همزمان با آغاز اخذ عوارض و تعرفه گمرکی از کامیون های ایرانی، ارمنستان به دنبال بهسازی جاده تاتف برای جایگزینی با مسیر گوریس-کاپان است.
در روزهای اخیر با ورود نیروهای مسلح آذربایجان به منطقه‌ای که این نیروها در جنگ ۴۴ روزه اخیر با ارمنستان به تصرف خود درآورده اند، روند تردد کامیون‌های ایرانی از مرز نوردوز به ارمنستان با مشکلاتی از جمله اخذ عوارض و تعرفه گمرکی روبه رو شده است.
پیش از این نیز آذربایجان و ترکیه با اقدامات دیگری که مهمترین آن، راه اندازی خط ریلی باکو-تفلیس-قارص بود، سعی داشتند تا روند ترانزیت از خاک ایران را مختل کرده و به سمت شمال ایران منتقل کنند.
اتفاقی که با حمایت آمریکا برای دور زدن مسیر ترانزیتی ایران همراه است.
پیش از این نیز خبرگزاری مهر در گزارشی با عنوان «خوابی که اردوغان و علی اف برای ترانزیت ایران دیده اند»، احتمال بروز چنین مشکلاتی را گوشزد کرده بود.
پاکستان این وسط چه می‌خواهد؟
در حالی که در روزهای اخیر، ایران توانسته یک کریدور ترانزیتی جدید از پاکستان به روسیه برای حمل میوه‌های گرمسیری از جمله انبه به مصرف کنندگان روس ایجاد کند، اسلام آباد در کنار باکو و آنکارا قرار گرفته است.
یک کارشناس ترانزیت به خبرنگار مهر گفت: به نظر می‌رسد این اتحاد از تمایل پاکستانی‌ها برای ایجاد کریدور موازی با کریدور شمال-جنوب که محور اصلی آن ایران است، سرمنشأ گرفته باشد.
کریدور ITI را فعال‌تر کنیم
حال آنکه ایران، ترکیه و پاکستان علاوه بر عضویت در سازمان همکاری اکو، یک توافقنامه حمل و نقلی و ترانزیتی با نام «ITI» (اسلام آباد-تهران-استانبول) دارند که مسیر بسیار کوتاهی میان کامیون‌های پاکستانی تا ترکیه و سپس اروپاست.
کریدور لاجورد یا کریدور شمال-جنوب؟
این کارشناس صنعت حمل و نقل بین الملل به خبرنگار مهر گفت: اسلام آباد با حمایت آمریکا به دنبال ایجاد کریدور لاجورد است که سال هاست فعالیت چندانی ندارد؛ این کریدور با عبور از خاک افغانستان به ترکمنستان، دریای خزر، بندر باکو، گرجستان و سپس ترکیه می‌رسد که هم زمان بسیار طولانی‌تر و هم هزینه بسیار بیشتری در مقایسه با عبور از خاک ایران دارد.
مدیرکل ترانزیت سازمان راهداری: آذربایجان از کامیون‌های ایرانی عوارض ۱۳۰ دلاری می‌گیرد
محمد جواد هدایتی مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل و نقل بین الملل سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره آخرین وضعیت رانندگان ایرانی در سفر به ارمنستان اظهار کرد: تردد کامیون‌های ما در قلمروی ارمنستان در یک ماه و نیم اخیر فراز و فرودهای زیادی داشت و از ابتدای شهریور ماه شرایط مختلفی را در این مسیر تجربه کرده ایم که بخشی از آن به ممنوعیت یا محدودیت تردد برمی گردد که آذربایجان اعمال کرده است.
وی افزود: در مرحله دوم این محدودیت تردد به سیستم ثبت اطلاعات تبدیل شد؛ در مرحله سوم هم آذربایجان سیستم گمرکات و نیروهای مسلح را در این منطقه اعمال کرد و به این سمت رفته است که مسیر حدوداً ۲۰ کیلومتری نوردوز به ایروان که در قلمروی آذربایجان بر اساس توافقات آتش بس نوامبر ۲۰۲۰ قرار می‌گیرد و به جاده «گوریس-کاپان» (قاپان) مشهور است و دولت ارمنستان هم تلویحاً آن را تأیید کرده است که از سوی آذری‌ها اعمال حاکمیت شده و از کامیون‌های ایرانی مانند مرزهای مشترک دیگر ما با آذربایجان، در حال مطالبه عوارض هم در مسیر رفت و هم برگشت است.
ارمنستان جاده تاتِف را جایگزین جاده گوریس-کاپان می‌کند
مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل و نقل بین المللی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای ادامه داد: دولت ارمنستان با توجه به این اتفاقی که رخ داده، قبل از ورود به قسمت قاپان در خاک این کشور و ۸۰ کیلومتر بعد از نوردوز، یک جاده فرعی به نام تاتف وجود دارد که در حال احیاست؛ البته مشخصات این جاده برای عبور کامیون‌های سنگین مناسب نیست؛ با این حال دولت ارمنستان در حال کار کردن روی این مسیر است تا قبل از رسیدن فصل سرما، این مسیر جایگزین را احیا کند و مشکل پیش آمده را تا حدودی رفع کند.
دو راننده کامیون ایرانی بازداشت و باکو منتقل شدند
وی درباره بازداشت رانندگان ایرانی گفت: دو تن از رانندگان ما توسط پلیس آذربایجان در این محدوده بازداشت و به باکو منتقل شده اند؛ وزارت امور خارجه و سفارت ایران در باکو هم به جد پیگیر آزادسازی آنهاست.
وی درباره اینکه آیا اخذ عوارض و گمرک از سوی آذری‌ها، نافی توافقنامه‌های حمل و نقلی ایران و آذربایجان است؟ گفت: به نظر نمی‌رسد این اتفاق با توافقنامه‌های موجود میان دو کشور در تعارض باشد؛ چون دقیقاً همان روندی طی می‌شود که در دیگر مرزهای ایران با آذربایجان از جمله بیله سوار و آستارا و نخجوان در حال رخ دادن است؛ وقتی کامیون‌های ما وارد قلمروی این مرزها می‌شوند، همین میزان عوارض را اخذ می‌کنند؛ در جاده گوریس -قاپان هم با این توجیه که خاک آذربایجان محسوب می‌شود، از کامیون‌های ما عوارض می‌گیرند؛ فقط چون این مسیر کوتاه است، رقم اخذ شده، بسیار سنگین است.
جزئیات عوارض ۱۳۰ دلاری آذری‌ها از رانندگان ایرانی
هدایتی یادآور شد: عوارضی که از این ۲۰ کیلومتر از کامیون‌ها اخذ می‌شود، ۱۰۰ دلار عوارض ورود و ۳۰ دلار عوارض توقف راننده در هر ۲۴ ساعت در خاک آذربایجان است که مجموعاً ۱۳۰ دلار می‌شود؛ اگر محموله‌ای که حمل می‌شود جزو کالاهای خطرناک مانند سوخت باشد، عوارض جدیدی هم به آن تعلق می‌گیرد.
وی درباره اینکه آیا این اتفاق سبب کمرنگ‌تر شدن روابط حمل و نقلی و ترانزیتی ایران و آذربایجان در سایر مرزها نشده است؟ اظهار کرد: مسیر تجاری ایران و آذربایجان در وضعیت کنونی و با تدبیر مقامات ارشد دو کشور، در همان مسیر قبلی در حال انجام است.
احتمال اختلال مقطعی در روابط تجاری ایران و ارمنستان با عوارض جدید آذربایجان
وی گفت: اخذ عوارض از کامیون‌های ایران در مسیر گوریس -کاپان به تجارت ایران و ارمنستان ضربه زده است؛ به نوعی اختلال مقطعی رخ داده در این مسیر و هزینه کالاهای وارداتی ارمنستان از ایران را افزایش داده است؛ این عوارض از صاحب کالای ارمنی دریافت می‌شود که سبب می‌شود هزینه تمام شده کالا برای ارمنی‌ها از ایران افزایش یابد.
ارمنستان چاره‌ای جز واردات کالا و سوخت از ایران ندارد
هدایتی درباره اینکه آیا این اتفاق سبب کاهش واردات ارمنستان از ایران می‌شود؟ تصریح کرد: کالاهایی که ارمنستان از ایران وارد می‌کند، به راحتی نمی‌تواند از سایر همسایگان وارد کند؛ چون در غرب این کشور ترکیه است که حامی آذربایجان محسوب می‌شود؛ در شمال آن هم گرجستان است که متحد غرب و ترکیه به شمار می‌آید و شرق این کشور نیز آذربایجان قرار دارد؛ بنابراین چاره‌ای جز واردات از ایران ندارد به خصوص در زمینه کالاهایی مانند سوخت که چاره‌ای جز واردات از ایران ندارد.