7 نمای هشدارآمیز از اقتصاد ایران

مرکز پژوهش های مجلس در تازه ترین گزارش خود از اقتصاد ایران، چند نما از اقتصاد کشور را مورد بررسی قرار داد. در این گزارش، با اشاره به رشد تقریباً صفر درصدی اقتصاد از سال 91 تا 98، به همراه تورم مزمن نسبت به رشد قابل توجه خط فقر هشدار داده شده و لزوم اتخاذ استراتژی تقابل علنی با تحریم ها به جای دور زدن آن را مورد تاکید قرار داده است. 

رشد پر نوسان نزدیک به صفر: در شرایطی که نرخ رشد اقتصادی هدف برنامه های پنجم و ششم توسعه، سالانه 8 درصد تعیین شده، متوسط رشد اقتصادی کشور از سال 91 تا 98 نزدیک به صفر درصد بوده است. مهم‌تر این که این رشد، با نوسان زیاد بین حداکثر منفی 8.3 درصد تا مثبت 14 درصد همراه بوده است.

روند نزولی سرمایه گذاری از سال 90: تشکیل سرمایه ثابت (سرمایه گذاری) از سال 90 به بعد همواره نزولی بوده است که برای رشد اقتصادی سال‌های آینده هشداردهنده است. در این زمینه ، انباشت سرمایه در بخش نفت و گاز، صنعت و معدن، ساختمان و ارتباطات از سال 91 به بعد منفی شده، به طوری که در 7 سال 90 تا 96 به طور متوسط سالانه حدود 2.2 درصد از میزان سرمایه انباشته شده در این بخش ها کم شده است.

 نرخ تورم بلندمدت 20 درصد: متوسط نرخ تورم بلندمدت (از سال 70 تا 98)، 20 درصد بوده است. این در حالی است که تقریباً همه کشورهای جهان توانسته اند معضل نرخ تورم   را حل کنند. به طوری که متوسط نرخ تورم جهان  در سال 2018، 2.4 درصد بوده است.

60 درصد شاغلان بدون بیمه: در سال های 94 تا 98، حدود 3 میلیون نفر به جمعیت شاغل کشور افزوده شده که نه توسط بخش دولتی یا شرکتی و کارخانه ای، بلکه توسط بخش غیر شرکتی و با تمرکز بر خدماتی مانند خرده فروشی، تعمیرات، حمل و نقل، واسطه گری، خدمات مواد غذایی و ... ایجاد شده است. این مشاغل عمدتاً دارای قرارداد به معنای متعارف بین بنگاه های اقتصادی و کارکنان نیستند و تحت پوشش بیمه قرار نمی گیرند. در مجموع 15.4 میلیون نفر از شاغلان کشور در بنگاه های کوچک مشغول به کارند که ویژگی بارز آن ها آسیب پذیری در کوتاه مدت است. از سوی دیگر، به طور متوسط نزدیک به 60 درصد از شاغلان تحت پوشش بیمه  نیستند.

لزوم اتخاذ استراتژی تقابل علنی با تحریم: تحریم های آمریکا علیه اقتصاد ایران در میان و بلندمدت پایدار خواهد ماند. بر این اساس، آمریکا بخش های کلیدی، ارز آور و آسیب پذیر اقتصاد ایران را تحریم کرده است. با این حال، به رغم این که هم اینک تحریم یکی از مهم ترین مشخصات اقتصاد ایران است، معمولاً در سیاست گذاری ها به این عامل بی توجهی می شود. در این شرایط، مقابله با تحریم نیازمند برنامه فعالانه بلندمدت است. گام اول در این برنامه، کاهش آسیب پذیری اقتصاد کشور و گام دوم، خروج از محدوده تحریم پذیری است. تاکتیک های دور زدن تحریم باید به تدریج و در برخی بخش ها جای خود را به استراتژی تقابل علنی با تحریم بدهد.

 افزایش نابرابری در 6 سال اخیر: بررسی روند دو شاخص ضریب جینی و نسبت ۱۰  درصد ثروتمندترین به ۱۰ درصد فقیرترین جمعیت از سال 92 نشان دهنده افزایش قابل توجه نابرابری و شکاف اجتماعی در نتیجه رشد اقتصادی منفی و تورم بالاست.

افزایش 80 درصدی خط فقر در 2 سال اخیر: نرخ تورم بالا در سال های اخیر منجر به رشد قابل توجه خط فقر در تهران و دیگر نقاط کشور شده است. این موضوع در کنار کاهش قابل توجه درآمد سرانه منجر به رشد نرخ فقر در این سال ها شده و شواهد موجود نشان از روند فزاینده این متغیر در سال های 98 و 99 دارد. آمارها نشان می دهند خط فقر خانوارهای چهار نفره در سال 98 به حدود 2 میلیون تومان در کل کشور رسیده است. خط فقر خانوارهای چهار نفره در شهر تهران ظرف 2 سال اخیر، از 2.5 میلیون تومان به 4.5 میلیون تومان در سال 98 رسید. یعنی 80 درصد افزایش یافت. از منظر استانی و در سال 97، نرخ فقر بین 5 تا 32 درصد بین استان های کشور متغیر بوده و استان های نیمه شرقی با نرخ های به مراتب بالاتری از فقر، نسبت به دیگر استان ها روبه رو بوده اند.