رهاشدن مسافران در فرودگاه و اقامت مسافران در مسافرخانه به جای هتل 5 ستاره تنها بخشی از تخلفاتی است که برخی تورهای هوایی مرتکب می‌شوند.
از سوی دیگر برخی پروازها که به اسم پرواز چارتر و با قیمتی پایین‌تر به مسافران فروخته می‌شوند، وجود خارجی ندارند و اگر قرارداد یا مدرک محکمه پسندی در دست مشتری نباشد، کسی پاسخگوی ضرر و زیان او نخواهد بود.در حال حاضر 13 شرکت هواپیمایی در صنعت حمل‌ونقل هوایی ایران فعال هستند و خرید اینترنتی بلیت هواپیما به صورت اینترنتی،تنها از سایت این 13 شرکت مورد تایید سازمان هواپیمایی کشوری است. این خبر را در چند روز گذشته، مرتضی دهقان، مدیرکل دفتر نظارت بر فرودگاه‌ها، شرکت‌ها و موسسات هوانوردی این سازمان اعلام کرد. او از اعلام اسامی بیش از ۱۵سایت غیرقانونی فروش بلیت هواپیما به پلیس فتا برای جلوگیری از ادامه فعالیت آنها خبر داد و تاکید کرد که خرید بلیت از سایت‌هایی غیراز سایت‌های اینترنتی شرکت‌های هواپیمایی را تایید نمی‌کند.
به گفته وی، با توجه به وجود قیمت‌های مصوب برای بلیت هواپیما، اگر گرانفروشی در کار باشد، کار سایت‌های غیرقانونی است و هیچ‌یک از آژانس‌های دارای مجوز سازمان هواپیمایی کشوری (مجوز بند الف) گرانفروشی نمی‌کنند. آنطور که دهقان می‌گوید، برخی سایت‌های اینترنتی در روزهای پر ترافیک مسافری، از شرایط نبود بلیت سوء استفاده کرده و گرانفروشی می‌کنند.
پروازهای چارتر و تورهای دقیقه ۹۰
در راه‌اندازی تورهای دقیقه ۹۰ داستان از این قرار است که آژانس‌ها، هواپیما و هتل را از قبل رزرو می‌کنند و هزینه‌اش را نیز می‌پردازند. در ادامه، آژانس این خدمات و تور را به قیمت دلخواه می‌فروشد. گاهی پیش می‌آید که این آژانس نمی‌تواند برای تمام ظرفیت خریداری شده، مشتری جذب کند و به همین دلیل، در راستای جلوگیری از ضرر، تور را در آخرین لحظه، زیر قیمت می‌فروشد تا دست‌کم بخشی از ضرر مالی را جبران کند. از سوی دیگر دفاتر مسافرتی و گردشگری برای کاهش هزینه‌های تور گاهی از پروازهای چارتری و به اصطلاح «دربستی» استفاده می‌کنند. در این راستا دفاتر مسافرتی از طریق قرارداد با شرکت‌های هوایی، کل یا بخشی از ظرفیت مسافر یک پرواز را در اختیار می‌گیرند و شرکت‌های هوایی نیز با توجه به قرارداد چارتری، تخفیف‌هایی را برای این پروازها ارائه می‌دهند.
حمید نجف، کارشناس حمل‌ونقل هوایی در گفت‌وگو با صمت، با بیان این مطلب درباره تخلف برخی تورها یا ایرلاین‌ها در فروش تور هوایی یا بلیت پرواز به صمت می‌گوید: متاسفانه به دلیل نبود نظارت صحیح و در فصول مختلف ویژه سفر، گاه برخی بی‌اخلاقی‌ها توسط برخی دفاتر مسافرتی مشاهده می‌شود. این تخلفات شامل افزایش قیمت‌ها و خدمات نامطلوب است که به‌طور معمول مورد اعتراض مسافران و مردم نیز قرار می‌گیرد.
به گفته او، درباره شیوه سرویس‌دهی در تورها، ایرلاین‌ها نقشی ندارند و تنها در طول سفر باید بر اساس رویه و مقررات خود نسبت به سرویس‌دهی اقدام کنند. قبل یا بعد از پرواز، تمامی هماهنگی‌ها بر عهده دفاتر مسافرتی مربوطه است. در این میان، برخی شرکت‌ها خدمات را براساس قرارداد ارائه می‌دهند اما برخی نیز ممکن است مسافر را میانه راه رها کنند. وی معتقد است برای اطمینان از تورهای هوایی، مردم باید هنگام استفاده از خدمات مسافرتی از طریق تور، دقت بیشتری نسبت به مجوزهای این شرکت‌ها و دفاتر آنها داشته باشند و با هر دفتری که با تبلیغات رنگارنگ و قیمت پایین مشاهده می‌کنند، به‌طور سریع وارد قرارداد و پرداخت وجه نشوند.
سایت‌هایی که وجود خارجی ندارند
او درباره تخلفاتی که برخی سایت‌ها در زمینه فروش بلیت مرتکب می‌شوند می‌گوید: برخی سایت‌ها وجود خارجی ندارند، این‌ها بیشتر دلالانی هستند که در شبکه‌های مجازی در جست‌وجوی مشتری هستند. البته در این میان شرکت‌هایی نیز هستند که ممکن است با استفاده از اطلاعات شبکه فروش سراسری، برخی پروازهای لحظه آخری را با قیمت مناسبی هم ارائه دهند اما بهترین کار، بررسی و تحقیق نسبت به شناسنامه‌دار بودن این دفاتر است. این یعنی حداقل مکان مشخص ارائه یک خط تلفن ثابت و در نهایت رویت مجوز کار که از سوی سازمان‌های مرتبط یعنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و سازمان هواپیمایی کشوری صادر شده باشد.
به گفته این کارشناس حمل‌ونقل، مردم برای سفر و استفاده از خدمات تورهای گردشگری در درجه اول باید به مجوز و اعتبار دفاتر مسافرتی توجه کرده و در درجه دوم، باید قراردادی که شرکت‌ها ارائه می‌دهند را دقیق مطالعه کنند. این قرارداد شامل جزییاتی از جمله مدت سفر، شرکت هواپیمایی و حتی نوع هواپیما، ترانسپورت، درجه هتل و پذیرایی و مکان‌های در نظر گرفته شده برای گردشگری می‌شود. به گفته او، از سوی دیگر باید قیمت‌ها نسبت به خدمات ارائه شده دفاتر مسافرتی مختلف مقایسه شود.
اهمیت تهیه قرارداد محکم میان فروشنده و خریدار تور هوایی برای جلوگیری از بروز تخلفات، نکته‌ای است که عضو هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران نیز در گفت‌وگو با صمت بر آن تاکید می‌کند. مسیح‌الله صفا با تاکید بر اینکه بهترین کار برای خرید تور یا بلیت سفر هوایی مطمئن، مراجعه به آژانس‌های معتبر دارای مجوز بند الف (برای خرید بلیت) و ب (برای خرید تور) است، افزود: در آژانس‌های معتبر بین فروشنده و خریدار تور هوایی، قرارداد کتبی نوشته می‌شود که جزییاتی مانند نام هتل، نام ترانسفر، خدمات و سایر جزییات نوشته می‌شود و اگر این خدمات به مسافر ارائه نشد، با توجه به قرارداد، شورای حل اختلاف و مرجع قضایی می‌تواند به ماجرا ورود کرده و آژانس را محکوم به پرداخت خسارت مسافر کند.
خرید از آژانس‌ها اولویت دارد
گذشته از اطمینانی که قرارداد کتبی به مشتری می‌دهد، صفا معتقد است در شرایطی که ۴هزار آژانس خدمات مسافری در کشور و ۱۷۰۰ آژانس مسافری در تهران وجود دارد. این آژانس‌ها به‌طور متوسط، ۶ هزار کارمند در این آژانس‌ها مشغول فعالیت هستند، صلاح نیست که بلیت از سایت‌های اینترنتی خریداری شود. به گفته او حتی ایرلاین‌ها نیز نباید وارد حوزه فروش اینترنتی شوند زیرا وظیفه فروش، بر عهده آژانس‌هاست و با ارائه قرارداد کتبی رسمی مدون توسط آژانس، تخلف ایرلاین یا تور قابل پیگیری خواهد بود. از سوی دیگر با وجود این تعداد آژانس، بهتر است سازمان هواپیمایی در صدور مجوز فعالیت آژانس‌ها تامل بیشتری کرده و شرایطی مانند تخصص و تعهد را در ارائه مجوز به افراد در نظر بگیرد.
او می‌افزاید: مخالف فروش اینترنتی نیستم اما اگر قرار باشد فروش اینترنتی داشته باشیم، چرا سازمان هواپیمایی به آژانس‌ها مجوز فعالیت می‌دهد؟ وی معتقد است اگر سازمان هواپیمایی از فروش اینترنتی بلیت توسط ایرلاین‌ها حمایت می‌کند، باید مسئولیت اتفاقات بعدی آن را نیز بر عهده بگیرد. به گفته او، تور هوایی که از طریق اینترنت خریداری می‌شود در صورتی معتبر است که برگه‌چاپی همه جزییاتی مانند شماره پرواز، نام هتل و شماره اتاق، کارگزار تور در کشور مقصد، نام گرداننده تور و خدمات ارائه شده توسط تور را به مسافر ارائه دهد.
پیگیری حقوق مسافر به شرط قرارداد
آنطور که صفا توضیح می‌دهد، شکایت‌های زیادی درباره تخلفات تورها به ویژه تورهای لحظه آخر به انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ارائه می‌شود که اگر قراردادی در میان نباشد، این انجمن نمی‌تواند حقوق مشتری را پیگیری کند. این همان نکته‌ای است که در سخنان دهقان، مدیرکل دفتر نظارت بر فرودگاه‌ها، شرکت‌ها و موسسات هوانوردی نیز به آن اشاره شده است. به گفته او، اگر بلیت‌های هواپیما از سوی آژانس‌های دارای مجوز از سازمان هواپیمایی کشوری فروخته شود به طور قطع نسبت به تعلیق یا لغو مجوز این دفاتر اقدام می‌شود. آنطور که او توضیح می‌دهد، در راستای برخورد با متخلفان فروش بلیت و تور هوایی، علاوه بر بیش از ۵۰۰ اخطار به دفاتر فروش بلیت هواپیما، مجوز ۲۰ آژانس فروش بلیت لغو و مجوز ۱۳۲ آژانس نیز به دلیل رعایت نکردن قوانین و مقررات و تطبیق با آئین نامه دفاتر خدمات مسافرت هوایی تعلیق شده است.
سازمان هواپیمایی کشوری اسامی همه آژانس‌های کشور که دارای مجوز بند «الف» هستند را به تفکیک شهر و استان در سایت خود قرار داده است. همچنین هر دفتر آژانس خدمات مسافرت هوایی دارای یک لوح مجوز فروش با تاریخ اعتبار است که به امضای بالاترین مقام سازمان هواپیمایی کشور رسیده است، در این لوح نام مدیر و آدرس دفتر هم درج شده است که در معرض دید مسافر قرار دارد و مسافر نیز حق دارد از آژانس سوال کند که آیا این آژانس مجوز دارد یا خیر. با استفاده از این امکانات، مشتریان تورها و خدمات سفرهای هوایی می‌توانند از کیفیت خدمات وعده داده شده اطمینان یابند.