به گزارش ایران‌جیب به نقل از یورونیوز، اتحادیه اروپا ساز و کار ویژه‌ای را برای تجارت با ایران در دوران تحریم در نظر گرفته است. اما به نظر می‌رسد که اجرای این ساز و کار از همان ابتدا با مشکل روبرو شده، زیرا هنوز هیچ یک از کشورهای عضو اتحادیه از ترس تحریم آمریکا مایل به میزبانی این ساز و کار نیست.
از سوی دیگر فدریکا موگرینی، کمیسر روابط خارجی اتحادیه اروپا که به شدت پیگیر اجرای این طرح بوده و قول عملی کردن آن را پیش از پایان سال جاری میلادی داده بود، دیگر نامزد احراز سمت فعلی خود در کمیسیون اروپا نیست و به زودی دوره کاری او پایان خواهد یافت.
پیشنهاد کارشناسان
یکی از راه‌هایی که برخی کارشناسان برای عملی کردن ساز و کار ویژه اروپا پیشنهاد می‌کنند ایجاد راه‌های ارتباطی برای کار کردن مستقیم با شرکت‌های ایرانی است. به این معنی که اتحادیه اروپا به جای طرف شدن با نهادهای رسمی انتخابی یا انتصابی ایران، به طور مستقیم تسهیلاتی را برای کار با شرکت‌های ایرانی ایجاد کند.
مجید گلپور، استاد علوم سیاسی دانشگاه آزاد بروکسل و پژوهشگر مسائل راهبردی ایران، روز چهارشنبه ۲۱ آذر با حضور در نشست گروه پارلمانی روابط اروپا و ایران در مقر پارلمان اروپا در استراسبورگ، پیشنهاد تازه‌ای را در این زمینه به اعضای این گروه ارائه داد. وی در گفتگو با مسعود سالاری، خبرنگار یورونیوز گفت که پیشنهاد او در این زمینه مورد استقبال گروه و به ویژه اعضای آلمانی آن قرار گرفته است.
جزئیات پیشنهاد
مجید گلپور با اشاره به این که هنوز اجازه انتشار جزئیات مباحث طرح شده در نشست استراسبورگ را ندارد گفت: «با این حال به صورت مشخص و با مسئولیت خودم می‌توانم بگویم نمایندگان اروپا پذیرفته‌اند که برجام در شرایط بحرانی است و هم‌اکنون روی این موضوع به شدت کار می‌کنند.»
وی درباره منافع از دست رفته برجام برای ایران گفت: «با تمام پول‌های آزادشده‌ای که امضای برجام به دست ایران رساند و با وجود امکانات بالایی که برای فروش نفت به ایران داده شد، تمام بحران اقتصادی که امروز به لحاظ معیشتی و حقوقی و نیز نبود اجرای برنامه‌های عمرانی در ایران دیده می‌شود، علامت سؤوال بزرگی پیش روی همه نمایندگان اروپا به وجود آورده است. آنها می‌پرسند پس آقای روحانی چه کرد؟ چرا وضعیت اقتصادی مردم چنین است در حالی که روحانی در امضای برجام از حمایت همه‌جانبه مردم کشورش هم برخوردار بود.»
درباره ساز و کار اغراق نکنیم
مجید گلپور بر این باور است که درباره ساز و کار ویژه تجاری اروپا برای ایران اغارق می‌شود. وی در این زمینه به خبرنگار یورونیوز گفت: «ببینید، اولا در مورد ساز و کار نباید اغراق کرد. ساز و کار یک مکانیسم ساده و یک بورس معاوضه است بین نفتی که ایران می‌فروشد و پولی که اتحادیه اروپا قصد دارد در برابر این نفت فروخته شده به ایران برگرداند.»
این استاد دانشگاه با این حال با یادآوری این که هیچ کشور اروپایی تاکنون «ریسک بالا»ی میزبانی ساز و کار را بر عهده نگرفته افزود: «چرا می‌گوییم این ریسک بالاست؟ چون تحریم‌های ثانویه آمریکا فقط مختص ایران نیست و تمام شرکت‌های خارجی را هم که با جمهوری اسلامی همکاری می‌کنند یا در ایران فعالیت اقتصادی دارند شامل می‌شود.»
لیست سفید اروپا در برابر لیست سیاه آمریکا
گلپور در مورد راهکار عملی ساز و کار اروپا گفت: «در برابر لیست سیاه یا خاکستری آمریکا از شرکت‌های مورد تحریم، اروپا می‌تواند یک لیست سفید درست کند. به این ترتیب اروپا برای اولین بار در یک اقدام حقوقی و قانونی می‌تواند مشوق تمام گروه‌ها و شرکت‌های اقتصادی، مالی و خدماتی ایرانی باشد که فعالیت قانونی و مشروع خود را به صورت شفاف و بدون پنهان‌کاری ارائه می‌کنند.»
این کارشناس مسائل راهبردی برای تحقق همکاری تجاری اروپا با این دسته از شرکت‌های ایرانی به نمایندگان پارلمان چنین پیشنهاد کرده است: «این شرکت‌ها می‌توانند صاحب گذرنامه تجاری یا "بیزنس پاس" بشوند. یعنی این که یک پاسپورت تجاری تأیید شده از سوی اروپا به آنها داده شود. این موضوع به شرکت‌های ایرانی کمک شایانی می‌کند. آنها چون از سوی خزانه‌داری آمریکا تحریم نیستند و مجوز دارند، می‌توانند تمام فعالیت‌های خود را در خارج از چارچوب تحریم گسترش بدهند. این فعالیت هم می‌تواند درون مرزهای ایران صورت بگیرد و هم در مناطق آزاد تجاری.»
امتیاز گذرنامه تجاری اروپایی برای ایرانیان
به گفته گلپور این لیست می‌تواند بر اساس «شاخص‌های جهانی حکمرانی» (WGI) تهیه شود و سؤالات و اطلاعات آن نیز در همین چهارچوب تنظیم خواهد شد: «بر اساس داده‌های لازم و اطلاعات کاملا حقوقی و شفافی که در اختیار شرکت‌های اروپایی و همکاران ایرانی آنها قرار داده می‌شود، امتیازات زیادی به کارفرمایان ایرانی داده خواهد شد. کارفرمای ایرانی علاوه بر گذرنامه عادی خود به عنوان یک شهروند، صاحب یک گذرنامه تجاری اروپایی هم می‌شود.»
وی در مورد ویژگی این نوع گذرنامه گفت: «در جریان تحریم، بانک‌های اروپایی بدون این که حتی بعضی از آنها خودشان بدانند چرا، ارائه تسهیلات به شهروندان ایرانی را تنها به دلیل در اختیار داشتن گذرنامه عادی ایرانی از او دریغ می‌کنند. اما همین شهروند ایرانی در صورت در اختیار داشتن گذرنامه تجاری اروپا می‌تواند از همان بانک‌های تحریم‌کننده، تسهیلات بانکی و مالی دریافت کند. بانک‌های خارجی بعد از گذراندن مراحل تفاهم عملی و بررسی موازین و شرایط لازم با مشتری ایرانی، تمام امتیازات کاری مورد نیاز برای اجرای پروژه‌های توسعه‌گرایانه میان ایران و اروپا را ارائه خواهند داد و کار را تسهیل خواهند کرد.»
گلپور در عین حال تصریح کرد که همکاری ایران و اروپا در این چهارچوب نیز قطعا باید مطابق موازین و قوانین بین‌المللی پیش برود: «این همکاری‌ها مطابق استانداردهای بین‌المللی انجام خواهد شد و جمهوری اسلامی باید قبول کند که وارد این استانداردها بشود. این استانداردها در عین حال تنها در زمینه پولی نخواهد بود و زمینه‌های دیگر را نیز شامل خواهد شد.»
شفافیت ایران، امتیازی برای اروپا
مجید گلپور در گفتگو با یورونیوز افزود: «این گونه همکاری نه تنها میزان شفافیت ایران برای همکاری بین‌المللی را بالا می‌برد، بلکه باعث می‌شود تا اروپا با قدرت بیشتری با آمریکا برای گرفتن معافیت تجارت با ایران گفتگو کند. به این ترتیب اروپا خواهد توانست برای فعالیت‌های با ایران که فقط در چهارچوب انسان‌دوستانه و پزشکی و دارویی هم نیست، معافیت بگیرد و با اقتدار و به طور قانونی این اجازه را از آمریکا به دست آورد.»
وی همچنین گفت: «بنابراین خبر خوب برای کارفرمای ایرانی آن است که او در قالب این ساز و کار برای نخستین بار خواهد توانست صدای تولیدمحور و سودمحور خودش را به گوش دیگران برساند.»
نقش موگرینی
گلپور با اشاره به پایان دوره کاری فدریکا موگرینی در سمت کمیسیر روابط بین‌الملل اتحادیه اروپا گفت: «چون خانم موگرینی در حال برکناری است، یا بهتر بگویم، خودش مایل به کناره‌گیری است، اکنون باید از خودمان بپرسیم چه افرادی خواهند توانست مسئولیت ریسک بزرگی را اقدامات او به همراه داشته به عهده بگیرند. به عبارت دیگر مسئله از اینجا به بعد پیدا کردن کشور میزبان برای ساز و کار اروپا نیست. مسئله این است که نمایندگان اروپایی برای یافتن چنین میزبانی‌ای که پیشنهاد آن را خانم موگرینی داده با مشکل مواجه خواهند بود.»
«انفعال» شرکت‌های ایرانی
این کارشناس سیاسی مقیم بلژیک با اشاره به «انفعال» شرکت‌های ایرانی در برابر مسئله تحریم آمریکا گفت: «در این روزگار ما حتی یک شرکت ایرانی سراغ نداریم که وکیلی به سراغ اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها بفرستد و بگوید که این تهمت [و تحریم] نادرست است. اگر شما بتوانید به همین خزانه‌داری آمریکا که شرکت‌های ایرانی را تحریم می‌کند، اطلاعات حقوقی منطقی و دقیق ارائه بدهید، آنها حاضر خواهند بود همان کاری را که در معافیت دادن به ترکیه، هند و کره جنوبی کردند با اروپا هم بکنند. در واقع این شانسی است که آمریکا پیش از همه به اتحادیه اروپا داده بود تا این اتحادیه بتواند امکان لازم و کافی را برای دفاع حقوقی از تمام موارد همکاری تجاری و تولیدی با ایران داشته باشد و برای تحریم تقاضای معافیت بکند.»
او نقش نهادها و افراد افراطی و نیز نهادهای انتصابی در ایران را در این زمینه منفی دانست و گفت: «ما نمی‌توانیم استانداردهای بین‌المللی را برای خواست یک گروه غیر منتخب در ایران تغییر بدهیم. این باید فهمیده شود. نمی‌توان اف‌ای‌تی‌اف را مورد بازنگری قرار داد چون دو تا نماینده‌ای که بیانات‌شان هیچ گونه استحکام حقوقی‌ای ندارد آن را زیر سؤال برده‌اند.»
گلپور نسبت به پذیرش چنین پیشنهادی از سوی اروپا ابراز امیدواری کرد و گفت: «شخصا می‌توانم بگویم نمایندگان اروپا بسیار مصمم و خوش‌بین هستند که می‌توانند خارج از چالش‌های نظامی و امنیتی موجود در این ساز و کار و تنها در زمینه مسائل اقتصادی همکاری با ایران را محقق کنند.»