اولین همایش «بورس‌های اوراق بهادار در عصر رمزارزها؛ رویارویی یا همگرایی» روز گذشته با حضور مدیران ارشد بازار سرمایه، متخصصان فناوری مالی و اساتید دانشگاه در تالار بورس تهران برگزار شد؛ رویدادی که با توجه به رشد شتابان دارایی‌های دیجیتال و اثرات آن بر ساختارهای مالی سنتی، می‌تواند نقطه عطفی در مسیر سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری اقتصاد ایران باشد.
چرا بورس تهران به موضوع رمزارزها ورود کرده است؟
محمود گودرزی مدیرعامل بورس تهران، با اشاره به تحولات جهانی در حوزه دارایی‌های دیجیتال گفت: «بیش از ۲۰ کشور تاکنون صندوق‌های سرمایه‌گذاری بیت‌کوین را در ۲۶ بورس معتبر دنیا راه‌اندازی کرده‌اند؛ موضوعی که نشان می‌دهد بازارهای مالی سنتی ناگزیر به مواجهه با این پدیده هستند.»
او تأکید کرد:«رسالت اصلی بورس تهران، حفظ ثبات و اعتماد سرمایه‌گذاران است و هر ابزار مالی جدید - از جمله صندوق‌های رمزارزی - باید این دو مؤلفه را در ذات خود داشته باشد.»
گودرزی با تشریح دغدغه‌های بورس‌های بزرگ جهان در خصوص شفافیت، مدیریت ریسک و تقویت چهارچوب‌های نظارتی افزود: «نگرانی‌ها در مورد رمزارزها جهانی است. حتی در بورس نیویورک با وجود حجم بالای معاملات صندوق‌های بیت‌کوین، محور اصلی گفت‌وگوها همچنان ریسک و شفافیت است.»
او همچنین نبود ابزار پوشش‌دهنده نوسانات ارز، بویژه دلار را یکی از کمبودهای جدی بازار سرمایه دانست و تأکید کرد که صندوق‌های رمزارزی می‌توانند بخشی از این خلأ را پر کنند.
مدل پیشنهادی بورس تهران برای صندوق رمزارزی
تمرکز بر قانون و نظارت یکی از مهم‌ترین بخش‌های همایش، ارائه رضا کیانی مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران بود که مدل پیشنهادی برای راه‌اندازی اولین صندوق رمزارز در کشور را تشریح کرد.
کیانی با مرور تاریخچه دارایی‌های دیجیتال از تولد بیت‌کوین در سال ۲۰۰۸ تا ظهور اتریوم، توکن‌ها و NFTها، ویژگی‌های اصلی این دارایی‌ها را «معامله ۲۴ ساعته، تسویه فوری و ساختار غیرمتمرکز» دانست و در ادامه با ارائه مقایسه‌ای از رشد بازارها گفت: از سال ۲۰۱۵ تاکنون ارزش بورس‌های جهان تنها دو برابر شده، اما ارزش بازار رمزارزها بیش از ۵۸۰ برابر رشد کرده و اکنون از ۳ تریلیون دلار گذشته است. او با اشاره به این «رقیب پرسرعت» توضیح داد که بورس‌ها ناگزیر هستند بین تقابل یا همگرایی یکی را انتخاب کنند و به باور او، راه صحیح، حرکت به سمت همگرایی است.
در تشریح مدل پیشنهادی، کیانی گفت این الگو بر دو ستون اصلی استوار است: قوانین جدید مالیاتی که رمزارزها را به‌عنوان دارایی مشمول مالیات به رسمیت شناخته است؛ سیاست‌گذاری بانک مرکزی شامل تعریف رمزپول، نهاد امین و کارگزار رمزپول.
بر اساس این مدل، هولدرهای بیت‌کوین از طریق کارگزاران دارای مجوز، دارایی خود را به صندوق می‌فروشند. بیت‌کوین‌ها در نهاد امین تحت نظارت بانک مرکزی نگهداری می‌شود و واحدهای صندوق در بورس تهران قابل معامله است. بازارگردان نیز با ابزار صدور و ابطال، نقدشوندگی و فاصله قیمت با NAV را کنترل می‌کند.
اظهارات کیانی نشان داد که بورس تهران رویکردی حساب‌شده و مبتنی بر قانون برای ورود به بازار رمزارزها در پیش گرفته است؛ مسیری که می‌تواند اعتماد نهادهای سیاست‌گذار را نیز جلب کند.
رحمانی: بدون حل چالش خروج ارز، بازار رمزارز پایدار نمی‌شود
در ادامه، علی رحمانی مدیرعامل اسبق بورس تهران نیز نگاه سیاستی و کلان‌تری به موضوع داشت. او دو چالش محوری رمزارز در ایران را «تحریم‌ها» و «خروج ارز» دانست و هشدار داد که خرید رمزارز بدون طراحی سازوکارهای کنترل‌کننده، می‌تواند به خروج سرمایه از کشور منجر شود. رحمانی پیشنهاد قابل توجهی مطرح کرد: بانک مرکزی با همراهی بورس می‌تواند یک استیبل‌کوین داخلی با پشتوانه ارزهای خارجی بلوکه‌شده ایجاد کند؛ چیزی شبیه تتر ایرانی که جریان مالی را داخل اقتصاد حفظ کند.
او سپس به سطح جهانی بحث‌ها درباره تنظیم‌گری رمزارزها اشاره کرد و یادآور شد که در سال ۲۰۲۲ کمیته‌های حمایت از سرمایه‌گذار اقدام به تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای دارایی‌های دیجیتال کردند. به گفته رحمانی، نبود شناخت دقیق از اثرات مالی، حسابداری و مالیاتی رمزارزها یکی از کمبودهای جدی حتی در فضای دانشگاهی ایران است.
رحمانی همچنین درباره چالش «تعارض منافع» در پلتفرم‌های رمزارز هشدار داد؛ جایی که یک صرافی می‌تواند همزمان نقش معامله‌گر، کارگزار، متولی و بازارگردان را داشته باشد و این مسأله از اجرای منصفانه معاملات جلوگیری می‌کند. او تأکید کرد که در بازار سرمایه چنین ساختاری پذیرفتنی نیست و مقررات روشنی برای عرضه اولیه دارایی‌های رمزی باید تدوین شود.
همگرایی در راه است؟
سخنان مدیران ارشد بازار سرمایه و کارشناسان حاضر در این همایش نشان می‌دهد که بحث رمزارز در ایران از مرحله انکار و مواجهه اولیه گذشته و اکنون در مرحله طراحی مدل‌های اجرایی و چهارچوب‌های نظارتی قرار دارد.
نکته مشترک میان سخنان کیانی و رحمانی، تأکید بر «ضابطه‌مند شدن» حضور رمزارز در بازار سرمایه و لزوم سازوکارهای دقیق برای شفافیت، حفظ سرمایه و کنترل خروج ارز بود.
اگر مسیر ارائه‌شده از سوی بورس تهران و دیدگاه‌های مطرح‌شده در این همایش استمرار یابد، به‌نظر می‌رسد بازار سرمایه ایران نیز آماده می‌شود تا از تقابل با صنعت رمزارز عبور کرده و به سمت همگرایی پیش رود؛ همگرایی‌ای که اگر درست مدیریت شود، می‌تواند فصل جدیدی در توسعه مالی کشور رقم بزند./ روزنامه ایران