اینکه تشکلی وجود داشته باشد تا از منافع گروه بزرگ فعالان بازار سرمایه دفاع کند، در نفس خود اقدام مفیدی است، اما سازوکار تشکیل این کانون و رویکرد فعالیتش چه باید باشد؟
مدتی است که دوباره بحث ضرورت ایجاد یک تشکل صنفی برای سهامداران حقیقی بازار سرمایه داغ شده است.
سعید ابراهیمی کارشناس و تحلیلگر بازار سرمایه درباره تاریخچه این موضوع به ایرناپلاس گفت: نخستین‌بار در سال ۱۳۸۳ مجوز تشکیل کانون سهامداران حقیقی صادر شد، اما این موضوع راکد ماند تا اینکه در سال ۱۳۹۰ درخواست مجوز تشکیل کانون برای سازمان بورس فرستاده شد.
با این حال سازمان بورس اعلام کرد برای اینکه بتوانید این کانون را تشکیل دهید، باید یک بار دیگر مراحل دریافت مجوز را طی کنید. از سال ۱۳۹۰ که سازمان این موضوع را اعلام کرد، سه بار دیگر درخواست صدور مجوز برای تشکیل کانون سهامداران حقیقی به سازمان بورس اعلام شد. احتمالاً درخواست‌های دیگری نیز مطرح شده باشد. با این حال از سال ۱۳۹۰ به این سو دست‌کم سه بار از سازمان بورس درخواست صورت گرفته است.
ابراهیمی اظهار کرد: زمان مدیریت آقای فطانت بر سازمان بورس درخواست اولیه برای دریافت مجوز تأسیس کانون سهامداران حقیقی به وزارت کشور ارسال شد. علتش هم اینکه در آن زمان قرار بود کانون به صورت NGO ثبت شود و از آنجایی که طبق قانون، نهاد متولی NGO ها وزارت کشور است، این درخواست به وزارت کشور ارسال شد.
حرف و عمل متناقض رئیس اسبق سازمان
وی در همین رابطه افزود: سازمان بورس در آن زمان نامه‌ای به وزارت کشور فرستاد و اعلام کرد با این موضوع مخالف است. در آن نامه گفته شده بود تنها سازمان بورس است که باید برای تشکل مذکور مجوز صادر کند. در واقع، اعطای مجوز در صلاحیت سازمان بورس تعریف شده بود. این در حالی است که آقای فطانت، رئیس وقت سازمان بورس در مصاحبه‌های خود اعلام می‌کرد که کاملاً موافق تشکیل کانون سهامداران حقیقی است. اما کارشکنی‌هایی که صورت گرفت با اظهارات ایشان سازگاری ندارد.
ابراهیمی با بیان اینکه سازمان بورس همواره اعلام کرده موافق تشکیل کانون سهامداران حقیقی است، گفت: با این حال، در عمل سنگ‌اندازی‌های زیادی برای این موضوع صورت گرفته است. با توجه به تجربه درخواست از وزارت کشور، یکی از ایرادهایی که در حال حاضر برای پیگیری تشکیل کانون وجود دارد، این است که تشکیل کانون بیشتر از طریق مجلس شورای اسلامی پیگیری می‌شود و تصور می‌کنم سیکل معیوب گذشته ادامه دارد.
این کارشناس بازار سرمایه افزود: فارغ از سنگ‌اندازی‌های سازمان بورس برای تشکیل این کانون، می‌توان گفت مجوز تشکیل این کانون اگر از سوی سازمان صادر شود، می‌تواند معقول‌تر باشد تا اینکه از نهادی نامرتبط با بازار سرمایه این مجوز دریافت شود. ضمن اینکه تشکیلاتی که در سازمان بورس هست، اکنون گسترده‌تر شده و آن‌قدر تعداد سهامداران حقیقی زیاد شده که ضرورت تشکیل کانون مرجعیت رسمی‌تری پیدا کرده است.
تشکیل کانون سهامداران حقیقی با چه نگرشی؟
وی درباره مشکلات پیش روی تشکیل کانون سهامداران حقیقی گفت: یکی از مشکلات این است که سهامداران کانون با چه پیشینه و طرز فکری وارد کانون می‌شوند.
بسیاری از کانون‌هایی که در کشور ما تشکیل می‌شود، در پی منافع شخصی و صنفی افرادی فعالیت می‌کنند که آنها را تشکیل داده‌اند. نمی‌خواهم پیش‌داوری کنم، اما واقعیت این است که بسیاری از کانون‌ها چنین پیشینه‌ای از خود به جا گذاشته‌اند. با این حال امیدوارم کانون سهامداران حقیقی این مشکل را مرتفع کند، اما باید دقت‌های لازم در تشکیل این کانون صورت گیرد.
ابراهیمی با بیان اینکه اکنون چهار کانون دیگر در بازار سرمایه داریم، افزود: اضافه شدن کانون سهامداران حقیقی در صورتی می‌تواند کمک کند که واقعاً برای سهامداران حقیقی باشد. اگر عده‌ای بخواهند این کانون را تشکیل دهند و به جای دفاع از حقوق سهامداران حقیقی در برابر قانون‌های شبانه، اعمال نفوذهایی که دربازار می‌شود و... مسائل شخصی و صنفی خود را پیگیری کنند، عملاً کانون کارایی خود را از دست خواهد داد و تبدیل به یک محلی می‌شود که توزیع رانت می‌کند. در نتیجه سازمان بورس نیز می‌تواند بسیاری از مشکلاتی را که در بازار وجود دارد، به گردن این کانون بیندازد. در این صورت کانون عملاً دیواری می‌شود برای اعتراضاتی که از سوی سهامداران به سازمان بورس مطرح است.
منافع سهامداران یا منافع شخصی
این تحلیلگر بازار سرمایه گفت: متأسفانه در بحث‌های مرتبط با کانون سهامداران حقیقی زیاد می‌بینیم که بیشتر از اینکه متولیان این موضوع‌ها به فکر سهامداران بازار سرمایه باشند و از این ظرفیت چند ده میلیونی سهامداران برای پیشبرد اهداف بازار سرمایه و فعال کردن ظرفیت‌های این بازار استفاده کنند، در پی منافع شخصی خود هستند. سخنانی که مطرح می‌شود، معقول به نظر نمی‌رسد و با این رویکرد، تشکیل کانون سهامداران حقیقی به کمک بازار سرمایه نخواهد آمد.
وی درباره کارویژه‌های این کانون اظهار کرد: در حال حاضر موانع زیادی برای تشکیل کانون سهامداران حقیقی وجود دارد.
آیا اساساً این کانون می‌تواند قوانینی برای بازار تصویب کند و اگر قوانینی برای بازار تصویب شود، آیا این‌ها ضمانت اجرایی خواهند داشت؟
آیا ارتباط کانون با سازمان بورس، رئیس سازمان بورس و شورای عالی بورس از نوع دفاع از سهامداران خواهد بود یا یک تعامل همه‌جانبه به نفع دستورات و قوانین سازمان خواهد بود؟
آیا کانون، دیوار دیگری بین متولیان بازار سرمایه و سهامداران حقیقی ایجاد خواهد کرد؟ با توجه به صحبت‌هایی که مطرح می‌شود، این احتمال را بیشتر می‌بینم. اگر دقت لازم را برای تشکیل این کانون نداشته باشیم، این موضوع دور از انتظار نیست.
ابراهیمی افزود: لازم است دقت کافی صورت گیرد و کسانی که پیگیری تشکیل کانون سهامداران حقیقی هستند، این تفکر اشتباه را مبنی بر اینکه فقط از اشخاص قدیمی و معروف استفاده شود، کنار بگذارند.
بسباری از این افراد باید بپذیرند نسل جدیدی وارد بازار سرمایه شده‌اند که تفکرات و دیدگاه‌های متفاوتی دارند. این جوانان از تفکرات قدیمی و تدافعی خارج شده‌اند و تفکرات به روزی دارند که می‌تواند کمک زیادی به بازار سرمایه کند. باید از این جوانان استفاده شود، نه اینکه فقط عضوی از کانون شوند و هیچ صدایی نداشته باشند. این جوانان باید در بدنه مدیریتی کانون نیز قرار گیرند. برای بزرگان بازار سرمایه پذیرش این موضوع سخت است. با این حال نباید در دور باطل سن بیشتر و تفکرات قدیمی‌تر گیر کنیم. باید وارد دنیای جدید شویم و از تفکرات جدید جوانان استفاده کنیم.
خشت اول چون نهد معمار کج
این کارشناس بازار سرمایه درباره شبهه‌های بی‌پاسخ درباره تشکیل کانون گفت: شیوه تشکیل این کانون، ظرفیت‌های آن و فعالیت‌هایی که می‌تواند انجام دهد، همچنان مجهول مانده است. بسیاری از افراد منتظرند این کانون تشکیل شود تا مشخص شود چه کاری قرار است انجام دهد.
چند نفر از استادان و کارشناسان بزرگ بازار سرمایه بر این تفکر قدیمی هستند که «راه بینداز و جا بینداز»؛ یعنی در وهله نخست به هر راه ممکن و با کمترین ظرفیت و امکانات کانون تشکیل شود و سپس شروع به دریافت امتیازهای مختلف می‌کنیم.
ابراهیمی درباره آسیب‌های چنین رویکردی گفت: اگر از ظرفیت‌ها و موارد قانونی به صورت درستی استفاده نشود، برای افزایش ظرفیت‌ها و گرفتن حق کانون با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شویم و شاید سال‌های زیادی طول بکشد تا بتوانیم ظرفیت‌های کانون را گسترش دهیم که آن هم با واکنش‌های تند و مقاومت‌های زیادی روبه‌رو خواهد شد و می‌تواند روند فعالیت کانون را تغییر دهد و به سمت پشت میزنشینی و بادمجان دورقاب چینی سوق دهد. در این صورت کانون سهامداران حقیقی دیگر تفاوتی با سایر کانون‌ها نخواهد داشت.
وی تاکید کرد: این ضرورت برای تشکیل کانون، انجمن یا هر تشکل صنفی برای دفاع از سهامداران حقیقی و استفاده از ظرفیت‌های قانونی در جهت شنیده شدن صدای این گروه بسیار زیاد است. این نیاز هست و ظرفیت آن مطابق قانون وجود دارد، اما این موضوع خیلی حساس است و باید دقت‌های لازم صورت گیرد. باید مانع اصلی برای تشکیل کانون سهامداران حقیقی مرتفع شود و مطابق شعاری که رهبر معظم انقلاب برای سال ۱۴۰۰ انتخاب کردند، مانع‌زدایی انجام شود. متأسفانه بر خلاف مصاحبه‌ها و گفته‌هایی که همواره رئیسان سازمان بورس اعلام می‌کنند، دیده شده نه تنها کمکی نمی‌کنند بلکه سنگ‌اندازی زیادی هم می‌کنند.
ابهام‌های زیادی در تشکیل کانون
ابراهیمی گفت: اگر سازمان واقعاً موافق تشکیل کانون است و رئیسان این موضوع را تشویق می‌کنند، نباید این موضوع تا این اندازه طول بکشد. نباید پرونده مجوزی که از سال ۱۳۹۰ صادر شده، تا امروز باز بماند.
هنگامی که چنین مشکلاتی وجود دارد، یعنی بر خلاف گفته‌ها، کار عملی صورت نگرفته است. مرز باریکی وجود دارد بین اینکه تشکیل‌دهندگان این کانون از سهامداران حقیقی دفاع کنند یا به فکر جایگاه و شهرت خود باشند.
امیدوارم این کانون تشکیل شود و به نفع سهامداران خرد باشد، نه اینکه سهامداران بر خلاف مخالفت با قوانین وضع شده از سوی سازمان بورس و نهادهای وابسته، مشکل دیگری بر سر راه خود ببیند و آن کانون سهامداران حقیقی است که به نام این گروه، اما به کام دیگران تشکیل شده است.
این کارشناس بازار سرمایه ابراز امیداواری کرد روند تشکیل این کانون به‌صورتی پیش رود که هنگام تشکیل جلسه‌های آن، خیال همه سهامداران حقیقی راحت باشد که از آنها دفاع خواهد شد، نه اینکه با ترس و دلهره روبه‌رو شوند، همچنان که اکنون از تشکیل جلسه‌های سازمان بورس و شورای عالی بورس می‌ترسند.
وی اظهار کرد: با توجه به ابهام‌های زیادی که درباره تشکیل این کانون می‌بینم، در حال حاضر خوشبین نیستم، نه به تشکیل آن و نه افرادی که پیگیر تشکیل آن هستند.
ابهام‌های بسیار زیادی درباره موارد مختلف از جمله ظرفیت‌های قانونی این کانون وجود دارد و به نظرم برطرف شدن آنها، زمان می‌برد تا همه چیز شفاف شود و ما بدانیم آینده‌اش چه خواهد شد. امیدوارم بتوانیم در سال ۱۴۰۰، موانعی را که بر سر راه وجود دارد برداریم و قدمی برای سهامداران حقیقی برداشته شود که به نفع این گروه و کلیت بازار سرمایه باشد./ ایرنا