در ماه‌های اخیر، توافق پولی و بانکی بین ایران و روسیه در راستای کاهش تاثیر تحریم‌های آمریکا و اروپا و کم‌کردن وزن دلار در معاملات تجاری بین دو کشور انجام گرفت. مقامات روسی نیز صراحتا اعلام کرده‌اند که با رشد تجارت بین ایران و روسیه در چند ماه اخیر، این فرصت برای دو کشور وجود دارد تا با افزایش همکاری‌ها، تاثیر تحریم‌ها را کاهش دهند. روز گذشته نیز رئیس کل بانک مرکزی در دیدار با هیات بانکی و اقتصادی روسیه بر تقویت بیش از پیش همکاری‌های پولی و بانکی میان دو کشور تاکید کرد. محمدرضا فرزین همچنین برای ایجاد مناسبات پولی دو جانبه با روسیه و دیگر کشورهای دوست و همسایه اعلام آمادگی کرد.
روز گذشته، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی در دیدار با هیات بانکی و اقتصادی روسیه، بر پیگیری اجرای موضوعات سند اقدام مشترک بانک‌های مرکزی ایران و روسیه تاکید کرد. فرزین در دیدار ایگور لویتین، دستیار ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه و هیات همراه، تقویت بیش از پیش همکاری‌های پولی و بانکی میان ایران و روسیه را مهم ارزیابی کرد و گفت: بانک مرکزی ایران آمادگی دارد تا مناسبات پولی و بانکی دوجانبه با روسیه و همچنین کشورهای دیگر دوست و همسایه را در سطحی بالا که موجبات افزایش مبادلات اقتصادی و تجاری را فراهم کند، ارتقا دهد. در ماه‌های گذشته ایران و روسیه با انجام مذاکراتی، توافق کردند که در جهت خنثی کردن اثر تحریم‌های بین‌المللی و برای توسعه مناسبات اقتصادی، در معاملات ارزی روبل- ریال را مبنای تجارت خود قرار دهند تا صادرکنندگان و واردکنندگان از ارزهای بومی استفاده کنند.
اقدام مشترک بانک‌های مرکزی ایران و روسیه
محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی در دیدار ایگور لویتین دستیار ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و هیات همراه که صبح دیروز در ساختمان بانک مرکزی در تهران برگزار شد، تقویت بیش از پیش همکاری‌های پولی و بانکی میان ایران و روسیه را مهم ارزیابی کرد و گفت: بانک مرکزی ایران آمادگی دارد تا مناسبات پولی و بانکی دوجانبه با روسیه و همچنین کشورهای دیگر دوست و همسایه را در سطحی بالا که موجبات افزایش مبادلات اقتصادی و تجاری را فراهم کند، ارتقا دهد. رئیس‌کل بانک مرکزی همچنین با اشاره به ظرفیت‌های مختلف همکاری‌های ایران و روسیه در حوزههای پولی و بانکی، اقتصادی، عمرانی و تجاری گفت: توسعه مناسبات دو کشور بر پایه اجرای موضوعات سند اقدام مشترک بانک‌های مرکزی ایران و روسیه، چشم‌انداز اقتصادی روشنی را برای دو کشور ترسیم می‌کند. بر این اساس، ایگور لویتین دستیار ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه نیز در این دیدار ضمن برشمردن موضوعات مهم موجود در سند اقدام مشترک بانک‌های مرکزی ایران و روسیه، بر تقویت و توسعه مناسبات و همکاری‌های اقتصادی، تجاری و به‌ویژه حوزههای پولی و بانکی روسیه با ایران تاکید کرد.
چرایی توافق پولی دوجانبه
به نظر می‌رسد که توافق پولی و بانکی بین ایران و روسیه در راستای کاهش تاثیر تحریم‌های آمریکا و کم کردن وزن دلار در معاملات تجاری بین دو کشور باشد. مقامات روسی صراحتا اعلام کرده‌اند که با رشد تجارت بین ایران و روسیه در چند ماه اخیر، این فرصت برای دو کشور وجود دارد تا با افزایش همکاری‌ها، تاثیر تحریم‌ها را کاهش دهند. مکانیزم چنین پیمان‌هایی این گونه است که در شرایط تحریم نظام بانکی، با ایجاد یک کانال بدون ارتباط با نظام‌های مالی تحت کنترل کشورهای تحریم‌کننده عمل می‌کند. در شرایط فعلی که انتقال پول بین ایران و روسیه نیازمند دو مرحله تبدیل ارز است، با اجرای این پیمان پولی دوجانبه، تجارت بین دو کشور ارزان‌تر خواهد شد و تسویه ارزی با مراحل کمتری انجام می‌شود. پیمان‌های پولی روشی جدید برای انتقال پول بین کشورها در مقایسه با سایر روش‌های انتقال پول است. با این روش، تاجران بدون آنکه به ارزهای رایج بین‌المللی ماند دلار و یورو احتیاج داشته باشند، تجارت خود را انجام می‌دهند.
دیپلماسی پولی و بانکی ایران و روسیه
ازآنجاکه ایران و روسیه تحت تحریم‌های غرب قرار دارند، در تلاشند تا با اجرای توافقات گوناگون، در راستای خنثی‌سازی تحریم‌ها گام بردارند. یکی‌از مواردی که در راستای کم کردن اثرات تحریم انجام گرفته، کنار گذاشتن دلار و یورو در مبادلات اقتصادی دو کشور است که دو کشور در ماه‌های گذشته بر اجرای آن توافق کردند. توافق دو کشور برای توسعه همکاری اقتصاد و بانکی در حوزه ارزهای ملی اتفاق مثبتی است که براساس ایران و روسیه در معاملات ارزی روبل و ریال را مبنای تجارت خود قرار می‌دهند تا صادرکنندگان و واردکنندگان از ارزهای بومی استفاده کنند. توافق تسهیل روابط بانکی دو کشور زیرساخت همه توافقات اقتصادی است که می‌تواند شرایط تجارت بین دو کشور را برای واردکنندگان و صادرکنندگان تسهیل کند و فعالان اقتصادی دیگر نگران مراودات پولی و بانکی نخواهند بود.
اجرای چنین توافقاتی می‌تواند برای دو کشور بسیار سودمند باشد. تحریم‌های غرب علیه روسیه که پس از آغاز جنگ اوکراین وضع شد، باعث شد تا این کشور در تجارت با سایر کشورها با مشکل مواجه شود و از این حیث در تنگنا قرار بگیرد. از طرفی ایران نیز که سال‌هاست با تحریم‌های غرب دست‌وپنجه نرم می‌کند، به سرمایه‌گذاری خارجی در بخش‌های مختلف اقتصادی نیاز مبرم دارد. همچنین تجربه ایران در مقابله با تحریم‌های اقتصادی، باعث شده تا روسیه از تجارب ایران استفاده کند. مجموع این عوامل باعث شده است که ایران و روسیه با افزایش حجم مبادلات اقتصادی و ایجاد کریدورهای جدید، فصل جدیدی در روابط سیاسی و اقتصادی خود آغاز کنند.
در مجموع به نظر می‌رسد تصمیم تهران و مسکو برای حذف تدریجی دلار آمریکا از مبادلات بانکی و تجاری و جایگزینی روبل و ریال، نشانه دیگری از افزایش همکاری کشور در بحبوحه غرب باشد. البته باید توجه کرد اگرچه این همکاری روابط تهران و مسکو را در سطح دوجانبه یا در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا تقویت می‌کند؛ اما نمی‌تواند پاسخگوی همه چالش‌های مالی، بانکی و تجاری ناشی از تحریم‌های غرب علیه دو کشور باشد./ دنیای اقتصاد