خبر فروش نان کارتی با هدف توزیع هدفمند آرد بین نانوایان و ممانعت از فروش نان به عنوان خوراک دام و طیور از ابتدای سالجاری مشکلاتی را برای مصرف کنندگان عام و فروشندگان ایجاد کرد که از جمله آن می‌توان به نداشتن کارت بانکی برای مهاجران، ناآشنایی به نحوه استفاده از دستگاه‌های کارتخوان از سوی سالمندان، کودکان یا کم‌سوادان، تخصیص نیافتن 15 درصد کمک هزینه به نانوایان از جمله چالش‌های اجرای این طرح است که همگان امیدوارند با عملیاتی شدن فاز 2 فروش نان کارتی، مشکلات رصد شده در این حوزه رفع شود.
فاز یک فرصتی برای رصد مشکلات
بیژن نوروز مقدم، رئیس اتحادیه نانوایان سنتی در این خصوص به «آرمان ملی» گفت: طرح فروش نان کارتی به منظور حمایت از مصرف کنندگان و با جزئیاتی در خصوص واگذاری میزان مشخص آرد به نانوایان و با دستگاه کارتخوان ویژه برای این امر تاکنون در بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران اجرایی شده است، هرچند دارای نواقصی است که بنابراین بود که پس از اجرای مرحله نخست به رفع ایرادات در این خصوص نیز پرداخته شود.
او افزود: نان مدت زیادی است که افزایش قیمتی متناسب با دیگر اقلام اساسی و غیراساسی در کشور نداشته است، اما دولت درصدد است تا نان را با قیمتی مناسب به دست مصرف کننده نهایی در قالب طرحی هوشمند برساند. بیژن نوروز مقدم رئیس اتحادیه نانوایان سنتی درباره ابهامات طرح هوشمندسازی عرضه نان به ایلنا می‌گوید: قرار بود آرد به قیمت واقعی و نان به نرخ تمام شده عرضه و مابه‌التفاوت قیمت نان از سوی دولت به نانوایان پرداخت شود، هرچند در مرحله نخست اجرا این طرح با ابهاماتی همراه بود که البته در مراحل نخست مورد استقبال چندان از طرف مصرف کننده نیز واقع نشد.
موفقیت مشروط نان کارتی
او بیان کرد: طرح توزیع نان کارتی در صورت مدیریت صحیح می‌تواند مطلوب و به صرفه باشد اما این طرح قرار بود بعد از گذر از مرحله نخست، وارد مرحله بعدی شود و بر این اساس حدود 15 درصد سهمیه مقرر شده برای نانواها نیز به عنوان کمک هزینه پرداخت شود اما تاکنون هنوز نه پرداخت 15 درصد کمک هزینه پرداخت شده و نه مرحله دوم اجرا شده است. نوروز مقدم اضافه کرد: فروش نان توسط دستگاه‌های کارتخوان برای بسیاری از افراد جامعه از جمله مهاجران به کشور، افراد بی‌سواد یا کم سواد و افراد سالمند که نحوه کار کردن با دستگاه را نمی‌دانند مشکل ایجاد کرده است این درحالی است که نانواها اجازه استفاده از کارت خود برای این افراد یا افرادی که دارای مشکلات مشابه هستند را ندارند. با وجود اینکه این مشکل در سطح جامعه رصد شده و قرار بر این بود که مجوز فروش نان تا سقف معینی برای نانوایان اعلام شد که تاکنون این امر مشخص و عملیاتی نشده است.
رئیس اتحادیه نانوایان سنتی توضیح داد: ما تنها صنفی هستیم که فقط در سال‌های ۹۱، ۹۳، ۹۸ و ۱۴۰۰ افزایش نرخ داشتیم یعنی در طول ۱۲ سال فقط ۴ بار نرخ نان تغییر کرده است در حالی که همه واحد‌های صنفی هر سال متناسب با افزایش نرخ تورم افزایش نرخ داشتند. نوروز مقدم گفت: هزینه‌های یک واحد نانوایی متناسب با نرخ تورم هر سال افزایش داشته در حالی که نانواها مجاز به افزایش قیمت تولیدات خود نبودند و با مواردی مانند افزایش اجاره بها، دستمزد کارگر و هزینه‌های آب و برق و گاز روبه‌رو بودند.
غیرممکن بودن گم شدن 50 میلیون قرص نان
او درباره خبر گم شدن بیش از 50 میلیون قرص نان در نانوایی‌ها گفت: این مساله به کلی غیرممکن است چرا که سهمیه نانوایان چقدر است که گزارش مفقود شدن 50 میلیون قرص نان اعلام شده است از سویی دیگر هنوز تجهیزات فروش نان کارتی به‌طور کامل توزیع و به کارگرفته نشده است، در این حالت چگونه ممکن است گزارش کامل گم شدن این تعداد نان اعلام شده است؟ این کارشناس صنف نانوایان ادامه داد: حدود 200 نانوایی از مجموع 400 نانوایی در سطح تهران موفق به دریافت دستگاه کارتخوان نشده‌اند و چنانچه این تجهیزات در سطح تمام نانوایی‌ها توزیع شوند می‌توان گزارش کاملی دراین زمینه ارائه کرد.
او توضیح داد: مطالبه نانوایان با سیاست‌های فعلی دولت که مبتنی بر فشار وارد نشدن به مردم برای تهیه نان است در تضاد است که با اِعمال یکسان سازی قیمت آرد زمینه و بستر لازم برای فروش نان به قیمت آزاد را نیز فراهم کنند و یارانه‌ای هم که قرار است به نانواها پرداخت کنند به مردم پرداخت کنند، اما دولت معتقد است که روش فعلی از مطلوبیت بیشتری برخوردار است. نوروز مقدم افزود: امیدواریم با اجرای مرحله دوم طرح توزیع نان کارتی مشکلات موجود در این بخش رفع شود و منافع کلی نانوایان و مصرف کنندگان با نگاه جامع نگر دولت تامین شود.
تصمیم دولت برای اجرای یارانه
محمد جلال، مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی با اشاره به حذف ارز ترجیحی معتقد است: از همان ابتدا راهبرد دولت در برنامه مدیریت هوشمند یارانه نان، بر یک اصل بسیار مهم متکی بود و آن اینکه قیمت نان با حذف ارز ترجیحی برای مردم هیچ تغییری نکند و تاکنون هم عدم تغییر قیمت نان و عدم ایجاد هرگونه تنش در سمت مردم به‌عنوان یک اصل کلیدی در نظر گرفته شده است البته منظور، نان سنتی به‌عنوان نان عمومی مصرف مردم است و نان صنعتی و فانتزی الگوی متفاوتی دارند.
او با بیان اینکه دومین اصل، نپرداختن به مفهومی تحت عنوان سهمیه‌بندی نان است، توضیح داد: از ابتدای اجرای طرح، الگو به نحوی طراحی شد که هیچ محدودیتی برای خرید نان در سمت مردم وجود نداشته باشد. بنابراین مردم همانند سابق خرید خود را انجام می‌دهند و فقط بستر پرداخت از یک کارتخوان معمولی به یک کارتخوان هوشمند تغییر شکل داده است. جلال ادامه داد: در فاز پیش‌روی طرح قرار است نانوا ما‌به‌ازای عرضه نان به مردم، هیچ محدودیتی تحت عنوان سهمیه آرد نانوایی مشاهده نکند و تولید و عرضه نان به مردم فاقد محدودیتی تحت عنوان آرد باشد. از طرف دیگر فردی که آرد را برای سایر مصارف استفاده می‌کرد، دیگر قادر به ادامه این کار نیست.
مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی ادامه داد: نانوایی‌هایی که بر پایه کارتخوان فروش خود را انجام می‌دهند، ۱۵ درصد کمک هزینه علی الحساب جبران افزایش هزینه‌های اجاره و دستمزد نانوایان دریافت می‌کنند که احتمالا تغییرات جدید در حوزه خرید نان تا یک ماه آینده عملیاتی خواهد شد. مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی با بیان اینکه با اجرای طرح هوشمندسازی یارانه نان، داده‌های مربوط به گندم، آرد و فعالیت نانوایی‌ها شفاف شده است، اظهار کرد: امروز می‌توان کمک کرد جمعیت حداکثری نانوایان متعهد، پاسوز رفتار اشتباه جمعیت حداقلی نانوایان متخلف نشوند البته قبلا ابزار داده‌ای کافی در اختیار حاکمیت حوزه نان نبود، به همین دلیل مجبور بودیم به مفهومی تحت عنوان سهمیه آرد نانوایی پناه ببریم. به همین دلیل نانوایی که متقاضی داشت نمی‌توانست نان بیشتر از سهمیه تولید کند و نانوایی که انگیزه انحراف مصارف آرد را داشت، می‌توانست بر پایه سهمیه‌اش این کار را انجام دهد.
جلال ادامه داد: در مرحله پیش روی طرح، قرار است نانوا به ازای عرضه نان به مردم هیچ محدودیتی تحت عنوان سهمیه آرد نانوایی مشاهده نکند و تولید و عرضه نان به مردم فاقد محدودیتی تحت عنوان آرد باشد. از طرف دیگر نیز فردی که آرد را برای سایر مصارف استفاده می‌کرد، دیگر قادر به ادامه این کار نباشد. او در پاسخ به این سوال که تکلیف افرادی که به هر دلیلی فاقد کارت اعتباری هستند، چه می‌شود؟ گفت: بنای طرح بر پایه تراکنش الکترونیکی خرید نان طراحی شده است. این احتمال وجود دارد که به هر دلیلی، برخی هموطنان در لحظه خرید نان به کارت بانکی دسترسی نداشته باشند یا کارت بانکی آنها فاقد موجودی باشد یا اتباع خارجی باشند. در این خصوص در زیرساخت فنی تدبیری پیش‌بینی شده است مبنی بر اینکه نانوایان مشخصات یکی از کارت‌های بانکی خود را به انتخاب خود در سامانه‌ای ثبت کنند و اگر فردی به آنها مراجعه کرد که فاقد کارت بانکی بود، می‌تواند پول نقد را از مشتری دریافت و به نیابت از آن، از کارت خود برای فروش نان استفاده کند.
مشاور وزیر اقتصاد ادامه داد: نانوایان باید متوجه باشند زمانی که درباره سامانه هوشمند صحبت می‌شود، تبدیل این رفتار به رفتار عمومی قابل قبول نیست. یعنی این قابلیت فقط برای شرایط استثنایی طراحی شده است. برای مثال در استانی که پذیرش اتباع ممنوع است، الگوی متعارفی استخراج می‌شود که به ازای هر ۲۰ تراکنش معمولی، حداکثر یک یا دو تراکنش می‌تواند توسط کارت نانوا معقول محسوب شود البته این فرایند باید توسط سامانه محاسبه شود. برای مثال در شهری مانند مشهد که حضور اتباع پررنگ‌تر است، سیستم در حاشیه شهر با یک الگو و در داخل شهر با یک الگوی دیگر محاسبات را انجام می‌دهد. جلال درباره زمان اجرای طرح مذکور نیز توضیح داد: از نظر فنی کار توسعه انجام شده و به صورت آزمایشی در یک استان درحال اجراست و اگر مشکل فنی و امنیتی نداشت، همه کارتخوان‌هایی که در نانوایی‌هاست، به صورت متمرکز به روزرسانی می‌شود البته فرایند آن نیز به نانوایی‌ها آموزش داده خواهد شد. این طرح احتمالاً ظرف یک ماه آینده عملیاتی می‌شود.
پاداش نانوایی‌هایی که با کارتخوان نان می‌فروشند
او در ادامه با بیان اینکه استفاده از کارتخوان‌ها بیش از ۹۹ درصد در سراسر کشور فراگیری دارد، بیان کرد: اگر نانوایی کارتخوان ندارد، مشکل از سمت خودش بوده است برای مثال اطلاعات کامل نبوده یا مدارک ایراد داشته یا مشکلات وراثتی وجود داشته است. توصیه وزارت اقتصاد این است که نانوایی‌ها از کارتخوان به منظور ایجاد سوابق فعالیت نانوایی یعنی ثبت سوابق فروش، استفاده کنند. در غیر این صورت در آینده برای خرید (آرد) دچار مشکل خواهند شد. از طرف دیگر نانوایی‌هایی که بر پایه کارتخوان فروش خود را انجام می‌دهند، ۱۵ درصد کمک هزینه علی الحساب جبران افزایش هزینه‌های اجاره و دستمزد نانوایان دریافت می‌کنند.