با وجود هشدارها درباره کاهش تولید نیروگاه‌های برق‌آبی به دلیل کم‌بارشی در پاییز و زمستان پیش‌رو، مسئولان صنعت برق اطمینان داده‌اند که در صورت تامین پایدار سوخت نیروگاه‌های حرارتی و مدیریت مصرف، کشور با خاموشی برنامه‌ریزی‌شده مواجه نخواهد شد. ستون فقرات تولید برق ایران که ۹۳ درصد آن را نیروگاه‌های حرارتی تشکیل می‌دهند، به همراه ظرفیت حیاتی نیروگاه‌های تلمبه‌ذخیره‌ای، می‌توانند کسری تولید برق‌آبی را جبران کنند. با این حال، چالش‌هایی مانند فعالیت ماینرهای غیرمجاز و الگوی مصرف گاز، همچنان به عنوان عوامل تهدیدکننده پایداری شبکه شناخته می‌شوند.
بر اساس آمار رسمی، سهم نیروگاه‌های حرارتی از کل تولید برق کشور در سال گذشته ۹۳ درصد (معادل ۳۶۸ میلیارد کیلووات‌ساعت) بوده است. همچنین، ۸۱ درصد از کل ظرفیت نامی شبکه برق (۹۶,۹۳۲ مگاوات) به این نیروگاه‌ها اختصاص دارد. این آمار به وضوح نشان می‌دهد که بخش عمده تولید برق ایران، نیروگاه‌های حرارتی هستند.
حفظ پایداری شبکه برق با حذف ماینرهای غیر مجاز
به گزارش روزنامه «ایران»، گویا ماینرهای زیادی در کشور فعال هستند که توانیر هنوز آنها را شناسایی نکرده زیرا جوایز کشف آن تا سقف 300 میلیون تومان افزایش یافته از همین رو مدیر کل دفتر مدیریت انرژی و برنامه ریزی امور مشتریان شرکت توانیر می گوید: واقعیت این است که فعالیت ماینرهای غیرمجاز در سال های اخیر به یکی از چالش های اصلی شبکه برق کشور تبدیل شده است.
بررسی ها نشان می‌دهد مصرف این دستگاه ها حدود پنج درصد از کل برق کشور را دربر می گیرد و سهم قابل توجهی در افزایش بار پایه شبکه دارد. با توجه به این شرایط شرکت توانیر علاوه بر اقدامات فنی راهکارهای اجرایی و فرهنگی متعددی را برای مقابله با این پدیده در دستور کار خود قرار داده است. عبدالامیر یاقوتی در خصوص اقدامات این شرکت در این حوزه اظهار داشت: در گام نخست، از ظرفیت داده کاوی و گزارش های مردمی برای شناسایی مراکز غیرمجاز استفاده می‌شود که نتایج آن تا کنون بسیار مؤثر بوده است. به طوری که تنها در شش ماهه اول امسال بیش از ۲۲ هزار دستگاه ماینر کشف و توقیف شده است. پاداش گزارش دهی نیز برای تشویق شهروندان افزایش یافته تا مشارکت مردمی در این زمینه بیشتر شود. تا کنون نیز حدود ۱۰ میلیارد تومان پاداش به شهروندان پرداخت شده است.
وی افزود: در این زمینه موضوع صرفا برخورد نیست بلکه توانیر به دنبال اصلاح ساختار مصرف و ایجاد بازدارندگی اقتصادی برای فعالیت غیرمجاز است. از این رو علاوه بر تقویت نظارت‌ها، با همکاری نهادهای قضایی و انتظامی، پیگیری های حقوقی علیه بهره برداران غیرمجاز و مالکان اماکن مورد استفاده برای استخراج رمزارز در حال انجام است. همچنین در قالب طرح های اطلاع رسانی عمومی، به مردم درباره پیامدهای فنی و خسارت های احتمالی به تجهیزات خانگی نیز هشدار داده می‌شود.
یاقوتی تاکید کرد: در مجموع رویکرد توانیر ترکیبی از رصد هوشمند، مشارکت مردمی، اقدام حقوقی و فرهنگ سازی است تا از گسترش این پدیده که منجر به تضییع حقوق شهروندان می‌شود جلوگیری و پایداری شبکه برق کشور حفظ شود.
پیش‌بینی توانیر: خاموشی در پیش نیست
مسئولان توانیر با استناد به دو عامل کلیدی، وقوع خاموشی در زمستان را بعید می‌دانند. معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت توانیر عنوان کرد: میزان مصرف برق در ماه های خنک سال به شدت کاهش پیدا می کند. به طوری که بر اساس برآوردهای صورت گرفته میزان مصرف برق در این ماه ها حدود ۵۵ درصد کاهش پیدا می کند. بنابراین از نظر ظرفیت شبکه های برق محدودیتی در تامین برق در این فصول ندارند.
محمد اله داد افزود: نباید فراموش کرد ورودی سوخت نیروگاه های ما عمدتا گاز است و این بخش نیز با حداکثر توان خود در حال تامین و انتقال آن است. اما مصرف بالای این نوع سوخت در زمستان توسط مشترکان خانگی و همچنین به دلیل مشکلات زیرساختی و انحراف از الگوی صحیح مصرف با ناترازی مواجه می شویم. از همین رو حل مشکل کمبود گاز بدون توجه به مدیریت مصرف، الگوی مصرف درست و نوسازی زیرساخت‌ها میسر نخواهد بود. با این حال امیدواریم با توجه به تدابیر اتخاذ شده، امسال محدودیتی در تأمین گاز ایجاد نشود و خاموشی نیز نداشته باشیم.
نیروگاه های حرارتی نبود نیروگاه های برق آبی را جبران می کنند
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران بیان کرد: نیروگاه‌های برق آبی به طور طبیعی وابسته به میزان بارش و ذخایر سدها هستند. بنابراین در سال هایی که بارش کمتر از حد نرمال است، توان تولید این نیروگاه ها کاهش پیدا می کند و بخشی از آن ها در زمان اوج مصرف از مدار خارج می‌شوند.
اردشیر مذکوری افزود: ستون فقرات تولید برق کشور نیروگاه های حرارتی هستند که قسمت اعظم برق کشور را تولید می‌کنند. اگر تأمین سوخت این نیروگاه ها به ویژه در زمستان پایدار و به میزان مورد نیاز باشد، آنها قادر خواهندبود کمبود نیروگاه های برق آبی را در دوره سرد سال جبران کنند.
وی در خصوص وضعیت نیروگاه های تلمبه ذخیره ای تاکید کرد: نیروگاه تلمبه ذخیره ای ظرفیت بسیار خوبی برای پیک سایی دارد. زیرا این نیروگاه در ساعات کم باری برق را مصرف کرده و آب را به مخزن بالا دست پمپاژ می کند و در ساعات اوج مصرف برق تولید می کند. از همین رو در حال حاضرخوشبختانه نیروگاه تلمبه ذخیره ای سیاه بیشه آماده بهره برداری در فصل سرد سال است.
مذکوری نیز با اشاره با شرایط حاکم در کشور عنوان کرد: برنامه ریزی لازم برای تأمین کامل برق در نیمه دوم سال صورت گرفته و نیاز سوخت نیروگاهی از ماه های گذشته به وزارت نفت منعکس شده است. وضعیت ذخایر سوخت نیروگاهی در حال حاضر مناسب است و با توجه به اینکه ظرفیت تولید برق در این دوره از تقاضای برق بیشتر است، در صورت تخصیص سوخت کافی به نیروگاه ها در دوره سرد سال، خاموشی نخواهیم داشت. البته همان طور که همیشه تاکید کرده ایم، مصرف بهینه و همراهی مشترکان به‌ویژه در ساعات اوج مصرف شرط اصلی تداوم پایداری شبکه برق کشور و تأمین کامل نیاز مصرف است.
توسعه نیروگاه های تلمبه ذخیره‌ای برای پایداری شبکه برق
سرپرست مدیریت نیروگاه تلمبه ذخیره ای سیاه بیشه اظهار داشت: در حال حاضرنیروگاه سیاه بیشه تنها نیروگاه تلمبه ذخیره ای کشور محسوب می شود که با توجه به نقش حیاتی این نیروگاه تجدید پذیر مقیاس بزرگ در پایداری شبکه برق سراسری و فواید ملی متعدد آن بخصوص در کنترل فرکانس ، تنظیم و اصلاح ولتاژ شبکه سراسری و پیک سایی اوج بار؛ نیروگاه های برق‌آبی رودبار لرستان ۴۰۰ مگاواتی و آزاد ۵۰۰ مگاواتی کاندید تغییر به تلمبه ذخیره ای هستند.
بهنام جباری افزود: نیروگاه سیاه بیشه به صورت لحظه ای قابلیت تولید ۱۰۰۰ مگاوات را دارد و با توجه به ظرفیت سد بالا و پایین و قابلیت گردش حدود ۳ میلیون متر مکعب آب مفید در یک سیکل کامل قابلیت تولید ۴۰۰۰ مگاوات ساعت در یک شبانه روز را زمان پیک بار دارا است.
وی تاکید کرد: نیروگاه های تلمبه ذخیره ای با توجه به ماهیت تجدید پذیری و ذخیره ساز بودن آن عملکرد سیکل بسته دارد. لذا کاهش بارندگی در میزان تولید اثر منفی نمی گذارد. بنابراین با توجه به کاهش بارندگی اکثر نقاط کشور، در سال های اخیر، توجیه اقتصادی و فنی؛ طراحی و ساخت نیروگاه های تلمبه ذخیره ای را دو چندان بیشتر می کند.
به نظر می‌رسد صنعت برق ایران با تکیه بر ظرفیت عظیم نیروگاه‌های حرارتی (که سوخت آنها برای زمستان پیش‌بینیشده)، کاهش طبیعی مصرف در فصول سرد، و بهره‌برداری از نیروگاه‌های تلمبه‌ذخیره‌ای، از ابزارهای لازم برای عبور از زمستان بدون خاموشی برخوردار است. با این حال، این سناریوی مثبت مشروط به چند شرط اساسی است: اول تأمین بی‌وقفه سوخت نیروگاه‌های حرارتی توسط وزارت نفت، مدیریت هوشمندانه مصرف گاز در بخش خانگی برای جلوگیری از ایجاد رقابت بین سوخت نیروگاه‌ها و گرمایش منازل و در نهایت تداوم برخورد قاطع با ماینرهای غیرمجاز برای کاهش بار اضافی شبکه.