تدوین بودجه سال آینده بر اساس طرح جدید مجلس بر اساس تفکیک بررسی لایحه احکام و جداول سالانه بودجه طی دو مرحله صورت می‌گیرد و بر این اساس لایحه احکام در آذرماه و لایحه جداول در به‌همن ماه مورد بررسی نمایندگان قرار خواهد گرفت مخالفان این طرح اعمال نظر برخی از نمایندگان برای حوزه انتخابیه خود همزمان با ارائه جداول سالانه از سوی دولت به مجلس را از جمله ایرادات این طرح می‌دانند. ازسوی دیگر کارشناسان اقتصادی براین باورند که استمرار سالانه عدم تحقق بودجه با توجه به شرایط حاکم بر جامعه و پارامترهای تاثیرگذار بر محقق نشدن بودجه همیشگی نیاز به سروصدا کردن و یا تغییرات تک یا دو مرحله‌ای شدن بودجه ندارد و نتیجه همان کسری بودجه همیشگی است.
لابی‌گری پیامد منفی طرح
آلبرت بغزیان، کارشناس اقتصادی در این خصوص به «آرمان ملی» گفت: پیش از پرداختن به دو مرحله‌ای شدن بودجه سال آینده باید به این امر توجه کرد که بودجه باید براساس هدف برنامه‌ریزی در حیطه اقتصاد برنامه‌ریزی شود و درگیر کشمکش‌های سیاسی نشود و در این بین آنچه که به عملیاتی شدن بودجه طی سال کمک کند از اهمیت زیادی برخوردار است. او افزود: دو مرحله‌ای شدن بودجه و ارائه جداول بودجه از سوی دولت در مرحله دوم و جهت بررسی آن این گزینه را محتمل می‌کند که به اِعمال نظر برخی نمایندگان جهت تغییراتی در بودجه تدوین شده به نفع حوزه انتخابیه خود بینجامد، همچنین با خطر دیگری نظیر طولانی شدن بررسی بودجه و ایجاد لابی در این حوزه منتهی می‌شود. این کارشناس ادامه داد: هرچند شفاف‌سازی بودجه، پرداختن به جزئیات و نحوه تحقق بودجه در مجموع رویکردی مطلوب است اما توجه به شرایط حاکم بر جامعه بسیار تاثیرگذار در مسیر عملیاتی شدن آن است لذا دو مرحله‌ای شدن بودجه را باید فرآیندی تاثیرگذار در تحقق بودجه و مواجه نشدن دولت با پدیده کسر بودجه دانست.
هرساله برنامه‌های بودجه محقق نمی‌شود
بغزیان اضافه کرد: تحریم‌های خارجی، خودتحریمی، FATF و بسیاری از عوامل دیگر در پیشبرد سیاست‌گذاری‌ها در حوزه اقتصادی تاثیرگذار هستند و نمی‌توان پیشبرد مسائل اقتصادی را در دایره مسائل سیاسی به آن پرداخت چرا که زمانی که کشور قادر به تحقق درآمدهای نفتی، مالیاتی و توسعه‌ای نیست حتی اگر بهترین بودجه هم برنامه‌ریزی شود بستر مناسبی برای اجرا نخواهد یافت علاوه بر آن، هر ساله دولت با کسری بودجه مواجه است و برنامه‌های پیش‌بینی شده محقق نمی‌شود و کسی هم در قبال این مساله پاسخگو نیست، بنابراین چه اهمیتی دارد که بودجه با توجه به شرایط کنونی چگونه و در چند مرحله تدوین شود. او بیان کرد: تدوین بودجه به مثابه نوشتن سناریویی است که باید مرحله به مرحله شاهد آن باشیم که آیا با توجه به شرایط موجود نتایج خوبی را به دنبال خواهد داشت یا خیر؟ همچنین تغییرات را باید در هرمرحله با توجه به شرایط اجرایی کرد.
برنامه‌های دولت و نرخ تورم در سال آینده
او توضیح داد: باوجودی که دولت هرساله با کسری بودجه مواجه می‌شود باید دید که کسری بودجه نسبت به تولید ناخالص داخلی و کل بودجه افزایش داشته است یا خیر همچنین به دلیل رشد سالانه بودجه، رقم خالص کسری بودجه اهمیت کمتری در مقایسه با نسبت آن دارد لذا تورم که یکی از پارامترهای تعیین کننده رشد اقتصادی است به 50 درصد رسیده است، اما برنامه‌ریزی‌های دولت با توجه به هزینه‌های دولت نیازمند برنامه‌ریزی مشخصی است که بسیار متفاوت با نرخ تورم در سال آینده است و بدیهی است که تورم، کسری بودجه را تشدید خواهد کرد.
این کارشناس با اشاره به عدم تحقق هرساله بودجه گفت: عدم تحقق بودجه سالانه که این همه سروصدا ندارد در حقیقت دو مرحله‌ای کردن بودجه به نوعی رفع تکلیف است که نشان دهد تدوین بودجه برای سال آینده با تفاوتی شگرف صورت می‌گیرد و با حضور چند برابری قوا اجرایی می‌شود اما سوال مهم اینجاست که اِعمال نظر مجلس درباره مسائلی که دولت اشراف تام نسبت به آن دارد به چه صورت ممکن است؟ آیا حل مشکل کسری بودجه با توجه به استمرار هزینه‌هایی که عمده آن هزینه‌های جاری و حقوق و دستمزد است قابل حل خواهد بود البته این نکته را باید درنظر داشت که درآمدهای دولت قرار نیست افزایش یا تغییر چشمگیری داشته باشد.
اقتصاد تحریمی با دومرحله‌ای کردن درمان نمی‌شود
بغزیان بیان کرد: اقتصاد کشور که همواره با تحریم مواجه بوده را نمی‌توان با دو مرحله‌ای کردن و انجام آزمایش‌های مختلف به رشد و توسعه نزدیک کرد بلکه باید در مرحله نخست تکلیف تحریم‌ها را به عنوان تاثیرگذارترین عامل در عملیاتی کردن پروژه‌ها و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی تعیین کرد و سپس با دیپلماسی اقتصادی به درمان اقتصاد بیمار کشور پرداخت.
بایدها و نبایدهای طرح از دیدگاه نمایندگان مجلس
اما نمایندگان مجلس نیز در واکنش به این طرح اظهارنظرهای متفاوتی دارند. محمدمهدی مفتح طراح طرح اصلاح و الحاق یک تبصره به ماده ۱۸۲ قانون آئین‌نامه داخلی مجلس در توضیح علت درخواست خود مبنی بر بررسی اولویت‌دار این طرح گفت: با توجه به نزدیکی به ایام بودجه و اینکه صرفا مجلس به بررسی تبصره‌های لایحه می‌پردازد و جداول و ارقام را بررسی می‌کند لازم است اصلاحی در این طرح صورت گیرد. نماینده مردم تویسرکان در مجلس شورای اسلامی اظهارکرد: طبق قانون دولت باید درآمدها را مبتنی بر قوانین قبل، در لایحه بودجه بیاورد لذا اینکه تمام وقت مجلس برای بررسی بودجه صرف قانونگذاری می‌شود درست نیست از این رو پیشنهادی ارائه شد که در کمیسیون آئین نامه به تصویب رسید و مقرر شد دولت لایحه بودجه را دو قسمت کند.
او افزود: یک قسمت لایحه بودجه مربوط به تبصره و بخش دیگر مربوط به جداول و ارقام خواهد بود که دولت در ابتدای آذرماه لایحه احکام را ارائه خواهد داد که احکامی است که طی سال‌ها تصویب شده و نیاز به اصلاح دارد که به مجلس می‌آید و بررسی می‌شود و برای آن نیز کمیسیون تلفیق تشکیل شده و نظر تخصصی ارائه خواهد شد و بعد از بررسی تصویب احکام دولت مبتنی بر آن ارقام را تنظیم می‌کند و اول بهمن لایحه جداول را می‌دهد که طی یک ماه مجلس به آن جداول رسیدگی خواهد کرد و در صحن بررسی می‌شود. مفتح در ادامه با بیان اینکه جداول بودجه باید در سال‌های اخیر نیز بررسی می‌شد که این کار صورت نگرفته است، گفت: زمانی می‌توانیم بگوییم بودجه در مجلس تصویب شده که اعداد و ارقام هم بررسی و تصویب شود که این کار در سال‌های گذشته نشده لذا بعد از بررسی‌های تخصصی این موضوع در کمیسیون آئین‌نامه تصویب شد و نمایندگان، مرکز پژوهش‌ها، دستگاه‌های اجرایی مربوط و دیوان محاسبات با آن موافق بودند.
پیامدهای منفی دخالت برخی نمایندگان در ردیف‌های بودجه
علی بابائی کارنامی در خصوص اصلاح روند بررسی لایحه بودجه و تفکیک احکام و ردیف‌ها معتقد است: در ابتدای مجلس یازدهم مقرر بود فرآیند بررسی لایحه بودجه اصلاح شود، اما با طرح مذکور و بررسی ردیف‌ها و احکام به صورت جداگانه برخی از نمایندگان جایگاه رفیع‌تری پیدا خواهند کرد.
نماینده مردم ساری و میان‌دورود با بیان اینکه طرح اصلاح بررسی لایحه بودجه موجب افزایش لابی‌گری‌ها در مجلس می‌شود، افزود: نمایندگان باید به موضوعات اساسی کشور رسیدگی کنند اینکه نماینده‌ها در روند ردیف‌های بودجه دخالت مستقیم داشته باشند لابی‌گری مسئولان دولتی را در مجلس افزایش می‌دهد. او ادامه داد: بودجه باید بر اساس شاخصه‌های اساسی در اختیار استانداران قرار گرفته و از آنها کار بخواهیم، توقع ما این بود که طرحی برای اصلاح ساختاری بودجه ارائه شود، اما با ارائه این طرح مسیر بررسی بودجه منحرف می‌شود تا چه زمانی می‌خواهیم انضباط مالی را با ابزارهای مجلس به انحراف ببریم، هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا روند بررسی بودجه بسیار کوتاه است.
محمدحسین، نماینده مردم تبریز و آذرشهر و اسکو گفت: این طرح روند بررسی لایحه بودجه را کاهش می‌دهد و از طرفی با دو مرحله‌ای شدن بررسی آن بسیاری از مشکلاتی که در جریان بررسی لایحه بودجه امسال هم با آن مواجه بودیم، رفع می‌شود. این نماینده مجلس ادامه داد: برای انطباق میان جداول بودجه با احکام دولت و مجلس فرصت کافی دارند و پس از تصویب بودجه در مجلس چند ماه برای انطباق آن زمان صرف می‌شود که با بررسی دو مرحله‌ای بودجه این مشکل رفع خواهد شد.
او افزود: با تصویب این طرح ابتدا احکام توسط مجلس مورد بررسی قرار گرفته و به دولت ارسال می‌شود و این فرصت برای انطباق آن با جداول وجود خواهد داشت تا در صورتی که نیاز به تغییر اعداد و ارقام باشد، اعمال شود که در حال حاضر فرصت برای ارائه پیشنهادها وجود داشته تا پس از ارائه آنها این طرح در مجلس مورد بررسی قرار گیرد. فرهنگی با بیان اینکه اصلاح روند بررسی لایحه بودجه تحولی در نظام بودجه‌ریزی است، عنوان کرد: بودجه در ردیف‌ها منعکس می‌شود و اگر مواردی خلاف برنامه‌های توسعه‌ای وجود داشته باشد، این امر باید در ردیف‌ها اصلاح شود و اگر در احکام مواردی نیاز به تقویت داشت این فرصت برای مجلس فراهم است و در سنوات گذشته بررسی لایحه بودجه تا پیش از عید نوروز زمان می‌برد و دیگر زمانی برای بررسی جداول باقی نمی‌ماند از این رو باید پس از تعطیلات و در سال جدید دولت شروع به انطباق احکام و جداول کند و این طرح با نظر کارشناسی مرکز پژوهش‌ها و سازمان برنامه و بودجه تدوین شده است.