«صعود شتابان نرخ ارز ادامه دارد»، «قیمت سکه رکورد شکست!»، «گوی سبقت طلا از بازار ارز»، «بورس همچنان بر مدار رشد»،«گرانی مهمان قدیمی بازار مسکن»، اینها این روزها تیتر خبر بسیاری از رسانه ها بوده و واکنش های زیادی را به همراه داشته است.
یک روز رشد شاخص بورس نظرها را به خود جلب میکند و روز بعد رکوردشکنی نرخ سکه بر سر زبان ها میافتد و این جریان همچنان ادامه دارد. اما اینکه چرا بازارهای اقتصادی به صورت همزمان و در کنار یکدیگر رشد قیمت را تجربه میکنند خود جای سوال دارد.مدتی است که بازارهای مختلف اقتصادی شاهد افزایش قیمت بوده و رکوردهای تازهای را به ثبت میرسانند، به عبارتی دیگر بازارها یکی پس از دیگری رشد قیمت را تجربه میکنند و این در حالی است که برخی از بخشها همانند مسکن با وجود رکود در معاملات شاهد رشد قیمت و گرانی بوده است.
در این میان هنگامی که دلیل جهش قیمت در بخش های مختلف اقتصادی را جویا میشویم کارشناسان و صاحبنظران دلایل متفاوتی را برای آن مطرح میکنند، اما تاثیرپذیری بازارهای اقتصادی از یکدیگر مهمترین عاملی است که تحلیلگران اقتصادی برای افزایش قیمت های اخیر در بخشهای مختلف به آن اشاره داشته و معتقدند که با تزریق شوک و تغییر نرخ در یک بازار، دیگر بخشهای اقتصاد تغییر رویکرد داده و مسیر دیگری را برای ادامه حرکت خود انتخاب میکنند.
روندی که میتواند برای اقتصاد کشور به یک معضل بزرگ تبدیل شود. به گفته آنها افزایش زنجیره وار قیمتها ثبات را از بازارها سلب کرده و گذراندن زندگی را برای خانوارها دشوار خواهد کرد، چراکه این لجام گسیختگی و افزایش های سرسام آور سختی معیشت را بیش از همه متوجه اقشار با درآمدهای کمتر میکند، به همین دلیل تاثیرپذیری بازارهای اقتصادی از یکدیگر میتواند یک معضل برای اقتصاد باشد. البته افزایش قیمت زنجیره وار بازارهای اقتصادی تنها مختص به امروز و دیروز نبوده و ما در گذشته نیز شاهد چنین روندی در بازارهای اقتصادی بودهایم. همانطور که بسیاری از کارشناسان میگویند افزایش نرخ در یک بازار و تبعیت دیگر بخش های اقتصادی از افزایش قیمت اعمال شده، قدرت خرید افراد را به شدت کاهش میدهد و این افزایش زنجیرهای قیمتها میتوانند تمام لایحه های زندگی افراد را تحت تاثیر خود درآورد. اما چه عواملی باعث میشود که بازارهای اقتصادی در یک زمان رشد قیمت را تجربه کنند و به سرعت از یکدیگر تاثیر بگیرند؟
در این راستا مرتضی عزتی، استاد دانشگاه و کارشناس مسایٔل اقتصادی با شاره به روند صعودی قیمت در بازارهای اقتصادی به «ابتکار» گفت: این روزها شاهد هستیم که بازارهای اقتصادی در کنار یکدیگر روند افزایش قیمت را تجربه میکنند. در اقتصاد ما یک پدیده به نام سرایتپذیری بازارها داریم، این پدیده بیشتر در بازارهای مالی دیده میشود. در یک اقتصاد عواملی وجود دارد که این سرایتپذیری را سرعت میبخشد. یکی از عوامل هدف سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری است.
معمولا اصلی ترین هدف افرادی که در بازارهای مالی سرمایه گذاری میکنند کسب سود است. بیشتر این افراد به این علت وارد بازارهای مالی میشوند که درصورت نیاز به سرعت سرمایه شان را نقد و به بازار دیگری که سودآوری بیشتر دارد جابه جا کنند. از سوی دیگر در فضای اقتصاد ایران بیشتر افراد که بازیگران بازارهای مالی هستند به دلیل تبیین قیمتها و یا شوکهایی که به بخشهای مختلف اقتصاد وارد میشود واکنشهایی را از خود بروز میدهند و با سرمایه های خرد و کلانشان روند حرکت بازار را در دست میگیرند.اینمسایٔلموجبشدهاستکهسرایتپذیریوتغییر قیمتها در بازارهای اقتصادی کشور با سرعت بالایی انجام شود. این کارشناس اقتصادی در ادامه صحبتها به سطح توسعهیافتگی و سرایتپذیری بازارها اشاره کرد و دراینباره گفت: بازارهای مالی ما از نظر توسعهیافتگی در سطح پایینی قرار دارند اما با این وجود سرایتپذیری بالایی داشته و به یک بخش به سرعت از بخش دیگر تاثیر میپذیرد. به عبارتی دیگر هنگامی که قیمت در یک بخش از اقتصاد بالا میرود بخش های دیگر به سرعت الگوبرداری میکنند و نرخ کالاهای خود را افزایش میدهند.
اقتصاد دارای چرخ های برای افزایش قیمت هاست
وی افزایش قیمت در بازارهای اقتصادی را همانند یک چرخه دانست و در این خصوص ادامه داد: افزایش قیمتها در بازارهای مختلف همانند یک چرخه است. به عبارتی دیگر وقتی قیمتها بالا میرود چرخهای به وجود میآید، در این چرخه نرخ کالاهای اول افزایش پیدا میکند، کالای دوم به افزایش قیمت کالای اول نگاه میکند و نرخ خود را تغییر میدهد و این چرخه ادامه پیدا میکند و تمام بازار را دربر میگیرد. این چرخه همانند یک مسابقه برای افزایش قیمت و سودآوری بیشتر است. اما نکتهای که وجود دارد این است که به وجود آمدن چرخه افزایش قیمت در بازارهای اقتصادی یک معضل جدی برای اقتصاد بوده و میتواند مشکلات حادی را برای ما به وجود آورد. متاسفانه چنین روندی در اقتصاد ما دیده میشود و کمتر اقتصادی با آن روبه رو است.
برندگان و بازندگان افزایش زنجیره ای قیمتها چه کسانی هستند؟
عزتی در پاسخ به این پرسش که در چرخه افزایش قیمتها چه کسانی برنده و چه کسانی بازنده هستند، گفت: در فضای سرایت پذیری بازارها و افزایش قیمت زنجیره وار در بازارهای اقتصادی میتوانیم بگوییم که بسیاری از فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران بازنده خواهند بود و این در حالی است که ما دو گروه برنده در این میان خواهیم داشت.
دسته اول سفته بازارنی هستند که در فضای بازارهای مالی با سوداگری و سفته بازی فعالیت میکنند و با متشنج شدن بازارها میتوانند سودهای قابل توجهی را به جیب بزنند. قطعا این گروه برندگان افزایش زنجیره وار قیمتها در بازارهای اقتصادی هستند. این استاد دانشگاه به گروه دوم برندگان در شرایط صعودی شدن قیمتها در بازارهای اقتصادی اشاره کرد و در این خصوص ادامه داد: گروه بعدی افرادی هستند که به بازارهای مالی همانند بورس با نگاهی بلندمدت سرمایه گذاری میکنند. ممکن است که این افراد در مقایسه با گروه اول سودهای کلان به دست نیاورند اما میتوان گفت که آنها برندگان نسبی در فضای ایجاد شده هستند.
عزتی در پاسخ به این پرسش که افزایش قیمتها در بازارهای اقتصادی تا چه زمانی ادامه خواهد داشت، گفت: قطعا نمیتوان فضای اقتصادی را بدون هیچ خطایی پیشبینی کرد اما مسیٔله مهم این است که بازارهای اقتصادی در شرایط فعلی کشش افزایش قیمت در این سطح را ندارند. وی در ادامه افزود: ما باید بدانیم زمانی که افزایش قیمت در هر بازاری را داریم به طور طبیعی قدرت خرید افراد به خصوص کارمندان و حقوق بگیرانی که درآمدی ثابت و مشخص دارند کاهش پیدا خواهد کرد. به عبارتی دیگر بازارها با کاهش تقاضا روبه رو میشوند. هنگامی که تقاضا از سوی مصرف کننده کاهش یابد و تقاضایی برای خرید کالا و یا خدمات در بازار دیده نشود تولیدکنندگان متضرر خواهند شد و این زیان باعث میشود قیمتها اصلاح شده و فضای اقتصاد به ثبات نسبی دست پیدا کند.