کانال مالی درهم به‌عنوان یکی از پرتکرارترین مسیرهای تسویه تجاری ایران، به محملی برای جاسوسی اطلاعاتی تبدیل شده است. داده‌های تراکنش‌های درهمی از امارات به بیرون درز می‌کنند و زیرساخت طراحی تحریم‌های هوشمندتر را شکل می‌دهند.
تراکنش‌های ارزی از طریق امارات، ستون فقرات بخشی از تجارت خارجی ایران به‌ویژه در شرایط تحریمی است.
اما درست در دل همین وابستگی، خطر بزرگی پنهان شده است. استفاده از کانال درهمی برای استخراج داده‌های رفتاری، رصد تراکنش‌ها و شناسایی شبکه‌های مالی ایران همان خطر بزرگ است.
به بیان دیگر، این‌بار جنگ اطلاعاتی دشمن، نه با نفوذ در سیستم‌های ما، بلکه با استفاده از داده‌هایی که خودمان در اختیارش قرار می‌دهیم، در حال وقوع است.
جاسوسی پنهان در پوشش تبادلات مشروع
بازیگران اطلاعاتی خارجی به‌ویژه آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی، با کمک شرکت‌های فناوری مالی و سرویس‌های تحلیل داده‌های بزرگ، از مسیر امارات به کل زنجیره تبادلات مالی ایران اشراف یافته‌اند.
داده‌هایی که از تراکنش‌های درهمی استخراج می‌شود شامل موارد زیر است:
۱-مشخصات گیرنده و فرستنده ارز
۲-الگوی زمانی واردات کالا
۳-شناسایی شرکت‌های صوری یا پوششی
۴-تخمین میزان ذخایر ارزی کشور در بازار آزاد
تمام این داده‌ها، نه از راه نفوذ سایبری، بلکه از مسیر رسمی تبادل مالی با امارات به‌دست می‌آید.
چرا درهم ابزار موردعلاقه برای جاسوسی شد؟
تسویه حساب‌های درهمی معمولاً از مسیر صرافی‌های فعال در دبی یا ابوظبی انجام می‌شود.
نهادهای مالی امارات از سال‌ها پیش همکاری نزدیک با سرویس‌های امنیتی غربی دارند.
این کشور، در قالب «برنامه مقابله با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم»، اطلاعات تراکنش‌های بین‌المللی را با آمریکا، بریتانیا و اسرائیل به اشتراک می‌گذارد.
در نتیجه، هر تراکنش درهمی که از صرافی اماراتی عبور می‌کند، به منزله یک برگه گزارش از عملکرد مالی ایران است.
پیامدهای راهبردی این غفلت
همین داده‌ها مبنای طراحی تحریم‌های دقیق‌تری شده‌اند.
برای مثال، شرکت‌هایی که در چند سال گذشته فقط از مسیر درهم فعالیت می‌کردند، به‌سرعت شناسایی و تحریم شدند.
الگوی رفتاری بانک مرکزی در بازار ثانویه توسط الگوریتم‌های یادگیری ماشینی بازسازی شده است.
دشمن توانسته «نقاط فشار» بازار ایران در فصل‌های پرمصرف یا کم‌عرضه ارز را شناسایی کند.
راهکارهای فوری و ساختاری
کارشناسان اقتصادی معتقدند برای از بین بردن این تهدید باید راهکارهای زیر به صورت فوری اجرایی شود:
۱- توسعه کانال‌های غیرقابل رصد مبتنی بر تهاتر کالا-ارز با کشورهای همسو مانند عراق، ترکیه و سوریه.
۲- ایجاد زیرساخت بلاکچینی داخلی برای تبادلات فرامرزی با رمزریال یا رمزپول منطقه‌ای.
۳- توافق‌نامه‌های دوجانبه با چین و روسیه برای انجام تجارت در قالب ریال-یوان و ریال-روبل.
۴- محدود کردن سطح دسترسی اطلاعاتی صرافی‌های اماراتی با ایجاد واسطه‌های بومی در تجارت خارجی.
۲ راهکار جلوگیری از جاسوسی مالی
کامران رحیمی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت: مسئله‌ای که اغلب نادیده گرفته می‌شود این است که امارات یک سرزمین بی‌طرف مالی نیست. از سال ۲۰۱۶ به‌طور رسمی وارد شبکه تبادل اطلاعات مالی غرب شده و امروز تمام پلتفرم‌های پرداخت و تسویه در دبی، تحت پایش لحظه‌ای قرار دارند.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اگر بدانید چه حجمی از اطلاعات راهبردی ما از همین تراکنش‌های درهمی استخراج شده، قطعاً از استفاده از این مسیر صرف‌نظر می‌کنید.
وی با اشاره به دو راهکار اساسی برای جلوگیری از جاسوسی افزود: اولین راهکار، جایگزینی ساختار تراکنشی با پلتفرم‌های بلاکچین داخلی یا منطقه‌ای است. تراکنش‌های ما باید روی شبکه‌ای امن و غیرقابل نفوذ انجام شود. بلاکچین داخلی با رمزریال یا حتی راه‌اندازی یک رمزارز منطقه‌ای میان ایران، عراق، روسیه و چین، می‌تواند تراکنش‌ها را شفاف برای ما و مبهم برای دشمن کند.
رحیمی تاکید کرد: با استفاده از قراردادهای هوشمند و هویت‌های رمزگذاری‌شده، طرف مقابل نمی‌تواند بفهمد چه کالایی توسط چه نهادی تأمین شده یا ارز آن چگونه جابجا شده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: حرکت به‌سوی مبادله مستقیم ریال-یوان با چین، راهکار دوم است. با توجه به حجم بالای واردات از چین، بهترین اقدام راه‌اندازی سازوکار پایاپای ریال-یوان است.
وی ادامه داد: چین زیرساخت فنی لازم را دارد و ایران هم تجربه موفقی در پیمان پولی با روسیه کسب کرده است. اگر این مسیر فعال شود، بخش بزرگی از وابستگی به کانال‌های دلاری و درهمی امارات از بین می‌رود. در این ساختار، هر تراکنش نه‌تنها قابل ردیابی برای غرب نیست، بلکه به استحکام مالی دوجانبه هم کمک می‌کند.
وابستگی به درهم باید کاهش یابد
جنگ امروز فقط با سلاح و پهپاد نیست، بلکه با بیت‌های داده و مدل‌های تحلیلی است.
هرگاه دشمن بتواند از تراکنش‌های مالی ما تصویر بسازد، تحریم‌ها را هوشمندتر، دقیق‌تر و کشنده‌تر اعمال می‌کند.
اکنون زمان آن است که این پنجره را ببندیم و خود، پنجره‌ای رسمی بین بانکی برای تبادل مالی باز کنیم./ فارس