عصراقتصاد- روابط اقتصادی ایران و چین همواره برای دو کشور از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. این موضوع به خصوص بعد از خروج آمریکا از برجام که ناقض تمام معاهده های بین المللی بود بیش از پیش برای دو کشور حائز اهمیت است.
بعد از این اقدام آمریکا شاهد این موضوع بودیم که بیشتر شرکت های اروپایی که بعد از برجام مجالی کوتاه برای حضور در بازار پر سود ایران را یافته بودند یکی پس از دیگری بازار ایران را ترک کردند. این شرکت ها طیف متنوعی از شرکت هایی بودند که در بخش های مختلفی از اقتصاد ایران فعالیت داشتند، از صنعت نفت، گاز و پتروشیمی گرفته تا معدن و کشتیرانی. علیرغم اینکه اروپایی‌ها به طور واضح اعلام کرده بودند مایل به ادامه روابط تجاری خود با ایران هستند اما بعدا در عمل نشان دادند که نمی توانند شرکت‌های خود را مجبور به ماندن در بازار ایران کنند. در واقع غیر از شرکت های کوچک و متوسط، شرکت‌های بزرگ اروپایی نمی توانند بازار آمریکا را قربانی بازار پر ریسک ایران کنند.
این باعث شد که دولت روحانی که بعد از برجام تلاش کرده بود ارتباط ایران را با کشورهای غربی بیشتر کند بار دیگر نگاه دولت خود را به سوی شرق برگرداند. این موضوع باعث شد که روابط دو کشور که بعد از برجام در ظاهر کاهش پیدا کرده بود بار دیگر افزایش پیدا کند. نشان این مدعا افزایش ارزش تجارت ایران و چین در 11 ماهه 2017 بود.
دی ماه گذشته، سفیر چین در تهران ارزش تجاری ایران و چین در 11 ماهه سال 2017 میلادی را 33 میلیارد و 660 میلیون دلار اعلام کرد که در مقایسه با پارسال 20.5 درصد افزایش داشته است. از سوی دیگر این افزایش روابط باعث شد که دولت روحانی تلاش های خود را برای عضویت در پیمان های تجاری غیر غربی بیشتر کند که شرق آسیا از اهمیت و ارزش خاصی برای ایران در تحقق این اهداف داشت.
چرخش به شرق
عضویت در سازمان همکاری های شانگهای که از آن به عنوان ناتوی شرق نیز نام می برند یکی از اهداف رئیس جمهوری اسلامی ایران، حسن روحانی بود. عضویتی که از سال های گذشته ایران در تکاپوی آن بود و از سوی دیگر در شرایط فعلی پیمان سازمان همکاری‌های شانگهای محلی برای کاهش اثرات خروج آمریکا از برجام و یافتن شرکای تجاری در شرق به شمار می رود.
اجلاس شانگهای تنها جایی نبود که دولت روحانی قصد داشت افزایش روابط را با آن دنبال کند. اجلاس اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا موسوم به آسه آن (ASEAN) که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در آن شرکت کرد نیز یکی دیگر از این تلاش ها به شمار می رود.
در میان دیدار های بسیاری که ظریف در این اجلاس با مقامات سایر کشورها داشت، دیدار با یک مقام بیش از همه توجهات را جلب کرد. مهمترین دیدار ظریف ظهر روز جمعه صورت گرفت. محمد جواد ظریف و وانگ یی وزیران امور خارجه ایران و چین روز گذشته در حاشیه نشست اتحادیه آ سه آن در سنگاپور دیدار و گفتگو کردند.
در این دیدار وانگ یی با تاکید بر «دوستانه، راهبردی و همه جانبه بودن» روابط ایران و چین اظهار داشت: دو کشور به همکاری های نزدیک تر خود در همه زمینه های دو جانبه، منطقه ای و بین المللی، بویژه حفظ برجام به عنوان یک دستاورد دیپلماسی و بهره مندی ایران از مزایای آن ادامه خواهند داد. ظریف نیز چین را کشوری مهم و شریک راهبردی ایران خواند و بر حفظ و گسترش روابط دو جانبه و یافتن راههای نوآورانه در انتفاع ایران از دستاوردهای برجام تاکید کرد.
تراز تجاری مثبت به نفع ایران
شبکه خبری بلومبرگ روز جمعه با استناد به دو مقام آمریکایی که نامشان فاش نشده گزارش داد که چین درخواست آمریکا برای توقف خرید نفت از ایران تا آغاز دور دوم تحریم‌ها در ابتدای ماه نوامبر را رد کرده و تنها پذیرفته که میزان واردات خود از این کشور را افزایش ندهد. ایرنا هم گزارش داده که چین در سال گذشته میلادی به طور میانگین روزی ۶۳۰ هزار بشکه نفت از ایران وارد کرده و در چهار ماهه نخست امسال نیز میزان خرید نفت این کشور در همین حدود بوده است. بر پایه این گزارش، حجم مبادلات تجاری ایران و چین در سال گذشته میلادی ۳۷ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بوده که نسبت به سال ۲۰۱۶ کمی بیش از ۱۹ درصد افزایش یافته است.
چند روز پیش هم سفیر چین در «نشست روابط اقتصادی ایران و چین» که در اتاق ایران برگزار شده بود با تاکید بر ضرورت حفظ برجام گفته بود که چین روابط خود را با ایران به‌طور شفاف ادامه می‌دهد و تداوم این رابطه به‌هیچ‌وجه بر خلاف قوانین بین‌المللی نیست.
پانگ سن سفیر چین در ایران در این نشست اعلام کرده بود در حال حاضر ایران سومین شریک تجاری بزرگ چین و ششمین کشور بزرگ صادرکننده نفت به چین است و با پیشبرد همکاری‌های اقتصادی و سیاسی شرایط مساعدی پیشروی دو کشور قرار خواهد گرفت. حجم تجارت دوجانبه میان ایران و چین سال‌به‌سال افزایش می‌یابد. به‌طوری‌که از ابتدای ماه ژانویه حجم مبادلات تجاری دو کشور 16 میلیارد و 670 میلیون دلار محاسبه‌شده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است.
در واقع با توجه به این اظهارات و سوابق اینطور بر می آید که روابط ایران و چین مستحکم تر از آن چیزی است که در ابتدا تصور می شود و به نظر می رسد که روابط میان ایران و چین در هیچ دوره‌ای متوقف نشده و روند رو به رشد آن ادامه دارد. آمار منتشر شده از صادرات و واردات میان ایران و چین هم حاکی از این رشد روابط بین دو کشور است. با احتساب تبادلات صورت گرفته میان ایران و چین باید گفت که تراز تجاری میان دو کشور مثبت و به نفع ایران است.
حال باید دید که این روابط رو به رشد در شرایطی که اوضاع اقتصاد بین الملل به دلیل جنگ تجاری آمریکا و چین در هاله ای از ابهام فرو رفته، روابط بین ایران ایران و چین چه مسیری را طی خواهد کرد و این دو کشور همچنان روابط گرم اقتصادی خود را ادامه خواهند داد، یا اینکه چین هم به مانند اروپایی های تحت تاثیر تهدید های آمریکا قرار می گیرد.