از هفته گذشته بررسی طرح مهم ضد سوداگری یعنی مالیات بر عایدی سرمایه در مجلس آغاز شده و نمایندگان طبق اعلام خبرگزاری ایسنا تا ماده 7 این طرح پیش رفته اند. در این حال، دیروز داده نمای مرکز پژوهش های مجلس در این زمینه منتشر شد که جزئیات جدیدی از این طرح را نشان می دهد.
معافیت ها
طبق این گزارش، مالیات بر عایدی سرمایه، تنها روی 4 دسته دارایی املاک با انواع کاربری، انواع وسایل نقلیه، انواع سکه، طلا و جواهرآلات و نیز انواع ارز، قابلیت تعریف دارد. با این حال، شاید آن چیزی که بیشتر از همه درباره این طرح به درد مردم بخورد معافیت های آن باشد.
درباره مسکن و خودرو باید در یک کلام گفت که با معافیت های در نظر گرفته شده، بیش از 95 درصد خانوارهای کشور از پرداخت مالیات بر عایدی خودرو و مسکن معاف هستند. چرا که این طرح حداکثر تا 4 منزل مسکونی و وسیله نقلیه برای خانوار را از مالیات بر عایدی سرمایه معاف کرده است. البته جزئیاتی در این زمینه در طرح آمده از جمله این که «هر شخص حقیقی به تعداد همسر و «فرزند بالای ۱۸ سال» وی که ملک مسکونی به آن ها تعلق ندارد، تا سقف ۴ ملک با دوره تملک بیش از دو سال از مالیات موضوع این فصل معاف است؛ شرط برخورداری از این امتیاز، استفاده نکردن از معافیت مربوط به هریک از همسر و «فرزند بالای ۱۸ سال» اشخاص فوق در پنج سال گذشته است.» همچنین شرط تعداد منزل مسکونی و خودرو مشمول معافیت، در حالی است که بر اساس اطلاعات سامانه املاک و اسکان، کمتر از 5 درصد از خانوارهای ایرانی بیش از 2 ملک مسکونی و کمتر از 2 درصد این خانوارها بیش از 3 خودرو دارند.
درباره طلا نیز این طرح معادل 200 گرم طلای 18 عیار برای هر شخص در 5 سال را از مالیات معاف کرده است. به این ترتیب یک خانوار 4 نفره، حداکثر تا معادل 800 گرم طلای 18 عیار در هر 5 سال، دارای معافیت از مالیات عایدی انواع سکه، طلا و جواهرآلات خواهد بود.
ماخذ مالیات و تعیین تکلیف اثر تورم
در تعریف عام، مالیات بر عایدی سرمایه مربوط به دریافت مالیات از مابه التفاوت قیمت فروش با خرید دارایی هاست. در این میان، رشد قیمتی که دارایی ها تا زمان فروش و بر اثر تورم پیدا می کنند، یکی از چالش های پیش روی این طرح بیان می شد. با این حال، جزئیات منتشر شده، نشان می دهد که در طلا و ارز، مالیات بر عایدی سرمایه از اختلاف قیمت خرید و فروش، بدون در نظر گرفتن تورم است اما برای مسکن و خودرو قضیه متفاوت است. اگر این دو کالا (در صورت نداشتن شرایط معافیت از مالیات عایدی سرمایه)، تا 2 سال بعد از خرید، فروخته شوند، به اختلاف قیمت خرید و فروش آن ها بدون در نظر گرفتن تورم، مالیات تعلق می گیرد. اگر این دو بین 2 تا 6 سال بعد از خرید، فروخته شوند، 50 درصد اثر تورم در رشد قیمت آن ها در محاسبه مالیات نادیده گرفته می شود. در صورتی هم که این کالاها بعد از 6 سال فروخته شوند، کل اثر تورم در رشد قیمت آن ها، در محاسبه مالیات عایدی سرمایه نادیده گرفته خواهد شد.
دوره تنفس دارایی های خریداری شده از قبل
برای دارایی هایی که قبل از اجرای این قانون خریداری شده اند و در صورت اجرای قانون مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می شوند، طرح مذکور مهلت تنفس قرار داده است. این بدان معناست که صاحبان این دارایی های به طور بالقوه مشمول مالیات، می توانند در دوره تنفس برای فروش آن ها بدون دغدغه پرداخت مالیات عایدی سرمایه استفاده کنند. بر این اساس، دوره تنفس مسکن و خودرو تا 4 سال و طلا و ارز تا 6 ماه پس از اجرای قانون است.
چگونگی شناسایی مالیات از تراکنش های بانکی
در طرح مالیات بر عایدی سرمایه، بر وجود صورت حساب الکترونیک به ازای تراکنش های بانکی تاکید شده است. با این حال و به طور خلاصه، اگر به حساب بانکی غیر تجاری یک فرد، مبلغی که به ازای آن صورت حساب الکترونیک صادر نشده باشد، وارد شود، این موضوع به معنای کسب درآمد از محلی غیر شفاف است. طبق طرح مالیات عایدی سرمایه اگر این میزان مبالغ از حدی بیشتر باشد، مشمول مالیات خواهند شد تا انگیزه افراد برای فرار مالیاتی و نبود شفافیت اقتصادی کاهش یابد. شبیه این موضوع برای انتقال دارایی افراد بدون وجود تراکنش های بانکی نیز صادق است.
با این اوصاف، برای تراکنش ها و انتقالات دارایی میان اعضای یک خانواده، معافیت سالانه تا 500 میلیون تومان برای درآمد غیر شفاف هر شخص حقیقی بالای 18 سال قرار داده شده است. به عبارت دیگر با این معافیت یک خانواده می تواند تا 2 میلیارد تومان در سال، از معافیت درآمد اتفاقی استفاده کند.
از سوی دیگر در نقل و انتقال املاک، امکان دریافت هدیه معاف از مالیات حداکثر تا 6.7 میلیارد تومان برای هر شخص در طول عمر خود وجود دارد. (آستانه این معافیت و نیز معافیت بند قبل، هر سال افزایش می یابد).