در حالی که رقابت بر سر مسیرهای تجاری جهانی وارد مرحله تازه‌ای شده، چین و روسیه با راه‌اندازی «جاده ابریشم یخی» و توافق بر سر مسیر دریایی شمال، در پی بازتعریف نظم اقتصادی جهان‌اند؛ مسیری که با صرفه‌جویی ۷۰۰۰ کیلومتری، می‌تواند معادلات تجارت بین آسیا و اروپا را دگرگون کند.
با امضای توافق همکاری میان روسیه و چین در مسیر دریایی شمال، معادلات سنتی تجارت جهانی در آستانه تحولی بزرگ قرار گرفته است. شرکت روس‌اتم که مسئولیت توسعه این مسیر را برعهده دارد، اعلام کرده است تدوین نقشه راه جدید با هدف ایجاد یک کریدور حمل‌ونقل پایدار، مبتنی بر فناوری‌های مدرن و زیرساخت‌های لجستیکی پیشرفته انجام می‌شود.
مسیر دریایی شمال که از اقیانوس منجمد شمالی و سواحل شمالی روسیه عبور می‌کند، هزاران کیلومتر از مسیر سنتی شرق آسیا تا اروپا می‌کاهد و به گفته کارشناسان، می‌تواند زمان حمل‌ونقل بین دو قاره را تا ۴۰ درصد کاهش دهد.
این مسیر به دلیل تغییرات اقلیمی و ذوب یخ‌های قطبی، به تدریج قابل‌کشتیرانی شده و روسیه تلاش دارد با توسعه بنادر، ناوگان یخ‌شکن و سرمایه‌گذاری‌های کلان، کنترل کامل بر آن را در دست گیرد.
به گزارش اسپوتنیک، روسیه و چین توافقنامه همکاری در مسیر دریایی شمال را امضا کردند. شرکت روس‌اتم اعلام کرد که تدوین و تصویب این نقشه راه با هدف ایجاد یک کریدور حمل و نقل پایدار انجام می‌شود. این همکاری شامل اجرای راهکارهای لجستیکی و فناوری مدرن برای بهبود کارایی کشتیرانی و توسعه پروژه‌های سرمایه‌ای است.
مسیر دریایی شمال، ۷۰۰۰ کیلومتر در ترانزیت دریایی آسیا-اروپا صرفه‌جویی می‌کند و زمان حمل و نقل را تقریباً ۴۰ درصد کاهش می‌دهد. با باز شدن مسیر دریایی یخ‌زده‌ی شمال به دلیل تغییرات اقلیمی و آب شدن یخ‌ها، روسیه به دنبال تسلط بر این مسیر تجاری جدید است.
چندی پیش نیز برای نخستین بار یک کشتی باری از بندر نینگبو چین از همین مسیر به سمت اروپا حرکت کرد. این کشتی که «استانبول بریج» نام دارد، کالاهای متنوعی از جمله محصولات فروشگاه‌های آنلاین، باتری و تجهیزات انرژی را حمل می‌کند و پس از عبور از بنادر روتردام و هامبورگ، در سن‌پترزبورگ روسیه تخلیه شد.
این حرکت نمادین در واقع آغاز رسمی مسیر جدیدی است که پکن از سال ۲۰۱۸ با عنوان «راه ابریشم یخی» در دستور کار خود قرار داده بود.
چین در سند سیاست قطب شمال خود بر توسعه مسیرهای دریایی قطبی و همکاری با دیگر کشورها برای تقویت زنجیره تأمین جهانی تأکید کرده بود. اکنون، با تحقق بخشی از این برنامه، جاده ابریشم قطبی به عنوان نخستین کریدور سریع قطبی جهان شناخته می‌شود و می‌تواند جایگاه چین را به عنوان بازیگر کلیدی در ترانزیت بین‌قاره‌ای تثبیت کند.
در سوی دیگر، روسیه با تکیه بر موقعیت جغرافیایی خود و در مواجهه با تحریم‌های غرب، مسیر شمالی را به ابزاری استراتژیک در تعاملات اقتصادی بدل کرده است.
وزارت حمل‌ونقل این کشور گزارش داده که حجم جابه‌جایی مسافر و کالا در مسیرهای دریایی شمالی طی سال گذشته بیش از دو برابر شده است؛ نشانه‌ای از اهمیت روزافزون این کریدور در راهبرد اقتصادی کرملین.
افزایش ترافیک تجاری در این مسیر باعث شده شرکت‌های بزرگ کشتیرانی مانند مرسک نیز علاقه خود را برای استفاده از مسیر قطبی اعلام کنند. کارشناسان معتقدند که هرچند کانال سوئز همچنان نقش مهمی در تجارت بین‌المللی خواهد داشت، اما مسیرهای قطبی و سنتی در آینده به صورت مکمل عمل خواهند کرد.
در این میان، ایران به واسطه موقعیت ژئوپلیتیک خود در چهارراه شرق و غرب، شمال و جنوب، می‌تواند حلقه اتصال مسیر قطبی با کریدور بین‌المللی شمال–جنوب (INSTC) باشد؛ مسیری که از بنادر جنوبی ایران تا روسیه و اروپا امتداد دارد و در صورت هم‌پوشانی با جاده ابریشم قطبی، می‌تواند ایران را به هاب ترانزیتی اوراسیا بدل کند.
پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد ظرفیت حمل بار در مسیر قطب شمال تا سال ۲۰۳۵ رشد قابل‌توجهی خواهد داشت؛ رشدی که نه‌تنها زمان و هزینه حمل‌ونقل را کاهش می‌دهد، بلکه توازن قدرت ژئوپلیتیکی را نیز در دهه‌های آینده تغییر خواهد داد./ فارس