با وجود آنکه بیش از 83 درصد برق کشور از نیروگاه‌های حرارتی تأمین می‌شود و سهم انرژی خورشیدی به حدود یک درصد محدود مانده است، گزارش‌ها نشان می‌دهد نصب نیروگاه‌های خورشیدی خانگی برای خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی می‌تواند معادله ناترازی برق را تغییر دهد.
بر اساس آمار وزارت نیرو، بیش از ۸۳ درصد برق کشور از نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود و سهم انرژی‌های تجدیدپذیر، از جمله خورشیدی، در حدود یک درصد است؛ در حالی که ایران با بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و تابش بالای خورشیدی (حدود ۲۲۵۰ کیلووات‌ساعت در مترمربع به طور سالانه)، در زمره ۱۰ کشور اول جهان از منظر ظرفیت بالقوه برق خورشیدی قرار دارد.
ارزیابی‌ها حکایت از آن دارد که اگر تنها یک درصد از سطح کشور به احداث نیروگاه‌های خورشیدی اختصاص یابد، ظرفیت تولید تا ۲ الی ۳ هزار میلیارد کیلووات‌ساعت (معادل ۸ تا ۱۰ برابر مصرف فعلی کشور) وجود خواهد داشت.
بنابراین نیروگاه‌های خورشیدی خانگی به صرفه‌ترین و ایمن‌ترین راه ممکن برای عبور از ناترازی برق و مقابله با خاموشی‌های پیاپی است.
با این حال، بسترهای جدیدی برای جبران این کمبود وجود دارد که می‌تواند بدون نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین دولتی، تولید برق پایدار و پاک را تضمین کند.
یکی از مهم‌ترین این بسترها، طرح نصب نیروگاه‌های خورشیدی خانگی برای خانواده‌های تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی است؛ طرحی که هم می‌تواند ناترازی برق کشور را کاهش دهد و هم زمینه اشتغال و توانمندسازی اقشار محروم را فراهم کند.
اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم
نیروگاه‌های خورشیدی خانگی نه تنها برق تولید می‌کنند، بلکه فرصت‌های شغلی جدیدی در حوزه نصب، تعمیر و نگهداری ایجاد می‌کنند و جوانان می‌توانند مهارت‌های فنی کسب کنند.
بر اساس آخرین آمار ساتبا، نصب یک نیروگاه خورشیدی خانگی با ظرفیت ۵ کیلووات می‌تواند سالانه حدود ۹ هزار کیلووات‌ساعت برق تولید کند.
جعفر محمدنژاد سیگارودی، سخنگوی ساتبا گفت: «با توجه به نرخ خرید تضمینی برق تجدیدپذیر در سال ۱۴۰۴ که حدود ۳۸۲۰ تومان به ازای هر کیلووات‌ساعت تعیین شده است، درآمد سالانه چنین نیروگاهی نزدیک به ۳۴ تا ۳۶ میلیون تومان برآورد می‌شود. هزینه نصب این نیروگاه حدود ۱۸۰ میلیون تومان است که در نتیجه بازگشت سرمایه در مدت ۴ تا ۵ سال محقق خواهد شد.»
یعنی علاوه بر سوددهی بالا و تامین نیاز محرومین موجب اشتغال‌زایی نیز خواهد شد. وزیر نیرو دولت چهاردهم اعلام کرده است: «نصب نیروگاه‌های خورشیدی پنج کیلوواتی در پشت‌بام منازل، ضمن کاهش وابستگی به شبکه سراسری برق، به خودتأمین‌سازی خانوارها کمک می‌کند و مشارکت مردم در تولید انرژی پاک را افزایش می‌دهد.»
تضمین خرید برق و حمایت مالی
برای تشویق خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی به نصب نیروگاه‌های خورشیدی، دولت قراردادهای خرید تضمینی برق طولانی‌مدت ارائه می‌دهد که درآمد پایدار این خانوارها را تضمین می‌کند.
جعفر محمدنژاد سیگارودی، سخنگوی ساتبا، اظهار داشت:«قرارداد خرید تضمینی برق سامانه‌های حمایتی خورشیدی میان ساتبا و خانواده‌های تحت حمایت، تا ۲۰ سال ادامه خواهد داشت.»
در این سیاست حمایتی، ساتبا به نمایندگی از دولت، با خانوارهای تحت پوشش نهادهایی مانند کمیته امداد و بهزیستی، قراردادهای ۲۰ ساله منعقد می‌کند که در آن سقف قرارداد برای سامانه‌های خورشیدی ۵ کیلوواتی است.
این قراردادها خرید تضمینی برق تولیدی را به‌مدت دو دهه تضمین می‌کنند. مهم‌تر اینکه این قراردادها شامل تضمین رشد سالانه نرخ خرید برق نیز هستند.
بدین معنا که درآمد خانوارها متناسب با تورم افزایش می‌یابد و ارزش قرارداد در طول زمان حفظ خواهد شد. این اقدام امکان‌پذیر می‌سازد که سرمایه‌گذاری اولیه خانواده‌ها در نصب نیروگاه خورشیدی، بدون نگرانی از افول اقتصادی، طی چند سال بازگشت داده شود و پس از آن تبدیل به درآمد پایدار شود.
توانمندسازی خانوارهای محروم
اجرای طرح نیروگاه‌های خورشیدی خانگی برای خانوارهای تحت پوشش، علاوه بر درآمد، موجب افزایش مهارت‌های فنی و استقلال اقتصادی آن‌ها می‌شود.
خانواده‌ها می‌توانند از وابستگی صرف به یارانه نقدی خارج شوند و در اقتصاد خانوادگی نقش فعال داشته باشند. یک مسئول کمیته امداد گفت: «خانوارهای تحت پوشش، علاوه بر درآمدزایی مستقیم، می‌توانند مهارت‌های فنی نصب و نگهداری تجهیزات را بیاموزند و این مهارت‌ها به اشتغال پایدار و توسعه اقتصادی خانوار کمک می‌کند.»
روح‌الله ایزدخواه، نماینده مجلس، گفت: «اجرای این طرح به ویژه در مناطق محروم، باعث کاهش فاصله اقتصادی و ایجاد فرصت‌های برابر اشتغال می‌شود و خانوارها می‌توانند نقش فعال‌تری در اقتصاد خانوادگی ایفا کنند.»
آمار و اثرگذاری ملی
توسعه نیروگاه‌های خورشیدی خانگی می‌تواند هم تولید برق پاک را افزایش دهد و هم فرصت‌های شغلی گسترده و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی را به همراه داشته باشد.
ابراهیم رضایی، کارشناس انرژی‌های تجدیدپذیر، در اظهارات خود پیش‌بینی کرده است که با توسعه طرح نیروگاه‌های خورشیدی خانگی در ۱۰ استان دیگر، بیش از ۵۰ هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد خواهد شد و سهم انرژی خورشیدی از تولید برق کشور از حدود یک درصد به حدود ۵ درصد افزایش می‌یابد.
برای نمونه طبق گزارش وزارت نیرو، تاکنون حدود ۶ هزار نیروگاه خانگی در استان کرمان نصب شده و بیش از ۱۰ هزار نفر در نصب و نگهداری مشغول به کار هستند.
توسعه این طرح در سطح کشور می‌تواند تعداد شاغلان را به بیش از ۵۰ هزار نفر برساند و سهم انرژی خورشیدی در تولید برق را به حدود ۵ درصد افزایش دهد.
بازدهی و مزایای اقتصادی خانوار
برآوردها نشان می‌دهد که یک نیروگاه پنج کیلوواتی خانگی می‌تواند در طول سال حدود ۷۰۰۰ کیلووات‌ساعت برق تولید کند. سید فرید موسوی، نماینده مجلس، گفت: «افزایش نیروگاه‌های خورشیدی خانگی در خانوارهای کم‌درآمد، نه تنها اشتغال و درآمد ایجاد می‌کند بلکه سهم انرژی پاک را در کشور افزایش می‌دهد و فشار روی نیروگاه‌های حرارتی را کاهش می‌دهد.»
با توجه به آمار رسمی، نصب نیروگاه‌های خورشیدی خانگی برای خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی، علاوه بر تامین انرژی پاک، منبع درآمد، اشتغال پایدار و توانمندسازی اقتصادی فراهم می‌کند.
توسعه این طرح در سطح ملی، اشتغال جوانان، توانمندسازی اقشار محروم، کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد برق کشور را به همراه خواهد داشت.