شیوع ویروس کرونا و کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی باعث بروز تاخیر در بعضی پروژه‌های عمده انرژی به ویژه در بخش نفت و گاز شده و پروژه‌های جدید هم برای یافتن منابع مالی کافی با مشکل مواجه شده‌اند. با وجود این شرایط، رقابت بین قدرت‌های بزرگ برای کنترل منابع و مسیرهای انتقال انرژی هنوز ادامه دارد.

قدرت‌های بزرگ برای تداوم حضور در مناطق تولید انرژی از ابزار سرمایه گذاری به بهترین نحو بهره می‌گیرند. با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی کشورها هم می‌توانند بازار هدف نفت و گاز تولیدی از این میادین را تعیین کنند و هم بتوانند حضور ونفوذ رقیبان سنتی را در منطقه و کشور مربوطه کاهش دهند.

بر اساس تازه‌ترین آمار اوپک در عراق ۱۴۷ میلیارد بشکه ذخیره نفت و ۳۷۴۴ میلیارد متر مکعب ذخیره گاز طبیعی وجود دارد. این کشور با منابع عظیم نفت همواره مورد توجه قدرت‌های بزرگ بوده است. هزینه اندک تولید نفت در این کشور مشوق خوبی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی بوده است.

در سال‌های اخیر شرکت‌های چینی، روسی و اروپایی حضور فعالی در صنعت نفت عراق داشته‌اند.

برنامه عراق برای افزایش ظرفیت تولید نفت

میزان تولید و صادرات نفت کشورها یکی از اهرم های بسیار مهم در عرصه تاثیر گذاری بر تصمیات اوپک است و عربستان با استفاده از ظرفیت بالای تولید خود توانسته بارها خواسته خود به سایر اعضای اوپک که تولید نفت کمتری دارند را تحمیل کند.

تحریم صادرات نفت ایران باعث شد تا به تدریج از تولید و صادرات نفت ایران کاسته شود و کشورهایی مثل عراق و امارات بتوانند بیش از ایران تولید و صادرات نفت داشته باشند و جایگاه ایران را در اوپک تصاحب کنند.

در ماه ژوئیه عراق توانست روزانه بطور متوسط ۲/۷۵ میلیون بشکه نفت صادر کند؛ تولید نفت این کشور در ماه اوت سال قبل به رکورد ۴/۹۷ میلیون بشکه در روز رسیده بود.

عراق سال پیش (۲۰۱۹) به‌طور متوسط روزانه ۴ میلیون و ۶۷۸ هزار بشکه نفت تولید کرد.

برنامه کوتاه مدت عراق برای افزایش تولید نفت رسیدن به سقف ۶/۱ میلیون بشکه‌ای در پایان سال جاری عنوان شده بود که کاهش قیمت نفت و مسایل امنیتی مانع از تحقق این هدف شد؛ طبق این برنامه عراق باید در پایان سال ۲۰۲۲ روزانه ۷ میلیون بشکه و در بازه زمانی ده ساله و در پایان سال ۲۰۳۰ میلادی روزانه ۹ میلیون بشکه نفت تولید کند. افزایش تولید نفت عراق به نفع ایران و بقیه کشورهای عمده تولید کننده نفت نیست؛ هر چند بخاطر تحریمهای آمریکا، ایران قادر به افزایش تولید نیست اما با رفع احتمالی تحریمها هم کار آسانی برای پس گرفتن سهم خود در بازار منطقه‌ای نخواهد داشت.

سفر نخست وزیر عراق به آمریکا

مصطفی کاظمی، نخست وزیر عراق اوائل ماه اوت در سفری رسمی به واشنگتن رفت.

در جریان این سفر، کاظمی با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا گفتگو کرد؛ پس از پایان این سفر دفتر مصطفی کاظمی، با انتشار بیانیه‌ای از آغاز مرحله تازه‌ای از همکاری‌ها و گسترش شراکت اقتصادی میان عراق و آمریکا خبر داد.

بعضی تحلیلگران مسایل عراق بر این باورند که صنعت انرژی عراق بیشترین بهره را از سفر کاظمی به عراق برد. در این سفر، قراردادهای متعددی که ارزش آنها ۸ میلیارد دلار برآورد شده با شرکتهای آمریکایی بسته شد؛ با اجرایی شدن این قراردادها زمینه برای حضور شرکت‌هایی نظیر "هانی ول اینترنشنال، بیکرهیوز، جنرال الکتریک، استرلار انرژی و شورون" در عراق قراهم خواهد شد.

دن برویت، وزیر انرژی آمریکا در جریان امصای این قراردادها گفت که این قراردادها نقش کلیدی در آینده انرژی عراق ایفا خواهند کرد؛ به گفته او شرکت‌های آمریکایی به عراق کمک می‌کنند که از پتانسیل کامل صنعت انرژی خود بهره‌مند شود.

تداوم واردات برق از ایران

عراق در سالهای اخیر با مشکل تامین برق مورد نیاز خود در برخی استانها روبرو بوده است؛ سالهای قبل قطعی مکرر برق در ماههای گرم سال و ناتوانی دولت برای رفع مشکل تامین برق باعث اعتراضات متعدد خیابانی شده بود.

تولید روزانه برق عراق در حال حاضر ۱۶ تا ۱۸ گیگاوات برآورد شده؛ در فصول گرم سال و در زمان اوج تقاضا بغداد بطور متوسط روزانه تا ۱/۲ گیگاوات برق از ایران وارد می‌کند.

واردات گاز و برق از ایران بارها با اعتراض آمریکا مواجه شده است اما مقامهای عراقی با استناد به این که در کوتاه مدت یافتن جایگزینی برای واردات برق و گاز از ایران ندارند، خواستار تداوم معافیت عراق از تحریم واردات انرژی از ایران شده‌اند.

در ماه ژوئن سال قبل (۲۰۱۹) وزارت نفت عراق و شرکت آمریکایی «هانی ول» برای پروژه استخراج گاز از پنج میدان نفتی استان بصره قرارداد امضا کرده بودند که هدف از این قرارداد استخراج روزانه ۳۰۰ میلیون فوت مکعب گاز در مرحله اول این پروژه اعلام شده بود.

به گفته ثامر الغضبان، وزیر نفت اسبق عراق، این کشور می‌توانست با سرمایه گذاری در میادین نفتی بصره، نیازهای داخلی به گاز طبیعی و مایع به ویژه برای تامین سوخت نیروگاه های برق خود را بر طرف کند و امکان صادرات گاز نیز فراهم می‌شد.

به نظر می رسد در سفر نخست وزیر عراق به واشنگتن قرارداد با شرکت "هانی ول" جنبه رسمی به خود گرفته است و اگر این قرارداد عملیاتی شود عراق می تواند بخش مهمی از نیاز به گاز طبیعی را از محل تولیدات داخلی فراهم کند و تا حد زیادی هم مشکل کمبود برق را در سالهای آینده برطرف کند.

رقابت روسیه و چین برای حضور در صنعت نفت عراق

شرکتهای نفتی چین حضور فعالی در پروژه های نفتی عراق دارند؛ در ماه سپتامبر سال گذشته عادل عبدالمهدی، نخست وزیر اسبق عراق، به پکن سفر کرد و با رئیس جمهور چین دیدار کرد؛ در جریان این دیدار دو طرف تمایل خود را به افزایش حجم تجارت تا سقف ۳۰ میلیارد دلار در سال اعلام کردند.

در این دیدار چین از برنامه خود برای سرمایه گذاری ۲۰ میلیارد دلاری در عراق خبر داد.

به گفته عبدالمهدی صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت از عراق به چین می تواند چارچوب مالی لازم برای تأمین پروژه های کلان زیرساختی را فراهم کند.

چین در نظر دارد از زیرساختار عراق در پروژه "یک جاده یک کمربند" نیز بهره گیرد. هم اکنون شرکتهای نفتی روسی از جمله "لویک اویل" و "گاز پروم" هم با امضای قراردادهای بلند مدت در عراق حضور دارند.