مروری بر دارایی هایی بلوکه شده ایران

د‌رست 22 ماه و یک هفته قبل بود‌. 27 کشور عضو اتحاد‌یه اروپا، د‌ر یک صبح سرد‌ زمستانی د‌ر بروکسل د‌ور هم نشستند‌ و بر روی تصمیمی کم‌سابقه توافق کرد‌ند‌: تحریم نفت ایران. این تحریم، با حمایت آمریکا مواجه شد‌ و این کشور نیز متعاقباً تحریم‌هایی را بر روی خرید‌اران نفت ایران وضع کرد‌. تحریم‌های نفت، خیلی زود‌ د‌امن بخش‌های مرتبط با فروش مثل نفتکش‌ها و بیمه را گرفت و به پتروشیمی و گاز هم رسید‌. د‌ر آخرین گام، کنگره آمریکا کاهش صاد‌رات نفت ایران به صفر را هد‌ف گرفت. اما مذاکرات پنج‌روزه ژنو، راه د‌یگری را پیمود‌ و کشورهای طرف مذاکره د‌ر نخستین بند‌ از اقد‌امات خود‌ د‌ر توافقنامه، پذیرفتند‌ فروش نفت به میزان فعلی اد‌امه د‌اشته باشد‌ و ایران نیز بتواند‌ به بخشی از د‌رآمد‌ نفتی خود‌ د‌ست یابد‌.

واشنگتن به رغم تحریم به کشورهای چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و ترکیه این اجازه را داده است تا از ایران نفت بخرند. این امکان به ایران اجازه داد نفت صادر کند اما با اینحال دریافت دلارهای حاصل از فروش نفت به این کشورها با مشکلات نقل و انتقال ارز به خزانه روبرو شده و علت این موضوع چیزی نبود جز تحریم های بانکی و البته تحریم سوئیفت. به همین علت بخش زیادی از دارایی های ارزی کشور در بانک های خارجی مسدود مانده است.در اين ميان، ارقام متفاوتي براي دارايي‌هاي بلوکه شده ايران در بانکهاي خارج، مطرح مي‌شود. برخي سخن از ۴۵ ميليارد دلار به ميان مي‌آورند و برخي ديگر مي‌گويند که ايران ۶۰ ميليارد دلار پول بدون دسترسي در بانک‌هاي خارجي دارد. البته در اين ميان، رقم ۵۰ ميليارد دلاري نيز براي دارايي‌هاي بلوکه شده ايران مطرح مي‌شود.

کاظم جلالي، رئيس مرکز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي رقم دارايي‌هاي بلوکه شده را ۶۰ ميليارد دلار عنوان و اعلام کرده است که تحريم‌هاي بين المللي، دسترسي به اين منابع را محدود کرده است. به گفته وي، هم اکنون بيش از ۶۰ ميليارد دلار سرمايه ايران در بانک‌هاي خارجي بلوکه شده و دسترسي به آنها وجود ندارد.اين رقم در حالي عنوان مي‌شود که علي لاريجاني، رئيس مجلس شوراي اسلامي ميزان دارايي‌هاي بلوکه شده ايران تنها در چين را ۲۲ ميليارد دلار عنوان مي‌کند، موضوعي که البته مجيدرضا حريري، نايب رئيس اتاق بازرگاني مشترک ايران و چين مي‌گويد که چين قرار است که به ازاي هر يک دلار آن، سه دلار تسهيلات فاينانسي به ايران بدهد.

5 میلیارد دلار در هند
حجم دارایی های مسدود شده در هند کمی بیشتر از ۵میلیارد دلار است. بخش مهمی از آن در بانک دولتی یو سی او نگه داری می شود. به تازگی یک هیئت ایرانی برای مذاکره در زمینه بازگرداندن این دارایی ها به هند سفر کرد. 

6 میلیارد دلار در کره جنوبی
با استناد به یک منبع ارزی، دارایی های مسدود شده ایران در این کشور به حدود ۶میلیارد دلار می رسد. این دارایی ها در نزد بانک صنعتی کره و ووری بانک نگه داری می شوند.

5 میلیارد دلار در ژاپن
کل مبلغ ذخیره شده دقیقا مشخص نیست اما بنا به اطلاعات دریافتی از وزارت دارایی ژاپن، این کشور حدود ۵ میلیارد دلار نفت خام را بین ماه های فوریه تا سپتامبر از ایران وارد کرده و این میزان در بانک توکیو – میتسوبیشی یو اف جی مسدود شده است.

22 میلیارد دلار در چین
چین بزرگترین مشتری نفت ایران و دومین صادرکننده کالا به ایران است و بزرگترین وارد کننده کالاهای غیرنفتی ایران نیز هست.چین هزینه نفت وارداتی از ایران را به واحد پول خود یعنی یوان به حسابی داخلی در بانک های این کشور واریز کرده و ایران حق دارد تنها برای خرید کالا از چین از آن استفاده کند. تحت فشار تحریم های امریکا، مشتریان نفت ایران حق ندارند پول ناشی از خرید نفت از ایران از این کشورها خارج شود و تهران باید از دارایی های خود برای واردات کالا از این کشورها استفاده کند.

در دیداری با علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی، دولت چین قراردادی با ایران در اوایل ماه نوامبر برای آغاز ترخیص ۲۲ میلیارد دلار درآمد مسدود حاصل از فروش نفت در حساب یک بانک ایرانی در بیجینگ امضا کرد. یک منبع آگاه به رویترز گفته که بانک مرکزی و شرکت ملی نفت ایران (NIOC) دو حساب در بانک Kunlun، یکی به یوان و دیگری به یورو دارند.

در حقیقت درجمع پول مسدود شده نفت تنها در این ۴کشور برابر با ۳۸میلیار دلار است. اما برای آزادسازی این دارایی ها از چه روشی استفاده شده است؟ روشی که بیش از همه مورد استفاده قرار گرفته است مبادلات پایاپای است. ایران در ازای پول نفت خود، کالا دریافت می کند. این روش در برابر کشورهای چین، ترکیه و هند استفاده شده است. مبادلات تهاتری متاسفانه بدترین گزینه محسوب می شود، چرا که در ازای دلارهای نفتی مسدود شده ما تنها یک گزینه داریم و آن هم واردات کالاست. متاسفانه برخی از کشورها در جریان مبادلات تهاتری کالا، کالاهای بی کیفیت به ایران فروخته اند که می توان واردات برنج های آلوده از هند را نمونه ای از همین موضوع دانست.متاسفانه تا تحریم سوییفت و بانکی علیه ایران لغو نشود، دارایی های مسدود شده در این کشورها راهی برای خروج ندارند و تنها راه همین مبادلات پایاپای است.