تجاوز نظامی اسرائیل به کشورمان باعث شد تا طبق پروتکل‌های بین‌المللی، تمامی پروازها در کشور و از آسمان ایران از 23 خرداد لغو شود. در حال حاضر برخی برنامه‌های پروازی از فرودگاه‌های شرق کشور بر قرار شده اما کماکان در غرب، شمال و جنوب کشور به منظور حفظ ایمنی و امنیت، پروازها لغو است. از 23 خرداد تا 11 تیرماه، 11 هزار و 655 پرواز داخلی و خارجی لغو شده در حالی که 817 هزار و 207 بلیت صادر و فروخته شده است.
با لغو پروازها و پس از آتش‌بس، شرکت‌های هوایی ملزم شدند هزینه بلیت خریداری‌شده را به مردم برگردانند، اما حرمت‌اله رفیعی، رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در گفت‌و‌گو با «ایران» از «شکایت‌های زیادی» که مسافران به علت کارشکنی ایرلاین‌ها در بازگرداندن وجه بلیت دارند، خبر داد. رفیعی گفت: «بر اساس آخرین بررسی انجام شده حدود 6 هزار میلیارد تومان هزینه بلیت‌ها در دست ایرلاین‌هاست.»
مقصود اسعدی‌سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هوایی اما در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: «از مجموع 817 هزار بلیت فروخته شده هزینه 684 هزار بلیت به حساب سایت‌های فروش یا آژانس‌ها واریز شده است.»
به گفته دبیر انجمن شرکت‌های هوایی، مسافرانی که بلیت را مستقیماً از سایت شرکت‌ها خریداری کرده‌اند وجه خود را گرفته‌اند اما بیشتر مسافرانی که هنوز هزینه بلیت خود را دریافت نکرده‌اند، کسانی هستند که بلیت را از آژانس‌ها خریده‌اند. رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی با استناد به همین نقل‌قول دبیر انجمن شرکت‌های هوایی، گفت: «چون ایرلاین‌ها هزینه بلیت را برای آژانس‌ها واریز نکرده‌اند، بنابراین آژانس‌ها نیز نتوانسته‌اند پول بلیت مسافران را بازگردانند.»
دبیر انجمن شرکت‌های هوایی این موضوع را قبول ندارد، او گفت: «شرکت‌های هوایی هزینه بلیت را به حساب درگاه‌های فروش واریز کرده‌اند اما به دلایل مختلف از جمله مشکلات بانکی یا نقدینگی، این وجه به حساب آژانس‌ها نرفته است که به‌تدریج این مشکل حل می‌شود.»
متولیان صنعت هوایی به حلقه‌های مفقوده‌ای اشاره می‌کنند که خارج از سیستم صنعت، موانعی برای بازگشت هزینه بلیت‌ها به مردم ایجاد کرده است.
با این حال، رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، ایرلاین‌ها را به «غوغاسالاری و سوداگری» متهم می‌کند چون در شرایطی که به خاطر جنگ، همه اقشار و بویژه فعالان اقتصادی ضرر مالی متحمل شده‌اند، نه‌تنها ایرلاین‌ها چندین هزار میلیارد تومان پول مردم را پس نمی‌دهند بلکه از دولت به خاطر لغو پروازها و شرایط کنونی، درخواست تسهیلات حمایتی کرده‌اند.
او گفت: «انتظار داشتیم متولیان بخش هوایی، حداقل مدت زمانی را تعیین می‌کردند و به مردم اطمینان می‌دادند که طی این زمان مشخص، پول بلیت به آنها عودت داده می‌شود، اما اقدامی در این خصوص نشده و بازه زمانی مشخص نشده است.»
حمایت دولت از دو طرف عرضه و تقاضا
سیداسماعیل ربانی، معاون اجرایی سازمان هواپیمایی کشوری در گفت‌و‌گو با «ایران» به قانون حقوق مسافر اشاره کرد و گفت: «بر اساس قانون، سازمان هواپیمایی ناظر بر حقوق مسافران است و در خصوص استرداد هزینه بلیت به مسافران بعد از لغو پروازها، سازمان هواپیمایی شرکت‌ها را ملزم کرده بدون هر گونه کسر وجه، هزینه را بطور کامل به مسافران بپردازند.»
ربانی گفت: «حمایت از ایرلاین‌ها نیز در شرایطی که پروازها برای بیش از دو هفته لغو شده، لازم است. ما دنبال راهکارهایی هستیم که از دو طرف عرضه و تقاضا در بخش هوایی حمایت شود و حمایت‌ها صرفاً نباید شعاری باشد بلکه قابلیت اجرایی آن مهم است.»
وی گفت: «برای حمایت از ایرلاین‌ها پیشنهادهایی در حال بررسی است و هدف آن جلوگیری از ضرر و زیان ایرلاین‌هاست.»
در خصوص حمایت از ایرلاین‌ها، دبیر انجمن شرکت‌های هوایی با اشاره به پیشنهادهای این انجمن به سازمان هواپیمایی کشوری گفت: «استمهال بدهی ایرلاین‌ها به شرکت‌های دولتی، تعویق زمان وصول چک‌ها، تأخیر در پرداخت اظهارنامه مالیاتی و پرداخت بیمه به تأمین اجتماعی، برخی از این پیشنهادهاست که در حال بررسی است.»
سامانی همچنین به وضعیت پروازها اشاره کرد و گفت: «در فرودگاه مشهد، پرواز به استانبول، لاهور، تاشکند، دوبی، مسقط، گوانگژو، نجف، بغداد و برخی از مقاصد خارجی دیگر در حال انجام است و علاوه بر شرکت‌های خارجی چند شرکت داخلی نیز در انجام این پروازها فعال هستند.»
موضوع دیگر در بازار صنعت هوایی که در روزهای اخیر مطرح شده، اخراج برخی فعالان در آژانس‌های هوایی یا شرکت‌هاست. دبیر انجمن شرکت‌های هوایی این موضوع را تکذیب کرد و گفت، حمایت از کارکنان در شرایط خاص وظیفه بنگاه‌هاست، اما رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، این موضوع را رد نکرد و گفت: «این تهدید وجود دارد که به خاطر جنگ و شرایط اقتصادی پس از آن، بنگاه‌های فعال در حوزه صنعت هوایی برخی کارکنان خود را اخراج کنند.»
هشدار به ایرلاین‌ها
سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده که در صورت مشاهده هرگونه تأخیر یا تخلف در بازپرداخت وجوه پروازهای لغو شده، با شرکت‌های هواپیمایی برخورد قانونی خواهد شد.
سازمان هواپیمایی کشوری در این اطلاعیه افزود: «تمام شرکت‌های هواپیمایی داخلی و دفاتر خدمات مسافرت هوایی موظفند نسبت به استرداد کامل وجوه پروازهای لغوشده اقدام کنند و این حق قانونی مسافران به هیچ‌وجه قابل چشم‌پوشی نیست.»
این سازمان اطمینان داده که فرآیند استرداد مبلغ بلیت پروازهای لغوشده، در سریع‌ترین زمان ممکن و به صورت کامل انجام خواهد شد. تاکنون ۸۵ درصد از فرآیند استرداد وجوه انجام شده است و تنها بخشی از بازپرداخت‌ها به دلایلی نظیر اختلال در سیستم‌های بانکی و اینترنتی، پاسخگو نبودن برخی بانک‌ها، بازگشت وجه از حساب مسافر، حجم بالای مراجعات و تعطیلی دفاتر ستادی شرکت‌ها با تأخیر مواجه شده است.
سازمان هواپیمایی اضافه کرده «با وجود آسیب‌های جدی اقتصادی وارد شده به شرکت‌های هواپیمایی و دفاتر خدمات مسافرت هوایی در روزهای اخیر، فرآیند بازگشت وجوه با نظم و برنامه‌ریزی مشخص از سوی شرکت‌ها در حال اجراست و تا تکمیل فرآیند استرداد کامل وجوه، سازمان هواپیمایی کشوری نظارت دقیق را بر این روند ادامه خواهد داد.»
سازمان هواپیمایی کشوری تأکید کرد، در خصوص حقوق مردم با هیچ شرکت هواپیمایی، دفتر خدمات مسافرتی یا سامانه فروش آنلاین مماشات نخواهد کرد و در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا تأخیر خارج از ضوابط، موضوع به صورت قانونی و قاطع پیگیری خواهد شد و تمامی شرکت‌ها موظف به اجرای دقیق دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌های صادره این سازمان هستند و تخطی از این مقررات، با برخورد قانونی مواجه خواهد شد.