تحقق درآمدهاي دولت از مسير ماليات نيازمند خانه تکاني در اين حوزه است از اين رو استناد به الگوهاي جهاني با نظام مالياتي موفق يکي از راهکارهايي است که مي‌تواند دولت را در مسير اجراي قوانين مالياتي و تحقق درآمدهاي مالياتي کمک کند.
به گفته کارشناسان اجراي طرح خوداظهاري بر اساس آنچه در کشورهاي اروپايي اجراي مي‌شود يکي از رويکردهايي محسوب مي‌شود که منجر به تشکيل صفوف طويل براي پرداخت ماليات و بهره بردن از مزاياي اجراي اين طرح و منتفع شدن از مزاياي آن خواهد شد اين درحالي است که به گفته کارشناسان بازنگري در قوانين و نحوه اجراي ماليات را پيش شرط مهم ماليات ستاني در سال آينده مي‌دانند.
اقتباس غلط رويکردهاي مالياتي از غرب
مرتضی حیدری، کارشناس اقتصادی دراین خصوص به «آرمان ملی» گفت: اخذ مالیات به عنوان یکی از ارکان رشد اقتصادی در اکثرکشورهای جهان به شمار می‌آید. سازمان امور مالیاتی کشور به عنوان متولی اصلی اجرای طرح باید به شکل کاملا مستقل و در جایگاهی بالاتر از دیگر نهادها انجام وظیفه کند تا به دور از هرگونه شائبه نسبت به دریافت مالیات از تمام سازمان‌ها و افراد حقیقی و حقوقی بدون هیچ اهرم بازدارنده اقدام کند.
او افزود: پیش‌نیاز اجرای طرح مالیات در کشور نیاز به یک خانه تکانی و اصلاحات اساسی در سازمان امور مالیاتی دارد تا چالش‌های موجود در این بخش حل شود و مالیات به عنوان محلی برای کسب درآمد دولت معرفی شده است و این اندیشه باید به سمت معرفی سازمان پاسخگو در مقابل مردم تغییر کند و رویکرد کارفرمایی این سازمان در برابر مردم به فرآیند مطالبه‌گری و خادم بودن دولت و سازمان امور مالیاتی و الزام پاسخگو بودن آن تغییر یابد. او افزود: یکی از رویکردهای اشتباهی که در این سازمان وجود دارد مساله خوداظهاری مالیات است که به اشتباه از رویکردهای مالیاتی غرب اقتباس کرده‌ایم در حالی که مقوله خوداظهاری در نظام مالیاتی غرب بسیار متفاوت با آنچه که در ایران وجود دارد است و خوداظهاری مالیاتی در غرب مبتنی بر جمع‌آوری اسناد است و ارائه آن به سازمان امور مالیاتی جهت بازپس‌گیری مالیات‌هایی که از سوی اداره مالیات به مودی تعلق می‌گیرد.
این کارشناس اقتصادی بیان کرد: در ایران در اقدامی کاملا وارونه این امر به معنای ارائه اسنادی به اداره مالیات برای پرداخت پول تلقی می‌شود و چنانچه سازمان امور مالیاتی به تعبیر و اجرای صحیح خوداظهاری بپردازد دیگر نیازی به هیچ گونه اقدام فرهنگی، تبلیغاتی نخواهیم داشت و صف‌های طویلی برای تعیین تکلیف مالیاتی و ارائه اسناد به دولت تشکیل می‌شود و روند پرداخت مالیات با لحاظ کردن بازپس دادن مالیات‌های پرداخت شده‌ای که باید به مردم بازگردانده شوند بیش از پیش تسهیل خواهد شد، چراکه مردم طی این فرآیند پول خواهند گرفت و پولی پرداخت نمی‌کنند و اصلی‌ترین بخش خانه تکانی سازمان امور مالیاتی درهمین بخش انجام خواهد شد.
تغيير نگرش‌هاي پايه‌اي در طرح ماليات ستاني
حیدری ادامه داد: اصلاح در سازمان امور مالیاتی باید به شکل پایه‌ای و با نگاهی به فلسفه وجودی مالیات ستانی صورت گیرد و در مرحله نخست باید بازنگری جدی در تغییر نگرش مالیات به عنوان پول زور انجام شود و تلاش برای کاهش فسادهای سیستمی در نظام درون و برون سازمانی اداره مالیات از دیگر رکن‌های مهم اصلاحات دراین سازمان محسوب می‌شود همچنین توسعه تمامی شاخص‌های رشد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی با هدف افزایش رفاه اجتماعی و کاهش فاصله طبقاتی از موارد مهمی برشمرده می‌شود که باید به‌طور جدی در آن بازنگری شود.
او گفت: تا این اصلاحات صورت نگیرد فرصت انجام کار سازمان امور مالیاتی جهت پیشبرد امور مالیاتی در کشور در حوزه‌های مختلف ایجاد نمی‌شود و باید در این مسیر تلاش شود تغییرات در قوانین موجود بر اساس قوانین و رویکردهای قوانین پیشرفته دنیا طراحی و اجرایی شود. تعریف مشوق‌های مالیاتی در کشور و رفع موانع تولید به منظور تسهیل در پرداخت مالیات‌ها از جمله شاخص‌های بهبود مالیات‌دهی در کشور محسوب می‌شود.
حیدری درباره چالش‌های موجود در نظام مالیاتی گفت: استفاده از جبر در دریافت مالیات در هر فرآیندی همیشه باعث فرار و ایجاد سد دفاعی می‌شود و این امر در خصوص دریافت مالیات نیز صدق می‌کند از این رو باید تلاش کرد تا دریافت مالیات بر اساس فلسفه مالیاتی مصطلح در کشورهای موفق عمل کنیم. اساساً در توسعه یافته‌ترین کشورها مانند کشورهای اسکاندیناوی یا آمریکا هیچ شهروندی با رضایت مالیات پرداخت نمی‌کند اما مسلماً با اجبار هم این امر امکان پذیر نیست و تا مردم مشاهده نکنند که سطح رفاه آنها در نتیجه پرداخت مالیات افزایش یافت است امکان ندارد که بخشی از درآمد خود را به دولت بدهند بدون اینکه به صورت ملموس تغییری در رفاه اجتماعی – اقتصادی جامعه رخ دهد، بنابراین فرار از پرداخت مالیات عواید دولت را تهدید می‌کند و یکی از مظاهر فساد شمرده می‌شود و بر اساس گزارش‌های رسمی عدم پرداخت مالیات در ارتباط تنگاتنگی با رشوه است و باعث رشد کارمندان فاسد خواهد شد و علاوه بر آن منتهی به کاهش درآمدهای دولت نیز خواهند شد.
فرارهاي مالياتي از سوي درشت مهره‌ها
کورش شرفشاهی دیگر کارشناس اقتصادی معتقد است: در شرایط کنونی مسئولان بیش از هر زمان دیگری به این باور جدی رسیده‌اند که بودجه کشور را بدون در نظر داشتن درآمدهای نفتی باید تنظیم کنند و راه عبور از این مساله و دستیابی به این رویکرد، چیزی جز تحول در نظام مالیاتی نیست و شواهد نشان می‌دهد وزیر اقتصاد دولت سیزدهم به این مهم اهتمام جدی دارد بنابراین لازم است ضمن تعریف پایه‌های جدید مالیاتی، شناسایی مجاری فرار مالیاتی، هدفمندکردن معافیت‌ها و روش‌های جدید دیگر، مورد بازنگری و تبیین قرار گیرد.
او افزود: سالانه نرخ رشد درآمدهای مالیاتی 21 تا 22 درصد بوده و این افزایش جهشی منابع قابل تحقق نیست و اگر مالیات بر خانه‌های خالی، خانه‌ها و خودروهای لوکس را نیز در نظر بگیریم 9000 هزار میلیارد تومان از این منبع در نظر گرفته شده که در سالجاری این پایه‌ها تحققی نداشته است و سال گذشته بخشی زیادی از اصناف تعطیل بودند برای اولین بار 80 درصد خود اظهاری مودیان را مورد پذیرش قرار دادیم. این از جمله اقداماتی بود تا فرهنگ خوداظهاری را ترویج کنیم اما این مساله نیازمند تکمیل سامانه‌های اطلاعاتی است.
شرفشاهی در مورد فرارهای مالیاتی گفت: در سال‌های گذشته تنها چیزی که از مالیات برداشت می‌شد، کسر از دریافتی حقوق بگیران بود و نتیجه این بی‌توجهی، فرارهای مالیاتی بزرگی بود که باعث افزایش فاصله جامعه طبقاتی شد بنابراین از کارگر و کارمند حداقل بگیر مالیات گرفته شد اما بسیاری از سرمایه‌داران در باد بی‌توجهی‌ها ریال‌های خود را تبدیل به میلیون کردند همچنین وجود افرادی است که بدون داشتن دفتر و مجوز‌های قانونی در بازار آزاد به کسب درآمدهای میلیاردی مشغول هستند و افرادی که هر از چند گاهی سرمایه‌های خود را در بخشی از اقتصاد به جریان می‌اندازند تا در قالب آشفته کردن اقتصاد، یک شبه ره صد ساله را بپیمایند اما سؤال اینجاست که چرا چنین مواردی اتفاق می‌افتد و این معضلات تنها در نتیجه ضعف برخورد با فراریان مالیاتی است.
او معتقد است: به نظر می‌رسد قبل از آنکه نگران فرار مالیاتی باشیم، باید نگران روابط ناسالم اقتصادی باشیم. باید قبل از هر چیز به این سؤال پاسخ بدهیم که خاوری و امثال او چگونه توانسته‌اند سرمایه‌های به این بزرگی را از کشور خارج کنند.