بورس در نخستین روز آذرماه با معاملاتی کم‌رمق و خروج نقدینگی واقعی روبه‌رو شد. شاخص‌ها نتوانستند جریان مثبتی شکل دهند و ارزش معاملات خرد نیز در سطحی ضعیف باقی ماند؛ وضعیتی که نشان می‌دهد بازار بیش از هر زمان دیگری محتاط شده است.
بازار سهام دیروز در فضایی آغاز به کار کرد که نه سیگنال سیاسی قوی داشت و نه نشانه‌ای از بازگشت نقدینگی تازه.
معامله‌گران در یک حالت مشاهده‌گر و محافظه‌کار، فشار خرید یا فروش چشمگیری ایجاد نکردند و رفتار بازار بیشتر به حرکت در یک کانال کم‌جان شبیه بود تا آغاز یک روند جدید.
ضعف سمت تقاضا، نبود لیدری مشخص در صنایع بزرگ و کاهش سرانه خرید حقیقی، همه دست به دست هم داد تا معاملات رنگ بی‌انرژی به خود بگیرد.
در سوی دیگر، خبرهای کلان اقتصادی همچنان با ابهام همراه‌اند. واکنش‌ها نسبت به ریسک‌های سیاسی اخیر فروکش نکرده و بخشی از فعالان بازار منتظر روشن شدن جهت نرخ ارز، تصمیمات دولت درباره صنعت انرژی و سرنوشت سیاست‌های بودجه‌ای هستند.
همین فضای نیمه‌کدر باعث شده بازار در یک حالت تعادل شکننده قرار گیرد؛ جایی که هر محرک تازه‌ای می‌تواند جهت حرکت روزهای بعد را تعیین کند.
شاخص‌های همچنان بدون جان
شاخص کل بورس روز گذشته در حالی پایان یافت که بخش زیادی از سهم‌های شاخص‌ساز توان تثبیت قیمت را نداشتند، هرچند نوسان‌ها محدود بود.
شاخص هم‌وزن نیز هماهنگ با فضای کم‌عمق معاملات، تغییر قابل‌اعتنایی را تجربه نکرد و ساختار قیمتی بازار بیشتر به حالت توقف و انتظار نزدیک بود تا آغاز یک حرکت جدید.
شاخص فرابورس نیز در همین چارچوب رفتاری، بدون سیگنال قوی به کار خود پایان داد.
روز گذشته رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان به تالار شیشه‌ای آمده بود که واکنش شاخص‌ها به این حضور بسیار سرد بود.
تحلیل این وضعیت نشان می‌دهد که بازار در حال حاضر نه از طرف خریداران قدرتمند حمایت می‌شود و نه فروشندگان توان ایجاد موج‌های بزرگ عرضه را دارند.
به بیان دیگر، شاخص‌ها در سطح‌هایی قرار گرفته‌اند که معامله‌گران ترجیح می‌دهند ابتدا مسیر عوامل بیرونی را ببینند و سپس درباره ورود یا خروج تصمیم بگیرند.
این رفتار زمانی در بازار دیده می‌شود که ریسک‌ها بالاتر از میانگین باشد اما انتظار فرصت‌های بنیادی نیز کاملاً از بین نرفته باشد.
ورود بازار به فاز انتظار
ارزش کل معاملات دیروز به حدود ۲۱۱ هزار میلیارد تومان رسید؛ اما تنها ۸۰۶۳ میلیارد تومان آن مربوط به معاملات خرد سهام، حق‌تقدم و صندوق‌های سهامی بود.
سهم بسیار پایین معاملات خرد از کل ارزش بازار نشان می‌دهد جریان اصلی تصمیم‌گیری در دست حقیقی‌ها نیست و بخش عمده گردش نقدینگی به سمت بازارهای دیگر یا معاملات بلوکی و اوردرهای عمده رفته است.
این افت معاملات خرد در حالی ثبت شد که هفته گذشته نیز نشانه‌هایی از کاهش عمق بازار دیده می‌شد؛ موضوعی که معمولاً در دوره‌های بی‌ثباتی انتظارات اقتصادی رخ می‌دهد.
هر زمان نسبت ارزش معاملات خرد کاهش می‌یابد، بازار به فاز «انتظار» وارد می‌شود؛ یعنی فعالان خرد نمی‌دانند کدام سناریو شانس بیشتری دارد و ترجیح می‌دهند نقد بمانند.
تثبیت ارزش معاملات خرد زیر محدوده ده هزار میلیارد تومان، هشداری است که نشان می‌دهد بازار توان رالی ندارد مگر آنکه نقدینگی جدید وارد شود.
ریسک بالاتر از پاداش
دیروز حدود ۳۵۱ میلیارد تومان خروج پول حقیقی از بازار ثبت شد.
در معاملات، سهم خرید حقیقی‌ها تنها ۷۰ درصد بود و در سمت فروش نیز ۷۵ درصد فروشندگان حقیقی بودند؛ این ترکیب نشان می‌دهد که فعالان خرد همچنان جانب احتیاط را نسبت به خرید می‌گیرند و در صورت کوچک‌ترین ضعف تقاضا، فروشنده می‌شوند.
جالب‌تر اینکه خروج پول تنها مختص نمادهای بزرگ نبود؛ حدود ۹۲ میلیارد تومان از شرکت‌های کوچک‌تر و ۲۵۹ میلیارد تومان از نمادهای بزرگ خارج شد.
این الگو زمانی رخ می‌دهد که سرمایه‌گذار خرد احساس کند در هر دو گروه، چه کوچک و چه بزرگ، ریسک بالاتر از پاداش است. نتیجه این وضعیت می‌تواند ورود بازار به یک فاز اصلاح زمانی باشد؛ نه لزوماً ریزش، بلکه یک دوره کش‌دار از معاملات کم‌رمق.
نقدینگی مهم‌تر از تکنیکال
شاخص کل در محدوده‌ای قرار دارد که فاصله آن با مقاومت‌های تاریخی زیاد نیست، اما توان عبور از این مقاومت‌ها نیز دیده نمی‌شود.
کندل‌های دیروز و روز چهارشنبه نشان می‌دهد بازار در حال ساختن یک ناحیه تراکم است و این تراکم زمانی به شکست تبدیل می‌شود که حجم معاملات خرد حداقل تا ۱۲ تا ۱۴ هزار میلیارد تومان بالا بیاید. بدون حجم مناسب، هر الگویی، حتی صعودی، فاقد قدرت شکست خواهد بود.
از سوی دیگر، شاخص هم‌وزن در ناحیه‌ای قرار گرفته که معمولاً رفتار گروه‌های داخلی‌محور و کوچک‌تر را مشخص می‌کند.
تثبیت این شاخص بالای میانگین کوتاه‌مدت می‌تواند نشانه‌ای از چرخش پول به سمت سهم‌های کوچک‌تر باشد، اما فعلاً چنین علائمی دیده نمی‌شود.
بنابراین تکنیکال بازار تا زمان ورود نقدینگی تنها حرکت‌های نوسانی کوتاه ارائه می‌دهد و سیگنال جهت‌دار محسوب نمی‌شود.
بورس در انتظار اخبار مثبت
رفتار دیروز معامله‌گران بیش از هرچیز نشان‌دهنده یک ذهنیت محتاط است.
حقیقی‌ها نه به شکل گسترده خرید کردند و نه هجوم سنگینی به فروش داشتند. این نوع رفتار معمولاً در دوره‌هایی رخ می‌دهد که بازار انتظار مشخصی از اخبار سیاسی، بودجه‌ای یا ارزی ندارد.
معامله‌گر خرد زمانی جسور می‌شود که بتواند آینده‌ای ولو نسبی را تصور کند؛ امروز این تصویر مبهم بود.
در سطح کلان، فضای سیاسی و اقتصادی اجازه شکل‌گیری ریسک‌پذیری گسترده را نمی‌دهد.
خبر خاصی که بتواند موج مثبت ایجاد کند وجود نداشت و بازار خودبه‌خود نمی‌خواهد ریسک کند.
به همین دلیل جریان خروج از صندوق‌های درآمد ثابت نیز محدودتر از روزهای مشابه بود، زیرا هنوز سرمایه‌گذار مطمئن نیست بازدهی بورس نسبت به ریسک‌هایش ارزنده‌تر باشد.
علی مومنی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت: رفتار خنثی سهام‌داران، دقیقاً همان الگوی بازار در شرایط ابهام است. الان نه گزارش مهمی منتشر شده، نه سیگنال اقتصادی شفاف داریم.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: وقتی هیچ چشم‌انداز روشن نیست، بازار وارد فاز محافظه‌کارانه می‌شود. بنابراین دیروز نه فروشندگان پیروز بودند و نه خریداران؛ فقط صحنه برای تصمیم‌گیری آینده آماده شد.
وی افزود: جنس خروج پول از بازار مهم است. اینکه خروج به‌طور همزمان هم در نمادهای کوچک اتفاق افتاده و هم در نمادهای بزرگ نشان می‌دهد فعلاً کسی نمی‌خواهد ریسک کند. این معمولاً مقدمه یک تصمیم‌گیری بزرگ‌تر است. یا بازار آماده یک خبر مهم می‌شود، یا معامله‌گران منتظر تثبیت نرخ ارز و اخبار بودجه‌ای هستند.
مومنی تاکید کرد: تنها موضوعی که می‌تواند این وضعیت را تغییر دهد، یک محرک بنیادی است. یا گزارش قوی از صنایع کامودیتی‌محور، یا یک سیگنال حمایتی در بودجه. بازارها با «عدم قطعیت» مشکل دارند؛ کافی است بخشی از ابهام کم شود تا جریان نقدینگی کاملاً تغییر کند. ظرفیت رشد هست اما شرط لازم، کاهش نااطمینانی است.
وی تصریح کرد: وعده‌های روز گذشته رئیس‌جمهور می‌تواند همان سیگنال مثبت به بازار باشد. تنا باید دید واکنش امروز بازار به این وعده‌ها چیست.
بازار منتظر چرخش پول
بازار در نقطه‌ای قرار گرفته که بیشتر از اینکه به سمت ریزش تمایل داشته باشد، در حال اتلاف زمان است.
نبود قدرت خریدار و خستگی فروشندگان، شاخص را در یک محدوده نوسانی گرفتار کرده است. این وضعیت معمولاً پیش‌درآمد یک حرکت جدید است؛ اما جهت آن به ورود نقدینگی وابسته خواهد بود.
اگر ارزش معاملات خرد از محدوده ۱۰ هزار میلیارد تومان عبور کند، نشانه چرخش پول و آغاز موج تازه‌ای از تقاضا خواهد بود.
این سطح همان مرزی است که بارها نشان داده موتور بازار بدون آن روشن نمی‌شود. اما اگر معاملات همچنان کم‌رمق باشد، شاخص با همان الگوی نوسان محدود ادامه خواهد داد.
در کوتاه‌مدت، بازار منتظر خبر است. هر رویداد سیاسی یا اقتصادی که بتواند ریسک را کاهش دهد، توان تغییر مسیر دارد.
تا آن زمان، معامله‌گران باید انتظار بازاری متعادل، کم‌جان و بیشتر نوسانی را داشته باشند؛ بازاری که هنوز برای انتخاب مسیر اصلی خود مردد است./ فارس