90 درصد از برق مورد نیاز کشور از طریق نیروگاههای حرارتی تأمین میشود. به همین دلیل این نوع نیروگاهها از اهمیت ویژهای برخوردارند و به واقع ستون فقرات امنیت انرژی کشور به شمار میروند.
با این حال این نیروگاهها که اغلب با سوزاندن گاز طبیعی، گازوئیل و در مواقع کمبود سوخت با مازوت کار میکنند، با چالشهای جدی فرسودگی و بازده پایین نیز مواجهاند. به طوری که بررسیها نشان میدهد در حال حاضر میانگین بازده این نیروگاهها حدود ۱۰ درصد کمتر از استانداردهای جهانی است.
مسأله دیگر نیروگاههای حرارتی مواجه بودن با بحران کم آبی حاکم در کشور است. زیرا برخلاف تصور، این نیروگاه بینیاز از منابع آبی نیستند. مسألهای که یکی دیگر از نقاط ضعف این غولهای انرژی به شمار میرود. زیرا نیروگاههای بخاری و سیکل ترکیبی برای خنک شدن به حجم عظیمی از آب نیاز دارند که همین امر آن را به یک تهدید جدی تبدیل کرده است. این امر به اندازهای حائز اهمیت است که کارشناسان هشدار دادهاند اگر این روند ادامه داشته باشد، در درازمدت پایداری تولید برق در خطر خواهد بود.
یکی دیگر از معایب این نیروگاهها ایجاد گازهای گلخانهای و آلودگی هواست. در سالهای گذشته در فصل زمستان که مصرف گاز در بخش خانگی افزایش پیدا میکرد، نیروگاهها مجبور میشدند برای تأمین سوخت خود از گاز مازوت استفاده کنند که این آلودگی نه تنها سلامت انسانها را تهدید میکند بلکه باعث بارش بارانهای اسیدی نیز میشود.
دولت چهاردهم در پاییز و زمستان 1403 استفاده از سوخت مازوت برای تولید برق را به دلیل اینکه این نوع سوخت دارای درصد بالایی از گوگرد است و آلودگی بسیار شدیدی ایجاد میکند، ممنوع کرد. با این حال این تصمیم تبعاتی چون کاهش تولید و قطعی برق و خساراتی به ویژه در حوزه صنعت و خدمات را در پی داشت و همین امر باعث شد که امسال به جای ممنوعیت استفاده از مازوت، تلاش شود تا نیروگاههای نزدیک به کلانشهرها از سوخت مازوت کم گوگرد استفاده کنند.
با این شرایط وزارت نیرو راه نجات را در ارتقا به سیکل ترکیبی و نوسازی ناوگان فرسوده میداند. برنامهریزی برای تبدیل واحدهای گازی کم بازده به نیروگاههای سیکل ترکیبی با راندمان نزدیک به ۵۰ درصد، در اولویتهای کاری وزارتخانه نیرو قرار گرفته است. در همین راستا شرکت مادرتخصصی برق حرارتی در یکسال گذشته اقدامات مهمی در این زمینه انجام داده است که در این گزارش به آنها اشاره میکنیم.
ایران یازدهمین تولیدکننده بزرگ برق دنیا
ناترازی برق درحالی سال به سال منجر به تشدید خاموشیها در کشور میشود که طبق آخرین آمار مؤسسه EI، ایران یازدهمین تولیدکننده بزرگ برق دنیاست و ریشه قطعی برق را باید در مصرف غیربهینه جستوجو کرد. ایران در سال 2024 حدود 396 تراوات ساعت برق تولید کرده که این رقم معادل 1.25 درصد از کل برق تولیدی در دنیاست.
طبق آمار وزارت نیرو، در حال حاضر ظرفیت منصوبه برق در کل کشور 96 هزار و 577 مگاوات است که در یکسال اخیر به میزان 3 هزار و 125 مگاوات افزایش یافته است. از ابتدای دولت یازدهم تاکنون، فقط در سال 1401 میزان افزایش تولید برق از رقم ذکر شده بیشتر بوده است.
برآوردها نشان میدهد در 5 ماهه ابتدایی سال 1404 تاکنون هزار و 944 مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور اضافه شده که در صورت تداوم این روند، ممکن است رکورد افزایش تولید در همه سالهای بعد از انقلاب شکسته شود.
افزایش تولید برق حرارتی در سال جاری
طبق آمار منتشر شده میزان افزایش ظرفیت تولید برق از نیروگاههای حرارتی در 5 ماهه نخست سال جاری نسبت به دو سال گذشته به ترتیب 61 و 11 درصد بیشتر بوده است. حال اگر این روند افزایش تولید در 7 ماهه بعدی سال نیز تکرار شود، کل افزایش ظرفیت نیروگاههای حرارتی در سال جاری به 4176 مگاوات خواهد رسید. در واقع این نیروگاهها سالانه حدود 93 درصد از کل انرژی تولیدی در صنعت برق کشور را تأمین میکنند. بررسیها نشان میدهد راندمان آنها به طور متوسط 39.56 درصد است که در 10 سال اخیر 2.2 درصد افزایش نیز داشته است. در واقع این افزایش راندمان نیروگاههای حرارتی دستاوردی بزرگ در این حوزه محسوب میشود. از سوی دیگر این امر منجر به تولید برق بیشتر با مصرف سوخت کمتر شده و صرفهجویی قابل توجهی در منابع ملی به همراه داشته است. همچنین نباید فراموش کرد پروژههای افزایش راندمان بدون نیاز به سرمایهگذاریهای کلان اجرا میشوند.
رشد 45 درصدی در احداث نیروگاههای جدید
طبق آمار احداث واحدهای جدید نیروگاهی در یک سال اخیر به میزان 45 درصد نسبت به سال قبل خود افزایش داشته است. همچنین در حوزه افزایش ظرفیت تولید برق از طریق رفع محدودیت نیروگاههای بخاری و ارتقای واحدهای گازی، عملکرد وزارت نیرو در یک سال گذشته معادل هزار و 420 مگاوات بوده که نشان دهنده رشدی 47 درصدی است.
با توجه به جدول ارائه شده، وزارت نیرو توانسته در یک سال اخیر به میزان 3 هزار و 875 مگاوات به توان عرضه برق کشور اضافه کند. علاوه بر آن انرژی تولیدی حرارتی در یک سال اخیر نیز نسبت به سال قبل خود، 5 درصد افزایش داشته است./ روزنامه ایران