هزینه ساخت واحدهای نهضت ملی مسکن در قالب تسهیلات بانکی و آورده متقاضیان در نظر گرفته شده است، برای تأمین این منابع گشایش‌های جدیدی در راه است.
هفته گذشته چند بانک با مهرداد بذرپاش، وزیر راه و شهرسازی برای پرداخت تسهیلات تعدادی از واحدهای نهضت ملی مسکن توافق کردند، اکنون نیز وزیر راه و شهرسازی از دستگاه‌های ذیربط خواسته تا متقاضیان کم توان را در تأمین آورده اولیه مسکن نهضت ملی، حمایت کنند. در توافقنامه وزیر راه و شهرسازی با مدیران عامل ۵ بانک دولتی شامل ملی، صادرات، تجارت، سپه و ملت مقرر شده است تأمین مالی یک میلیون و ۱۵۵ هزار واحد مسکونی انجام پذیرد تا در اجرای این طرح تسریع شود.
در قانون جهش تولید مسکن، برای هر بانک رقم تسهیلات مشخص شده است مثلاً بانک ملی در سال اول باید 31 هزار میلیارد تومان تسهیلات را برای نهضت ملی مسکن بپردازد اما در توافق اخیر، بانک ملی تسهیلات ساخت 150 هزار واحد را بر عهده گرفته است. این تسهیلات در تهران ۴۵۰ میلیون تومان، در شهرهای بالای یک میلیون نفر جمعیت ۴۰۰ میلیون تومان، در مراکز استانها ۳۵۰ میلیون تومان، در سایر شهرها ۳۰۰ و در روستاها ۲۵۰ میلیون تومان است. همچنین این تسهیلات مطابق با پیشرفت طرح به‌صورت تدریجی معادل پرداخت ۱۰ درصد در مرحله پی‌کنی، ۴۰ درصد در مرحله اسکلت و سقف، ۲۵ درصد در مرحله سفت کاری و ۲۵ درصد در مرحله نازک کاری پرداخت می‌شود. بر اساس این تفاهمنامه متقاضیان واجد شرایط از طرف وزارت راه و شهرسازی معرفی می‌شوند.
دولت وظیفه تسهیل‌گری، حمایت و برداشتن موانع برای نهضت ملی مسکن را برعهده دارد در همین راستا وزیر راه و شهرسازی از دستگاه‌های مختلف خواست در اجرای طرح نهضت ملی مسکن با این وزارتخانه همکاری کنند. به همین منظور تفاهمنامه‌های دوجانبه جداگانه میان وزارت راه و شهرسازی و دستگاه‌ها برای تأمین زمین امضا شده است. در این طرح دولت زمین را برای ساخت در اختیار دستگاه‌ها قرار می‌دهد از طرف دیگر دستگاه‌های مختلف ملزم هستند در صورتی که زمین در اختیار دارند، زمین‌های مازاد خود را در اختیار طرح نهضت ملی مسکن قرار دهند تا روند ساختوساز مسکن سرعت بیشتری پیدا کند.
برای تسهیل ساخت مسکن، متقاضیان برای دریافت تسهیلات نهضت ملی مسکن به بانک‌ها معرفی می‌شوند. بر این اساس، در طرح نهضت ملی مسکن در ۱۰ ماهه امسال ۸۰۷ هزار مورد افتتاح حساب انجام شده است که عمده آن در بانک مسکن است. بانک مسکن با ۲۰۴ هزار نفر که پرداختی خود را تکمیل کرده‌اند، قرارداد منعقد کرده و بیش از ۶۹ هزار میلیارد تومان تسهیلات تخصیص داده است. میزان واریزی به حساب سازندگان مسکن در این طرح تا پایان دی ماه ۴۷ هزار و ۲۱۶ میلیارد تومان است. در کنار این روش تأمین مالی مسکن، وزارت راه و شهرسازی از سایر بانک‌های کشور کمک گرفته تا با پرداخت سریع وام ساخت، پیمانکاران را برای ساخت واحدها ترغیب کنند.
بخشی از تأمین مالی واحدها بر عهده متقاضیان است، با توجه به اینکه برخی متقاضیان این طرح در دهک‌های پایین، نمی‌توانند آورده مورد نیاز را تأمین کنند، وزیر راه و شهرسازی از دستگاه‌های مختلف تقاضا کرده تا بخشی از آورده متقاضیان را تأمین کنند.
بر این اساس، از شرکت‌های واقع در شهرک‌های صنعتی خواسته شده با پرداخت تسهیلات از منابع داخلی خود، به کارگران مشغول در واحدهای صنعتی کمک کنند تا این کارگران بتوانند آورده اولیه را تأمین کنند. جبران بخشی از آورده متقاضیان در این طرح بر عهده شرکت‌ها گذاشته شده است. عدم واریز آورده اولیه از سوی متقاضیان، پرداخت تسهیلات بانکی را به تأخیر انداخته است. تسهیلات بانکی در صورتی به سازندگان پرداخت می‌شود که متقاضی مسکن نیز بخشی از آورده خود را به بانک واریز کرده باشد. کل مبلغی که متقاضیان باید برای دریافت مسکن نهضت ملی به‌عنوان آورده خود در حساب بانکی واریز کنند مشخص نشده و در مناطق مختلف بر اساس هزینه ساخت تعیین می‌شود، اما متوسط این آورده در مرحله اول 40 میلیون تومان تخمین زده شده و احتمالاً تا 400 میلیون تومان در کل مراحل ساخت برسد. حمایت از دهک‌های اول تا سوم مانند متقاضیان تحت پوشش بهزیستی، کمیته امداد و نهادهای حمایتی دیگر، برای تأمین آورده اولیه از سوی این نهادها صورت می‌گیرد اما آورده متقاضیانی مانند کارگران و برخی اقشار دیگر که نمی‌توانند آورده خود را پرداخت کنند با تمهیداتی از سوی دولت بر عهده دستگاه‌ها گذاشته شده است.
تولید مسکن با کمترین هزینه
کاهش هزینه ساخت در نهضت ملی مسکن از راه‌های مختلفی دنبال می‌شود تا واحدها با قیمت مناسب به‌دست متقاضیان که عمدتاً در دهک‌های پایین قرار می‌گیرند، برسد. یکی از این راه‌ها نوسازی واحدهای فرسوده است که با توجه به اینکه زیرساخت‌ها در این واحدها فراهم است، هزینه ساخت واحدهای جدید در بافت‌های فرسوده کاهش می‌یابد.
در این خصوص محمد آیینی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری گفت: بر اساس برنامه باید سالانه ۱۵۰ هزار واحد ساخته شود اما در نظر داریم این میزان را تا ۲۰۰ هزار واحد افزایش دهیم برای این منظور نیازمند کار چهار برابری هستیم.
وی با اشاره به اینکه سال گذشته ۵۱ هزار پروانه ساخت در بافت‌های فرسوده صادر شده است، عنوان کرد: بسیاری از ساکنان بافت‌های فرسوده از توانایی لازم برای نوسازی و مقاوم‌سازی واحدهای فرسوده برخوردار نیستند، بنابراین باید سازندگان بخش خصوصی که از توانمندی مالی و اجرایی برخوردارند در کنار این شهروندان قرار بگیرند. اما سازندگان به‌دلیل موانع موجود در بافت‌های فرسوده کمتر به حضور در این بافت رغبت دارند، زیرا معادله اقتصادی نیست و ساختوساز در شمال شهر برای آنها بازده اقتصادی بیشتری دارد.
وی افزود: برای رفع این مانع مشوق‌های قانونی وجود دارد که باعث تشویق سازندگان به ساختوساز در این بافت‌ها می‌شود. از جمله بر اساس ماده ۱۶ قانون حمایت از نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده، شهرداری‌ها می‌توانند در بافت‌های فرسوده ۵۰ تا ۱۰۰ درصد تخفیف ارائه کنند که امتیاز ویژه‌ای محسوب می‌شود.
آیینی اراضی دولتی، شهرداری‌ها و بخش عمومی را یکی دیگر از ظرفیت‌های تأمین مسکن برشمرد و اظهار کرد: می‌توان با تهاتر واحدهای مسکونی فرسوده با اراضی دولتی، اسکان مجدد (طرح کلید به کلید) و ساخت مسکن و تأمین خدمات از این ظرفیت‌ها استفاده کرد. با استفاده از این ظرفیت‌ها می‌توان با صرف کمترین هزینه تولید مسکن در کشور را پیش برد.
مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران عوامل شتاب بخشی به جریان نوسازی مسکن را این گونه برشمرد: اعمال بسته‌های تشویقی شهرسازانه توسط شهرداری‌ها که معتقدم این بسته‌های تشویقی بسیار می‌توانند تأثیرگذار باشند، جبران تخفیفات شهرداری‌ها توسط دولت، کاهش زمان صدور پروانه ساختمانی، بهره‌مندی از کلیه امتیازات و مشوق‌های (تخفیفات بیمه و مالیات) پیش‌بینی شده در قانون جهش تولید مسکن، تخصیص بموقع تسهیلات ارزان‌قیمت بر اساس پیشرفت فیزیکی، مطالبه‌گری مردمی و استفاده از فناوری‌های نوین، بخشی از مواردی هستند که می‌توانند به شتاب‌بخشی امر نوسازی و بهسازی واحدهای مسکونی کمک کنند.
با توجه به اینکه یک ماه از اولین سال آغاز نهضت ملی مسکن گذشته است (دی 1400 تا دی 1401) به گفته وزیر راه و شهرسازی تعدادی از واحدهای نهضت ملی مسکن و همچنین واحدهای مسکن مهر باقیمانده در روزهای آینده به متقاضیان واگذار می‌شود. 20 هزار مسکن مهر واقع در شهرهای جدید از جمله پردیس، پرند و هشتگرد و همچنین حدود 30 هزار مسکن نهضت ملی در شهرها و روستاها در بهمن ماه به متقاضیان واگذار می‌شود.