واقعا چه تعداد ماینر در ایران فعال است؟ برای پاسخ به این پرسش، بهتر است نگاهی به اخبار منتشرشده درباره تعداد ماینرها در ماه‌های اخیر بیندازیم.
مجری نظارت و ساماندهی استخراج رمزارز توانیر در نشست تخصصی «ناترازی انرژی» اعلام کرده که در سال ۱۴۰۳ مجموعاً ۶۰ هزار دستگاه ماینر غیرمجاز در کشور شناسایی و امحا شده است. به گفته آقای سفیدمو، برآورد متخصصان حوزه انرژی نشان می‌دهد که ماینرهای غیرمجاز بین ۱,۵۰۰ تا ۲,۰۰۰ مگاوات از برق شبکه عمومی را به سرقت می‌برند.
در خبر دیگری، شرکت برق مشهد اعلام کرده که در تاریخ ۲۹ تیر ۱۴۰۴ تعداد یک‌هزار و ۲۰۰ دستگاه ماینر غیرمجاز را از مدار خارج کرده است. همچنین، رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا گزارش داده که از ابتدای امسال تاکنون ۱۵ هزار دستگاه ماینر به ارزش حدود یک‌هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان کشف شده است.
تعداد پرونده های مربوط به کشف ماینرها
سردار حسین رحیمی، در حاشیه چهل و هشتمین جلسه کارگروه هماهنگی اطلاعات و عملیات، اعلام کرده که یک‌هزار و ۳۰۰ پرونده برای افرادی که به‌صورت غیرقانونی اقدام به راه‌اندازی و استفاده از ماینر کرده بودند، تشکیل شده است.
به نظر می‌رسد این تعداد ۱,۳۰۰ پرونده‌ای که سردار رحیمی به آن اشاره کرده، مربوط به ماه‌های ابتدایی سال ۱۴۰۴ باشد، نه از ابتدا تاکنون. دلیل این برداشت آن است که یکی از پیج‌های بزرگ اینستاگرامی فعال در حوزه ماینینگ، در پستی مدعی شده که از فروردین تا اسفند ۱۴۰۲، تعداد ۱,۸۳۲ پرونده ماینر غیرقانونی به بخش حقوقی آنها ارجاع شده است؛ یعنی به‌طور متوسط روزانه حدود شش پرونده حقوقی از این پیج درخواست کمک داشته‌اند. البته این ادعا به نظر می‌رسد کمی اغراق‌آمیز باشد.
حال با توجه به این اعداد ـ که همگی بزرگ هستند ـ می‌توان تخمینی از تعداد ماینرهای فعال در ایران زد. برای این کار، ابتدا باید برآوردی از میزان هشریت ایران داشته باشیم. این برآورد، به گفته کارشناس توانیر که مصرف برق ماینرهای کشور را بین ۱,۵۰۰ تا ۲,۰۰۰ مگاوات اعلام کرده بود، نزدیک است.
تخمین ها از میزان سهم هشریت ایران در شبکه بیتکوین
سهم هشریت ایران از شبکه بیتکوین، به زبان ساده، نشان می‌دهد چه میزان از پردازش‌های شبکه توسط ماینرهای فعال در ایران انجام می‌شود. با دانستن این سهم، می‌توان تخمین زد چه مقدار از برق کشور صرف استخراج بیتکوین می‌شود و در نتیجه بهتر پاسخ داد که استخراج بیتکوین چه نقشی در قطعی‌های برق ایران دارد.
به‌عنوان نمونه، در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۴۰۴ (۱۷ ژوئن)، قطعی گسترده اینترنت در ایران باعث کاهش چشمگیر هشریت شبکه بیتکوین شد. این رویداد نشان می‌دهد که فعالیت ماینرهای داخل کشور تأثیر قابل‌توجهی بر توان پردازشی این شبکه دارد.
پس از قطع اینترنت در ایران، همزمان با درگیری‌ها با رژیم صهیونیستی، یک کاربر در توییتر با انتشار نموداری از تغییرات هشریت، مدعی شد که تمام افت اخیر مربوط به ایران بوده است. بر اساس این ادعا، هشریت شبکه بیتکوین از ۹۲۰ اگزاهش به ۷۶۲ اگزاهش کاهش پیدا کرده؛ یعنی حدود ۲۰ درصد از توان پردازشی شبکه.
این ادعا واکنش برخی فعالان حوزه استخراج در ایران را برانگیخت. بسیاری از افرادی که از وضعیت فعلی استخراج در کشور منتفع می‌شوند، با استدلال‌های گوناگون این ادعا را رد کردند تا از افزایش حساسیت‌ها نسبت به صنعت استخراج جلوگیری کنند.
در واکنش به این ادعا، نمودار دیگری در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد بیش از ۶۰ درصد کاهش استخراج بیتکوین مربوط به استخر خصوصی آمریکایی Foundry بوده است. این در حالی است که اغلب کاربران ایرانی به استخر ViaBTC متصل هستند؛ استخری که بر خلاف Foundry، نیازی به احراز هویت ندارد و همچنان به ایران خدمات ارائه می‌دهد.
بر اساس این داده‌ها، مشخص شد که افت ۲۰ درصدی هشریت شبکه را نمی‌توان به‌طور کامل به فعالیت ماینرهای ایرانی نسبت داد.
همخوانی ادعای رسمی و تکرار نمودار
چند روز پس از پایان درگیری‌ها با رژیم صهیونیستی، شرکت توانیر اعلام کرد که قطع اینترنت موجب کاهش ۲,۴۰۰ مگاواتی بار شبکه شده و تعداد ماینرهای غیرمجاز را حدود ۹۰۰ هزار دستگاه برآورد کرده است.
همچنین، در تاریخ ۲۵ ژوئن، همزمان با رفع بخش عمده محدودیت‌های اینترنت در ایران، هشریت شبکه بیتکوین طی دو روز از ۶۶۰ اگزاهش به ۹۹۰ اگزاهش رسید؛ افزایشی معادل ۳۰ درصد در توان پردازشی شبکه. این همزمانی میان اتصال کامل اینترنت و جهش هشریت، به‌عنوان دومین نشانه مهم مطرح شد که سهم ایران در هشریت شبکه بیتکوین را قابل‌توجه نشان می‌دهد.
سهم واقعی کاربران ایرانی در شبکه بیتکوین
هرچند با این داده‌های کلی نمی‌توان میزان دقیق هشریت ایران را محاسبه کرد، اما حتی اگر به‌جای ۳۰ یا ۲۰ درصد، تنها ۵ درصد از هشریت شبکه را به ایران نسبت دهیم، باز هم این مقدار نشان‌دهنده مصرف چند هزار مگاوات برق توسط ماینرهای ایرانی است.
به‌عنوان نمونه، اگر هشریت کل شبکه بیتکوین را ۹۶۰ اگزاهش در نظر بگیریم و فرض کنیم ماینرهای موجود در ایران به‌طور متوسط دستگاه‌هایی با توان پردازشی ۱۵۰ تراهش و مصرف برق ۳.۵ کیلووات باشند، در صورتی که ۱۰ درصد از کل شبکه در ایران فعال باشد، مصرف برق تخمینی آنها حدود ۲,۲۴۰ مگاوات خواهد بود.
تخمین تعداد ماینرهای روشن داخل ایران
با فرض اینکه حدود ۲,۰۰۰ مگاوات برق در ایران صرف فعالیت ماینرها شود، می‌توان به‌راحتی تعداد تقریبی دستگاه‌های فعال را محاسبه کرد. برای این کار، باید میانگین مصرف برق هر ماینر را در نظر گرفت.
ماینرهایی که در ایران استفاده می‌شوند، عمدتاً بین ۳,۰۰۰ تا ۳,۷۰۰ وات مصرف دارند. دستگاه‌های قدیمی‌تر بازدهی پایینی دارند و مصرف برق بالای آنها حتی با برق یارانه‌ای هم مقرون‌به‌صرفه نیست. در مقابل، ماینرهای جدیدتر و پیشرفته‌تر اگرچه بهره‌وری بیشتری دارند، اما به دلیل قیمت بسیار بالا، بازگشت سرمایه آنها نسبت به دستگاه‌های با توان ۱۰۰ تا ۲۰۰ تراهش کمتر است. به همین دلیل، بیشتر بازار ایران در اختیار همین دستگاه‌های ۱۰۰ تا ۲۰۰ تراهش قرار دارد.
در وب‌سایت ViaBTC، مشخصات کامل تمامی مدل‌های ماینر قابل مشاهده است و حتی می‌توان با تغییر تعرفه برق، دستگاه‌ها را بر اساس توان مصرفی، سودآوری، درآمد، هزینه برق، سود ۴ ساعته و نسبت هزینه برق به درآمد مرتب کرد. در تصویر زیر، عمده مدل‌های محبوب در ایران نمایش داده شده که میانگین مصرف آنها حدود ۳,۵۰۰ وات است.
با تقسیم ۲,۰۰۰ مگاوات بر ۳,۵۰۰ وات، به عدد تقریبی ۵۷۰ هزار دستگاه می‌رسیم؛ یعنی اگر فرض‌های مطرح‌شده درست باشند، حدود ۵۷۰ هزار ماینر در ایران روشن است. در این چارچوب، خبر کشف ۶۰ هزار دستگاه در سال ۱۴۰۳ دور از ذهن نیست و از نظر مقیاس با این برآورد همخوانی دارد؛ به نظر شما عدد ۵۷۰ هزار واقعی تر است یا تخمینی که توانیر از تعداد دستگاه‌ها داده بود؟
- محمد صابر نی ساز