر کرد روش جدیدی به نام روش عرضه اولیه ترکیبی را جهت رفع مشکلات موجود در روش‌های قبلی عرضه اولیه عنوان کرد.در مدل جدید عرضه اولیه ترکیبی، حجم و قیمت سفارش‌ها در فرآیند ثبت سفارش برای همه مخفی است و در پایان رقابت اگر تقاضای ثبت‌‌‌شده در قیمت کشف شده بیش از میزان عرضه باشد، سهم به صورت "تسهیم به نسبت" به متقاضیان خرید تخصیص پیدا می‌کند و صندوق‌ها بر اساس سهمیه اعلامی از سوی بورس در فرآیند کشف قیمت حضور می‌‌‌یابند و سپس در این مرحله، قیمت کشف شده به عنوان مبنای عرضه سهام به عموم سرمایه‌گذاران اعلام خواهد شد این روش بیشتر برای عرضه‌های کوچک و پرریسک به کار گرفته می‌شود و در واقع سهام به افراد حرفه‌ای می‌رسد.افراد عادی اگر تمایل به سرمایه‌گذاری در چنین سهم‌هایی هستند باید یونیت‌های صندوق‌هایی که عرضه‌های اولیه به آن‌ها رسیده است را خریداری کنند و در واقع به صورت غیرمستقیم به این سهم‌ها ورود کنند.
مزیت خرید صندوق‌ها برای بهره‌مندی از سود عرضه اولیه
موضوع مهم در خصوص روش جدید عرضه اولیه شباهت آن به انجام معاملات توسط نهادهای مالی در بازارهای جهانی و کشورهای پیشرفته‌ای چون آمریکا است.در بازارهای جهانی بیش از 70 درصد از معاملات از طریق نهادهای مالی و به شیوه غیرمستقیم انجام می‌شود.نگاهی به تاریخچه روش غیرمستقیم در دنیا نشان می‌دهد که عملکرد مثبت صندوق‌ها در مواقع ریزشی بازار یکی از جذابیت‌هایی است اکه باعث شده این حجم معاملات در کشورهایی چون آمریکا توسط نهادهای مالی انجام شود بنابراین بهترین راهکار به ویژه در زمان ریزشی بودن بازار برای بهره‌مندی از سود عرضه اولیه‌ها خرید یونیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که به خرید عرضه اولیه اقدام کرده‌اند.
هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار اخیرا طی مصوبه‌ای صندوق‌های سرمایه‌گذاری را ملزم به افشای تعداد و قیمت سهام خریداری شده در فرآیند عرضه اولیه کرده است. این اقدام سازمان بورس در راستای ارتقای شفافیت و سلامت بازار سرمایه است. به همین راستا برای اولین بار در بازار سرمایه لیست صندوق‌های سرمایه‌گذاری خریدران عرضه‌های اولیه به روش جدید منتشر می‌شود. صنایع فرو آلیاژ ایران با نماد "فروژ" اولین عرضه اولیه‌ای بود که اطلاعات عرضه آن منتشر شد.در لیست منتشره از سوی فرابورس میزان خرید، قیمت خرید و اسامی صندوق‌های سرمایه‌گذاری خریدار عرضه اولیه "فروژ" اعلام شده است. باید دید که در روش جدید عرضه اولیه میزان خرید و قیمت خرید صندوق‌های مختلف به چه شکل است.در اولین تجربه انتشار لیست صندوق‌های خریدار فروژ اطلاعات خریداران منتشر شد.بررسی این مساله که کدام صندوق‌ها عرضه اولیه‌ها را ارزان و کدام یک گران‌تر خریده‌اند این امکان را به ما می‌دهد که با شناخت صندوق‌هایی که هنگام خرید عرضه اولیه عملکرد بهتر و حرفه‌ای‌تری را از خود به نمایش گذاشتند برای خرید یونیت این صندوق‌ها اقدام کرده و از سود خرید عرضه‌های اولیه منتفع شویم، در همین راستا به بررسی صندوق‌های خریدار عرضه اولیه "فروژ" می‌پردازیم و صندوق‌هایی که فروژ را با نسبت به سایرین ارزان‌تر و گران‌تر خریده‌اند را معرفی خواهیم کرد. خرید عرضه اولیه در کف قیمتی منجر به افزایش سودآوری و منتفع شدن از سود معاملات سهم‌های عرضه اولیه شده و افزایش تقاضا در این سهم‌ها خواهد شد.
کدام صندوق‌ها "فروژ" را ارزان‌تر از بقیه خریدند؟
با توجه به لیست منتشر شده صندوق‌های خریدار عرضه اولیه فروژ که برای اولین بار منتشر شده است دامنه نوسان قیمت خرید صندوق‌های سهامی که اقدام به خرید عرضه اولیه فروژ کرده‌اند در دامنه 4100 تا 5146 تومان بوده است. صندوق اهرمی کاریزما با نماد "اهرم" توانسته با قیمت 4100 تومان اقدام به خرید عرضه اولیه "فروژ" در کف قیمتی کند.قیمت 4100 تومان کمترین قیمت بین صندوق‌های خریدار این عرضه اولیه بوده است علاوه بر صندوق اهرم کاریزما، صندوق مشترک کوثر، صندوق نیکوکاری ایتام برکت، صندوق امین تدبیرگران فردا و صندوق مشترک تدبیرگران فردا عرضه اولیه فروژ را در کف قیمتی 4100 تومان خریداری کرده‌اند. برخی صندوق‌های سرمایه‌گذاری همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری صندوق بذر امید آفرین و مشترک نوید انصار، سهامی سپند کاریزما، سهامی اکسیژن و مشترک آگاه نیز توانسته‌اند این عرضه اولیه را تا قیمت 4150 تومان خریداری کنند.
کدام صندوق‌ها "فروژ" را گران خریدند؟
طبق لیست منتشر شده صندوق‌هایی که فروژ را در محدوده 4500 تا 5146 تومان خریداری کرده‌اند، صندوق‌هایی هستند که این عرضه اولیه را در محدوده گران قیمتی خریداری کرده‌اند. صندوق ترمه ایساتیس پویا با خرید فروژ در 5146 تومان این صندوق‌ها را به گران‌ترین قمیت خریداری کرده است پس از آن نیز صندوق مشترک بورسیران با 5000 تومان این عرضه اولیه را گران خریداری کرده‌اند. صندوق سرو سودمند مدبران، اهرمی مفید، مشترک پیشتاز، انار نماد ارزش و ایساتیس پویای یزد نیز به ترتیب جزو صندوق‌هایی بوده‌اند که فروژ را به بیشترین قیمت یعنی در بازه 4602 تومان تا 4837 تومان خریداری کرده‌اند که این مساله به معنای سوددهی کمتر به خریداران یونیت‌های این صندوق‌ها نسبت صندوق‌هایی است که این عرضه اولیه را در قیمت‌های پایین‌تری خریداری کرده‌اند.
جزییات عرضه اولیه "غدانه"
دومین تجربه از روش جدید عرضه اولیه، عرضه اولیه و کشف قیمت "غدانه" در فرابورس ایران است.شرکت پنبه و دانه‌های روغنی خراسان با نماد "غدانه نیز با روش جدید عرضه اولیه شده است و اطلاعات مربوط به میزان خرید و قیمت خرید این عرضه اولیه توسط صندوق‌ها نشان می‌دهد، بیشترین قیمت معامله در عرضه اولیه غدانه20000 ریال و کمترین قیمت معامله نیز 12400 ریال بوده است. تعداد خریداران که در روش جدید صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند در عرضه اولیه غدانه به 27 صندوق رسیده است در حالی که تعداد متقاضیان خرید 51 صندوق بوده است. بازه قیمت غدانه از 7900 ریال تا 20000 ریال بوده است.متوسط موزون قیمت معاملات غدانه 14.910ریال به ثبت رسید.
کدام صندوق‌ها "غدانه" را ارزن خریدند؟
بازه 12610 ریال تا 15000 ریال را باید محدوده قیمتی دانست که صندوق‌ها با خرید خود در این محدوده توانسته‌اند غدانه را ارزان خریداری کنند. در میان صندوق‌های خریدار غدانه، صندوق‌های سرو سودمند مدبران، انار نماد ارزش، زیتون نماد پایدار، بذرامید آفرین، مشترک نوید انصار، ثروت افزون ثمین، امید توسعه، آسمان آرمانی سهام، ارزش آفرین بیدار، سهامی اکسیژن، اهرمی کاریزما، مشترک سبحان و آرمان سپهر آشنا صندوق‌هایی هستند که توانسته‌اند این عرضه اولیه را در قیمت‌های پایین‌تر خریداری کنند.
کدام صندوق‌ها "غدانه" را گران خریدند؟
خرید غدانه توسط صندوق‌ها در بازه 15000 تا 20000 ریال را باید خرید گران این عرضه اولیه برای صندوق‌ها دانست. صندوق تعالی دانش مالی، توسعه اطلس مفید، مشترک پیشرو را باید صندوق‌هایی دانست که این عرضه اولیه را در بالاترین قیمت خریداری کرده‌اند. پس از آن‌ها مشترک آسمان، مشترک ماناالگوریتم، زرین نهال ثنا، پسند کاریزما، مختلط کاریزما، اهرمی مفید، مشترک پیشتاز، تضمین اصل سرمایه مفید و سهم آشنا این عرضه اولیه را با قیمت گران‌تری نسبت به سایر صندوق‌ها خریداری کردند.
