در سالهای اخیر نوعی از جشنهای تولد رواج یافته که بیشتر شبیه یک مراسم نمایشی برای بزرگترهاست تا تجربهای شاد و طبیعی برای کودک. صحنههایی مانند آوردن کیکهای عجیب، شوخیهای بزرگسالانه، تکرار چندباره لحظه فوتکردن شمع و مکثهای طولانی برای فیلمبرداری، کودک را از مرکز توجهی امن و آرام به بازیگری کوچک در جمعی شلوغ تبدیل میکند. او ناگهان زیر نگاه دوربینها و انتظار دیگران قرار میگیرد؛ انتظاری که با ظرفیت سنیاش تناسبی ندارد.
به تازگی هم ویدئویی از یک بلاگر پربازدید شده است که در آن میگوید: «خوش اومدید به رویاییترین تولد دنیا؛ بله من با ۳۲ هزارتا بادکنک زیبا تولد یک و سه سالگی پسرام رو جشن گرفتم...». چرا بعضی جشنهای تولد به جای شادی، برای کودکان آسیبزا میشوند؟
فشار پنهان بهجای لذت
از دید روانشناسی، جشن تولد باید فضای شادی، امنیت و تعلق را برای کودک تقویت کند. اما وقتی بزرگسالان از آن یک «صحنه نمایش» میسازند، کودک بهجای لذت، فشار پنهان را تجربه میکند. صدا زدنهای پیاپی، جمعشدن افراد در نزدیکی او، یا درخواستهای مداوم برای خندیدن و واکنشهای نمایشی، سیستم عصبی کودک را در حالت تنش قرار میدهد. او نمیفهمد چرا اجازه ندارد آزادانه رفتار کند یا چرا همه اینقدر به او نزدیک شدهاند. چنین فشاری میتواند جشن را به تجربهای گیجکننده و ناخوشایند تبدیل کند.
در موقعیت «عملکرد برای دوربین»
اضطراب عملکرد بخش مهم دیگری از ماجراست. لحظه ساده فوتکردن شمع، وقتی با چندین موبایل و تکرار مداوم صحنه همراه میشود، کودک را در موقعیت «عملکرد برای دوربین» قرار میدهد. نگاههای منتظر اطرافیان باعث میشود کودک احساس کند باید رفتاری خاص انجام دهد تا دیگران راضی شوند. این تجربه کوچک میتواند زمینهساز خجالت اجتماعی، ترس از اشتباه و پرهیز از قرار گرفتن در جمع شود. مغز کودک چنین موقعیتی را بهعنوان لحظهای استرسزا ثبت میکند.
مخدوشکردن احساس امنیت
در برخی جشنها شادی کودک به نوعی سرگرمی بزرگسالان تبدیل میشود. زمانی که کودک از فشار یا ترس گریه میکند یا دستپاچه میشود، برخی بزرگترها این واکنش را بامزه تلقی میکنند، در حالی که برای کودک لحظهای تهدیدکننده است. او نمیفهمد چرا دیگران به اضطرابش میخندند یا از آن فیلم میگیرند. این رفتار احساس امنیت و اعتماد او را مخدوش میکند.
شادی واقعی کودکان
افراط در تزیینات، صحنهسازی و نمایشهای اغراقآمیز پیام دیگری هم به کودک میدهد: ارزش تو وابسته به ظاهر جشن و واکنش دیگران است. حال آنکه کودک بیش از هر چیز باید احساس کند مهم و دوستداشتنی است، حتی اگر جشن ساده باشد و حتی اگر هیچ دوربینی روشن نباشد. جشن تولد زمانی سالم است که کودک بتواند بدون فشار و توقع، خودش باشد. در نهایت شادی واقعی کودکان در لحظههایی شکل میگیرد که طبیعی، ساده و بدون اجبار باشد. کافی است بزرگسالان یک قدم عقبتر بایستند، شمع را بیدغدغه روشن کنند و اجازه دهند کودک با شادی خودانگیختهاش جشن بگیرد؛ شادیای که هیچ صحنهسازیای نمیتواند از آن زیباتر باشد.