شایان کرمی کارشناس بازار آتی سکه بورس کالا در یادداشتی تعطیلی بازار آتی سکه را زمینهای برای کوچ تقاضا به سمت بازارهای غیرشفاف، غیر رسمی و دلالی دانسته که نتیجهای جز آسیب به بخشی از اقتصاد را نخواهد داشت.
وی در این یادداشت آورده است: « بازار آتی سکه این روزها با اعمال محدودیتهای بسیار از جمله ممنوعیت خرید فزاینده و کاهش سقف تعهدی خرید و تنها امکان اخذ تعهد فروش ، عملاً به حالت تعطیل درآمده است، به طوری که حجم معاملات این بازار با افت بسیار معناداری نسبت به روزهای گذشته همراه شده است .»
کرمی با بیان اینکه علی رغم همه محدودیتهای اعمال شده در بازار آتی سکه و افت معنادار قیمت سکه در سررسیدهای مختلف این بازار ، شاهد رشد قیمت و تقاضا برای سکه نقدی و افزایش فعالیتهای سفته بازی در کوچه پس کوچههای تهران و شهرستانها برای تشدید رشد قیمتها هستیم، معتقد است: « در مدت اخیر برخی دنبال مقصر رشد قیمتها میگردند و در حال حاضر بازار آتی سکه که حاصل تلاش 10 سال همت مدیران بورس کالا و نوینترین بازار مالی ایران است، به عنوان یک سیبل در معرض تیر کسانی قرار گرفته که به جای مدیریت صحیح تقاضا به دنبال رفع مسئولیت هستند.»
هر فردی که کمترین سطح دانش اقتصادی را داشته باشد همواره با این جمله معروف اقتصادی «تقاضا نامحدود و منابع محدود» آشنا است. سال گذشته، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای کنترل بازار سکه و طلا اقدام به پیش فروش نامحدود سکه با قیمت قطعی و حراج سکه از طریق بانک کارگشایی کرد، نتیجه این اقدام باعث شده تا امروز شاهد حباب بیش از 25درصدی هر سکه طلا در بازار باشیم، به طوری که با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی فعلی کشور که در جنگ اقتصادی هستیم و دشمن از هر آسیبی به بدنه اقتصاد کشور استفاده میکند، منابع طلا کشور به صورت فیزیکی حراج و دپو شده است، در نتیجه بازار و بانک مرکزی نمیتواند تقاضای این روزهای بازار را پوشش دهد و حاصل این امر فزونی تقاضا بر عرضه و رشد شتابان قیمت سکه و ارز و حباب 25درصدی سکه طلا در بازار است. حال سؤال پیش میآید راهکار چیست؟
آیا تعطیلی صرافیها منجر به کاهش قیمت ارز در بازار غیر رسمی و غیر شفاف شد که در حال حاضر تعطیلی بازار آتی سکه منجر به کاهش قیمت سکه شود؟
این کارشناس بازار آتی بورس کالا معتقد است: «اگر تعطیل کردن پاسخ صحیح پرسش فوق بود، امروز قیمت ارز در بازار قاچاق بیش از 9000 تومان نبود و اگر تعطیل کردن این بازار کار صحیحی بود، قیمت سکه علیرغم افت معنادار بازار آتی سکه ظرف چند روز گذشته از قیمت 3 میلیون تومان به بیش از 3 میلیون و ۴۰۰ هزار تومان نمیرسید .
توضیحات فوق را میتوان با یک مثال ساده توضیح داد شما نمیتوانید وقتی دمای اتاق بالا میرود، به دماسنج دستور کاهش دما اعلام کنید، چون دما سنج قادر به پذیرش این حالت نیست که حتی اگر دماسنج را تخریب کنی،د انتظار کاهش دمای اتاق را داشته باشید.
تحت این شرایط ، اوضاع کنترل دما از دست شما خارج میشود و عواقب بسیار بدی میتواند داشته باشد. در نتیجه قدر مسلم تعطیل کردن راهکار صحیح نیست.
در تمامی کشورهای مدرن با استفاده از ابزارهای مالی مختلف تقاضا را مدیریت میکنند، به طوری که با توسعه بازارهای مالی نوین از جمله مشتقات و ابزارهای گوناگون به جای خرید دارایی فیزیکی توسط فعالان تقاضا حاصل از دارایی فیزیکی را به سمت تقاضا برای اوراقی مبتنی بر آن دارایی هدایت میکنند تا هم نیاز سرمایهگذاران تأمین شود، هم داراییهای فیزیکی یا منابع حفظ شود .
بازار آتی سکه نیز تنها ابزار موجود در کشور برای هدایت نقدینگی از دارایی فیزیکی به دارایی مالی مبتنی بر سکه است. از طرفی ذات بازار آتی سکه پوشش ریسک است بسیاری از فعالانی که دارایی فیزیکی سکه دارند میتوانند در صورت بالابودن قیمتهای آتی سکه با فروش دارایی خود از زمان حال برای آینده ریسک خود را از نوسانات قیمت در آینده پوشش دهند و از طرفی منجر به بازگشت سکهها به چرخه خرید و فروش بازار فیزیکی شوند.
با این اوصاف نیاز سرمایهگذار برای پیش خرید سکه تأمین میشود و از طرفی افراد ریسک گریز میتوانند با فروش دارایی فیزیکی خود ریسک خود را از نوسانات قیمت در آینده پوشش دهند و منجر به برگشت سکهها به چرخه بازار شوند .
از طرفی بانک مرکزی میتوانست به جای پیش فروش سکه با قیمت قطعی، با حضور در بازار آتی سکه در نقش عرضه کننده آن هم به قیمت عرضه و تقاضا، با حفظ بخش عمدهای از دارایی فیزیکی خود به تقاضا بازار پاسخ دهد و در روز سررسید با تسویه نقدی منابع طلا خود را حفظ میکرد.
نگارنده این یادداشت بر این باور است که « تعطیلی بازار آتی سکه منجر به کوچ تقاضا به سمت بازارهای غیرشفاف، بازارهای غیر رسمی و بازارهای دلالی میشود که نتیجه ای جز آسیب نخواهد داشت، اما توسعه بازار آتی منجر به مدیریت تقاضا و کنترل صحیح بازار سکه و ارز خواهد شد.»