به اندازه یک پالایشگاه 750 هزار بشکه‌ای مصرف بنزین کمتر شد. شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی درحالی دیروز این خبر را اعلام کرده که رئیس پلیس راهور ناجا می‌گوید، «نه‌تنها مصرف بنزین کاهش پیدا نکرده بلکه در دوم و سوم آذر میزان مصرف ١١درصد هم بیشتر شده است.» کمال هادیانفر اعلام کرده که میزان مصرف بنزین از حدود ٩٤میلیون لیتر به ١٠٥ میلیون‌لیتر رسیده است، اما مسئولان وزارت نفت این آمارها را قبول نداشته و می‌گویند که مرجع رسمی اعلام میزان مصرف سوخت در کشور پخش و پالایش است.
فاطمه کاهی، سخنگوی شرکت پخش و پالایش در این‌باره به «شهروند» گفت: «نمی‌دانم که پلیس راهور با استناد به اطلاعات کدام مرجع آماری، این اعداد را برای مصرف بنزین اعلام کرده است. برخلاف آنچه آمار فروش بنزین نشان می‌دهد، در روزهای دوم و سوم آذر هم میانگین مصرف بنزین در کشور ٧٥میلیون لیتر بوده است. البته این تنها مسئولان وزارت نفت نیستند که آمار اعلامی از طرف پلیس راهور را غیرواقعی می‌دانند. » حسین هاشمی، معاون ستاد مدیریت مصرف سوخت به «شهروند» می‌گوید: «مشاهدات میدانی به خوبی نشان می‌دهد که میزان مصرف بنزین در روزهای گذشته کمتر شده و ادعای افزایش مصرف بنزین چندان قابل اطمینان نیست.»
او بر اين نظر است كه میزان مصرف بنزین باید به صورت شفاف اعلام شود و گفت: «تا سه‌سال پیش آمار مصرف بنزین به صورت آنلاین روی سایت شرکت پخش و پالایش قرار می‌گرفت اما بعد از آن به یک‌باره وزارت نفت تصمیم به حذف این آمار گرفت. در واقع اگر مسئولان نفتی می‌خواهند که شک و شبهه‌ای در رابطه با آمار اعلامی نباشد، باید امکان دسترسی به میزان مصرف سوخت در شهرها و حتی جایگاه‌های سوخت به صورت آنلاین فراهم باشد.»
کاهش مصرف سوخت تا کی ادامه پیدا می‌کند
سال ۱۳۸۹ بود که دولت نهم رسما آغاز اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و ارایه حامل‌های انرژی با قیمت اصلاح‌شده از ۲۸ آذر را اعلام کرد. در این قانون پیش‌بینی شده بود قیمت سوخت به صورت سالانه باید ٢٠درصد افزایش پیدا کند و در پنج سال تا به ٩٠درصد قیمت بین‌المللی یا فوب خلیج‌فارس برسد. براساس تصمیم دولت وقت در آن سال، قیمت بنزین سهمیه‌ای از ١٠٠ تومان به ٤٠٠ تومان و بنزین آزاد از ٤٠٠ تومان به ٧٠٠ تومان افزایش یافت. بعد از اصلاح قیمت‌ها در این سال بود که سرانه مصرف بنزین از حدود ٦٥میلیون لیتر به ٦٢میلیون لیتر رسید. روند کاهشی در سال٩٠ هم ادامه پیدا کرد و با افت حدود ٣,٣درصدی میزان مصرف به ٦٠ میلیون‌لیتر رسید، اما در سال٩١ داستان کاملا برعکس شد و میزان مصرف با رشد حدود ٤.٨درصد به ٦٣میلیون لیتر رسید.
حالا این سوال مطرح است که با توجه به تجربه سال‌های گذشته، روند کاهش مصرف بنزین و جلوگیری از هدررفت آن که مهم‌ترین دلیل اصلاح قیمت‌ها اعلام می‌شود، تا کی ادامه خواهد داشت. هاشمی که به گفته خودش بررسی‌های دقیقی را در رابطه با اثرات افزایش قیمت بنزین انجام داده، در پاسخ به این سوال به «شهروند» می‌گوید: «سطح مصرف سوخت و ادامه روند نزولی آن به پارامترهای متعددی ازجمله درآمد خانوار و افزایش سطح رفاه بستگی دارد. طبیعی است که وقتی سطح درآمد خانوار بهبود یابد، تعداد خودروها هم بیشتر می‌شود و سهم بنزین در سبد هزینه‌ای خانوارها کمتر می‌شود، به‌طور طبیعی میزان مصرف بیشتر می‌شود. جالب است که بدانید براساس آخرین آمار موجود هم‌اکنون حدود ٥٣درصد خانوارهای شهری و ۳۲درصد خانوارهای روستایی خودرو دارند. نرخ ارز از دیگر فاکتورهای موثر در میزان مصرف بنزین است.
او همچنین با اشاره به این نکته که اثر تورمی واقعی اصلاح قیمت بنزین در اقتصاد ایران نباید بیش از ٤درصد باشد، ادامه داد: «مشکل اینجاست که گاهی اوقات التهابات هیجانی و جو روانی تمامی فاکتورهای علمی و حساب کتاب‌ها را به هم می‌ریزد. با وجود این اگر ملاحظات اقتصاد کلان و ملاحظات اجرایی درباره اصلاح قیمت‌ها در نظر گرفته شود، می‌توان تا حد زیادی از بار تورمی تغییر قیمت حامل‌های انرژی در کشور کم کرد.»
به‌عنوان مثال در سال ۱۳۹۳ به‌طور متوسط قیمت حامل‌های انرژی بیش از ۵۰ درصد افزایش یافت، اما برخلاف گذشته این اقدام نه در فروردین بلکه در خرداد انجام انجام شد. از طرف دیگر این تصمیم با یکسری ملاحظات در مورد رشد نقدینگی و انتظارت تورمی کاهنده همراه شد، در نتیجه با وجود افزایش قابل توجه قیمت حامل‌ها، تورم پایان سال ۹۳ معادل ۱۵درصد بود در حالی که در پایان سال ۹۲ این رقم حدود ۳۴درصد بود؛ به عبارتی با اینکه قیمت حامل‌های انرژی ۵۰درصد بیشتر شده بود، نرخ تورم ۲۰ واحد‌درصد کاهش پیدا کرد.
کنترل مصرف با وجود افزایش تعداد خودرو
معمولا ارتباط مستقیمی بین تعداد خودرو و میزان مصرف بنزین در کشور وجود دارد. با وجود این هاشمی مدعی است که می‌تواند تعداد خودرو در کشور افزایش یابد اما مصرف بنزین کمتر شود.
به گفته معاون سابق ستاد مدیریت مصرف سوخت «به‌عنوان مثال در سال ٨٩ با وجود افزایش حدود ٣میلیون دستگاه خودرو میزان مصرف بنزین که در سال ٨٥ به حدود ٧٠میلیون لیتر رسیده بود، به ٦٢میلیون لیتر رسید. البته این کاهش مصرف تنها با اصلاح قیمت سوخت حاصل نمی‌شود. دولت در آن سال‌ها همزمان توسعه حمل‌ونقل عمومی و گازسوزکردن خودروها را دنبال می‌کرد و همین مسأله موجب شد که اثر اصلاح قیمت در روند مصرف چندین برابر شود.»
گفتنی است اصلاح قیمت بنزین در شرایطی در اقتصاد ایران اجرایی شده است که خبری از پروژه‌های دیگر حمایتی برای کنترل مصرف وجود ندارد. در حال حاضر سهم خودروهای گازسوز در صنعت خودروسازی بسیار ناچیز بوده است. همچنين حمايت از ورود خودروهاي هيبريدي هم يكي ديگر از سياست‌های غايب اين حوزه است.