آرمان امروز: در حالی که تورم افسارگسیخته اقتصاد ایران را در موانع قرار داده، یکی از ضربههای تلخ به سفره خانوارها، حذف تدریجی محصولات لبنی، به ویژه شیر، از سبد خرید روزانه است.
بر اساس گزارشهای اخیر، افزایش شتابان قیمت لبنیات در هفتههای منتهی به آذر ۱۴۰۴، نه تنها قدرت خرید خانوادهها را کاهش داده، بلکه زنگ خطری برای سلامت عمومی به صدا درآورده است. این پدیده، که ریشه در گرانی نهادههای دامی و سیاستهای ناهماهنگ قیمتگذاری دارد، خانوارهای کمدرآمد را بیش از پیش تحت فشار قرار داده و مصرف سرانه شیر را به سطوح هشداردهنده رسانده است. در این گزارش، به بررسی روند افزایش حذف شیر از سبد خرید خانوار در هفتههای اخیر میپردازیم و عواقب آن را واکاوی میکنیم.
هفتههای اخیر، شاهد جهش بیسابقه قیمت شیر بودهایم. طبق گزارش ایسنا، قیمت شیر بطری پرچرب از حدود ۵۰ هزار تومان در آبانماه به ۶۲ تا ۷۵ هزار تومان در آذر ۱۴۰۴ رسیده است. این افزایش، که بیش از ۵۰ درصد در یک ماه گزارش شده، ناشی از گرانی شیر خام است؛ قیمتی که از ۲۳ هزار تومان در شهریور به ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان در آذر صعود کرده. دامداران، کمبود نهادههایی مانند ذرت، جو و سویا را عامل اصلی میدانند، که ۶۵ درصد هزینه تولید شیر خام را تشکیل میدهد. علاوه بر این، صادرات شیرخشک به کشورهای همسایه، عرضه داخلی را کاهش داده و چرخه گرانی را تشدید کرده است.
نتیجه این روند، کاهش شدید تقاضا و حذف شیر از سبد خرید خانوارها است. گزارش اقتصاد آنلاین نشان میدهد که در هفتههای اخیر، بسیاری از خانوادهها با درآمد ثابت، مصرف لبنیات را به حداقل رسانده یا کاملاً قطع کردهاند. بازگشت شیرهای فروشنرفته از فروشگاهها به کارخانهها، پدیدهای رایج شده که نه تنها ضرر مالی به تولیدکنندگان وارد میکند، بلکه هدررفت منابع را افزایش میدهد. در شبکههای اجتماعی مانند X، کاربران از این وضعیت گلایه دارند؛ برای نمونه، یکی از کاربران در پستی اخیر تأکید کرده که “شیر از سبد خانوار حذف شده” و اوضاع حتی بدتر از تصور است. آمارهای غیررسمی حاکی از کاهش ۳۰ درصدی مصرف سرانه شیر در دهکهای پایین جامعه طی دو هفته گذشته است، که با افزایش ۷۰ درصدی قیمت مواد اولیه در سه ماه اخیر همخوانی دارد.
حذف شیر از سبد خرید، فراتر از یک مسئله اقتصادی، تهدیدی برای سلامت جامعه است. شیر به عنوان منبع اصلی کلسیم و پروتئین، نقش کلیدی در رشد کودکان و پیشگیری از پوکی استخوان در بزرگسالان دارد.
گزارش تابناک هشدار میدهد که این روند، خطر سوءتغذیه را در میان اقشار آسیبپذیر افزایش میدهد و میتواند به بحرانهای بهداشتی بلندمدت منجر شود. از منظر اقتصادی، کاهش تقاضا زنجیره تولید را مختل کرده؛ کارخانههای لبنی با افت فروش ۲۰-۳۰ درصدی روبرو هستند و دامداران از پرداخت نقدی و تلفات ۳۰ درصدی دام به دلیل بیماریهایی مانند تب برفکی رنج میبرند.
دولت در واکنش، نرخهای جدیدی مصوب کرده، اما کارشناسان معتقدند بدون تأمین پایدار نهادهها و نظارت بر صادرات، این اقدامات موقتی است. افزایش ۶۰ درصدی قیمت شیر خام در پنج ماه گذشته، طبق خبر فارسی، این بحران را عمیقتر کرده و شیر مدارس را نیز در مرز حذف قرار داده است.
حذف شیر از سبد خرید خانوار در هفتههای اخیر، نمادی از کوچکشدن سفره ایرانیان است. با افزایش ۵۰-۷۵ درصدی قیمتها، خانوارها ناچار به انتخابهای سخت شدهاند. برای مقابله، نیاز به سیاستهای حمایتی فوری مانند یارانه هدفمند نهادهها و کنترل صادرات است. بدون اقدام قاطع، این روند نه تنها معیشت را تهدید میکند، بلکه سلامت نسل آینده را به خطر میاندازد. زمان آن رسیده که دولت، لبنیات را به عنوان کالای اساسی واقعی احیا کند.