از شروع اجرای ممنوعیت واردات برنج خارجی در تابستان سال گذشته، بازار این کالا در یک سال گذشته همواره دچار نوسانات قیمتی شدید بوده است. در حالی که انتظار می رفت تا با گذر از دهه آخر صفر که مصرف برنج را در مشهد افزایش می داد اندکی آرامش به بازار این کالا بازگردد اما در کمال تعجب قیمت ها مقداری افزایش هم پیدا کرده اند. این در حالی است که هم قانون لغو واردات امسال اجرایی نشد و هم این که اکنون در فصل برداشت برنج ایرانی هستیم اما گویا هیچ کدام این نکات بر قیمت گردن کش برنج در بازار اثرگذار نبوده اند.
برای بررسی قیمت برنج ابتدا به سمت تعدادی از فروشگاه های زنجیره ای رفتیم. در یکی از این فروشگاه ها کیسه ۱۰ کیلویی برنج هندی جی تی سی ۵۷۹.۹۰۰ تومان، کیسه ۴.۵ کیلویی برنج نیم دانه هاشمی طبیعت ۸۰۵.۰۰۰ تومان و برنج استخوانی ۵ کیلویی آذوقه ۱.۱۴۹.۵۰۰ تومان قیمت داشتند. نکته قابل انتظار عدم فروش برنج پاکستانی در این فروشگاه بود چون با توجه به قیمت مصوب ۶۶.۳۰۰ تومانی هر کیلو برنج پاکستانی درجه یک و قیمت دوبرابری آن در بازار، فروشگاه های بزرگ از آوردن آن خودداری می کنند. به فروشگاه دیگری رفتیم تا قفسه برنج ها را بررسی کنیم.
در این فروشگاه کیسه ۱۰ کیلویی برنج ایرانی فجر برند پردیس ۲.۲۸۹.۶۰۰ تومان، برنج استخوانی ایرانی برند کاویش ۱.۹۳۲.۰۰۰ تومان، برنج کشت اول هاشمی برند بیار ۲.۷۵۰.۰۰۰ تومان و سرلاشه معطر طارم برند بیار با قیمت ۱.۹۴۶.۹۶۷ تومان عرضه می شدند. نکته جالب توجه در این فروشگاه اما عرضه برنج پاکستانی سوپرباسمتی برند شمس با قیمت ۱.۱۹۹.۰۰۰ تومان بود که حدود دو برابر قیمت مصوب به فروش می رسید.
پس از بررسی فروشگاه های بزرگ قیمت برنج را در تعداد از خرده فروشی ها مورد بررسی قرار دادیم. در یکی از این فروشگاه قیمت برنج پاکستانی درجه یک را از فروشنده سوال کردم که گفت: برنج پاکستانی درجه یک شامل برندهای معروف بازار مثل غزال صورتی، کیهان سبز، انبه، آسمان و ملحم در بازه ۱.۴۰۰.۰۰۰ تومان تا ۱.۵۰۰.۰۰۰ تومان قیمت دارند. این در حالی است که قیمت برنج پاکستانی را کیلویی ۶۶.۳۰۰ تومان اعلام کرده اند اما همچین برنجی در بازار نیست که ما بیاوریم و عرضه کنیم. با این قیمت ها هم که ما را بازرسی جریمه می کند. این در حالی است که ما خودمان برنج را گران می خریم و از طرف توزیع کننده هم به ما فاکتور دقیق و درستی نمی دهد. از او درباره قیمت برنج ایرانی هم سوال کردم که گفت: هر کیلو برنج ایرانی دوبار کشت فلاح سبز ۴۲۰.۰۰۰ تومان و برنج فلاح آبی هم کیلویی ۳۴۰ هزار تومان قیمت دارند.
عدم تخصیص به موقع ارز؛ عامل گرانی برنج
بخشعلی بیاتی قله زو معاون بازرسی و حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی درباره علل عدم تطابق قیمت بازار و مصوب برنج پاکستانی به «خراسان رضوی» می گوید: متولی گری حوزه کالاهای اساسی و نهاده ها و محصولات کشاورزی با وزارت جهاد کشاورزی است. اتفاقی که در حوزه برنج افتاده در بحث تخصیص ارز یا ثبت سفارشی از نیمه دوم سال گذشته بوده، مقداری محدودیت در بحث ثبت سفارش بوده و ارزی هم که به تجار و بازرگانان داده اند با تاخیر در اختیار آن ها قرار گرفته است.
تخصیصی هم که در این بخش اتفاق می افتد هم بنا بر ادعای واردکنندگان این است که بر مبنای برنج تمام شده ای که هر تن آن ۱۳۰۰ یورو باشد قرار می دهد در حالی که مبنای قیمت گذاری داخل حدود ۱۱۰۰ یورو برای هر تن است و می گویند که در هر تن حدود ۲۰۰ یورو ضرر می کنیم. البته این ادعای انجمن واردکنندگان است. آنچه سازمان حمایت از مصرف کننده قیمت گذاری کرده بر اساس اسناد و مدارک واردکنندگان به همان ۶۶.۳۰۰ تومان رسیده است و ما هم مصر هستیم که این قیمت رعایت شود. وی می افزاید: اتفاقی که در استان ما افتاد این بود که در زمان جنگ ۱۲ روزه ما اجازه واردات برنج به استان را دادیم تا کمبودی در بازار پیش نیاید ولی اگر کسی در حلقه های قبلی خرید اسناد و مدارک خرید را دال بر این که با قیمت بالا خریداری کرده اند داشته باشند به بازرسان ارائه کنند تا بتوانیم با متخلفان برخورد کنیم.
عرضه برنج وارداتی در بازارگاه
علی اکبر قارزی مدیر توسعه بازرگانی جهاد کشاورزی استان درباره دلایل و برنامه های کنترل قیمت بازار برنج به «خراسان رضوی» می گوید: بعضا واردکننده ها می گویند ارز خود را دیر دریافت کرده اند یا می گویند آن ها به قیمت مصوب برنج را داده اند و در حلقه های بعدی تخلف اتفاق افتاده است؛ اگر کسی بتواند ثابت کند که برنج را به قیمت بالاتر خریداری کرده است برای همان حلقه قبل از او پرونده تشکیل می شود. چون موضوع قیمت بالای برنج کشوری است و بعضا بالاتر از قیمت مصوب به دست مصرف کننده می رسد.
تصمیمی که در کشور گرفته شده قرار شده برنجی که وارد می شود در اختیار دولت قرار گیرد و توزیع آن از طریق سامانه بازارگاه و شرکت خدمات بازرگانی دولتی ایران اتفاق بیفتد. ما هم در استان به کل شهرستان ها مکاتبه کرده ایم که مباشرین برای دریافت برنج را به ما معرفی کنند تا ما کد نقش برای آن ها در سامانه صادر کنیم و به محضی که برنج در سامانه بازارهای عرضه شود می توانند سفارش خود را با قیمت مصوب ثبت کنند. این طرح قرار است برای همه برنج های وارداتی بیفتد از تاریخ ۱۵ شهریور قرار شده بود که عرضه شود. البته فعلا برای ما به صورت کتبی چیزی نیامده است اما هر برنجی که از تاریخ ۱۵ شهریور وارد شده است از طریق سامانه بازارگاه وارد بازار خواهد شد.