آیین رونمایی از دو سامانه مهم شامل «تالار پیش‌فروش ارز» و «سامانه معاملات امتیاز صادراتی» روز گذشته با حضور محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی و سید محمد اتابک وزیر صنعت، معدن و تجارت، در محل مرکز مبادله ارز و طلا برگزار شد. این اقدام در راستای سیاست‌های کلان بانک مرکزی در حمایت از تولید، تسهیل سرمایه‌گذاری و مدیریت بهینه بازار ارز و کالاهای وارداتی طراحی و عملیاتی شده است.
در این مراسم، دو محصول جدید مرکز مبادله ارز و طلا با هدف تقویت سرمایه‌گذاری، توسعه صنعتی و تجاری کشور و همچنین ارتقای مدیریت بازار ارز در اختیار فعالان اقتصادی معرفی شد.
نخستین محصول، «تالار پیش‌فروش ارز» است. در این تالار، صادرکنندگان که تعهدات ارزی خود را به‌موقع انجام داده‌اند، می‌توانند بر اساس برنامه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای خود، ارز را به‌صورت پیش‌فروش به واردکنندگان دارای ثبت سفارش معتبر عرضه کنند. این اقدام با نرخ‌های مشخص و درصدهای تخفیف معین و بر اساس ضوابط مصوب بانک مرکزی انجام می‌شود. هدف اصلی از این سامانه، پیش‌بینی‌پذیر کردن اقتصاد و بهبود مدیریت منابع ارزی کشور است. از مزایای این سیستم می‌توان به تأمین مالی پروژه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای با نرخ‌های رسمی، تسهیل سرمایه‌گذاری، مدیریت انتظارات تورمی و افزایش شفافیت در بازار ارز اشاره کرد. تسویه‌حساب‌ها در این فرآیند نیز مطابق با نرخ‌های بانک مرکزی در مرکز مبادله انجام می‌شود و تمامی محاسبات و تخفیفات در چهارچوب ضوابط رسمی اعمال خواهند شد. در این زمینه، بانک مرکزی هماهنگی‌های لازم با شورای فقهی را نیز انجام داده است.
محصول دوم، «سامانه معاملات امتیاز صادراتی»، در ادامه تجربیات مرکز مبادله ارز طراحی شده و در راستای تسهیل بازگشت ارز صادرکنندگان خرد و ایجاد امکان عرضه ارز در بازار رسمی کشور به‌کار گرفته می‌شود. در این سامانه، صادرکنندگانی که درصد بازگشت ارز آنها پایین‌تر از حد استاندارد بوده، امکان عرضه ارز را از طریق امتیاز صادراتی خواهند داشت. خریداران این امتیاز نیز واردکنندگانی خواهند بود که پس از دریافت تأییدیه‌های ثبت سفارش از وزارتخانه‌های مربوطه، می‌توانند ارز مورد نیاز خود را از این طریق تأمین کنند. این اقدام، صادرات غیرنفتی را تشویق می‌کند و با مدیریت
سیاست‌های تجاری، زمینه کاهش واردات کالاهای مصرفی را نیز فراهم خواهد ساخت.
معاملات امتیاز صادراتی به دو روش انجام می‌شود؛ اول از طریق بانک‌ها به‌عنوان نهاد رسمی و مطمئن که معاملات در زمان مشخص انجام و تسویه می‌شود و روش دوم به‌صورت مستقیم میان صادرکننده و واردکننده که تسویه‌حساب می‌تواند در زمان‌های توافقی صورت گیرد.
در هر دو روش، به‌منظور شفافیت و نظارت، تمام عملیات ارزی در سامانه‌های بانکی ثبت و مدیریت خواهد شد. این اقدامات در کنار سایر ابزارهای طراحی‌شده در مرکز مبادله، گام مهمی در جهت تقویت شفافیت و تعادل بازار ارز و تسهیل سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و تجاری کشور خواهد بود.
کمک ۳ میلیارد دلاری ابزار پیش‌فروش ارز به تأمین مالی ارزی بنگاه‌ها
محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی در مراسم رونمایی از دو ابزار جدید ارزی با اشاره به برنامه‌های سال‌جاری بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز و حمایت از تولید و سرمایه‌گذاری اظهار کرد: «ما امروز دو موضوع مهم را معرفی می‌کنیم؛ اول، بازار پیش‌فروش ارز که تقریباً مشابه بازار فوروارد طراحی شده، البته به دلیل برخی محدودیت‌ها هنوز کامل‌ترین قالب را ندارد. دومین بازار نیز تحت عنوان «امتیاز صادراتی» است که مدت‌هاست پیگیر راه‌اندازی آن بودیم و نهایتاً امروز افتتاح شد.»
وی در تشریح ضرورت طراحی این ابزارها اظهار کرد: «نیاز به این سامانه‌ها به دلیل مشکلات مدیریت ارز در کشور احساس می‌شد. همکاران ما در مرکز مبادله ارز و طلا مدت‌ها روی این موضوع فکر کردند و در نهایت با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین معاونت ارزی بانک مرکزی، توانستیم مدل اجرایی آنها را طراحی و پیاده‌سازی کنیم.»
بازاری برای کاهش ریسک و افزایش شفافیت
رئیس‌کل بانک مرکزی با اشاره به تحولات سال‌جاری گفت: «امسال ما با چند چالش روبه‌رو شدیم و تلاش کردیم برای هرکدام راه‌حلی پیدا کنیم. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ما تأمین مالی و سرمایه‌گذاری هم در حوزه ریالی و هم ارزی است؛ چندی پیش اوراق یورویی را با نرخ ۶ درصد منتشر کردیم که استقبال خوبی شد و تاکنون حدود ۴۶۰ میلیون دلار از این اوراق فروخته شده است. امیدواریم این رقم تا پایان سال به ۲ میلیارد دلار
برسد.»
تسهیل در تأمین مالی و کاهش ریسک صنایع
وی افزود: «ابزار پیش‌فروش ارز که امروز رونمایی شد، می‌تواند حدود ۳ میلیارد دلار به تأمین مالی بنگاه‌ها کمک کند. این ابزار به بنگاه‌های بزرگ و صادرکنندگانی که نیازهای ارزی آتی دارند کمک می‌کند که ارز مورد نیاز خود را پیش‌خرید کرده و از نوسانات قیمتی و ریسک‌های احتمالی در امان بمانند. این اقدام می‌تواند به ایجاد ثبات در نرخ ارز و کاهش ریسک صنایع کمک کند و ما امیدواریم تا پایان سال به سقف فروش پیش‌بینی‌شده برسیم.»
تداوم تلاش‌ها برای ثبات ارزی
رئیس کل بانک مرکزی همچنین خاطرنشان کرد: «در کنار ابزارهای تأمین مالی، بویژه در ماه‌های اخیر که به دلیل کاهش قیمت نفت درآمدهای ارزی کشور هم تا حدودی کاهش یافته است، تلاش کردیم با طراحی ابزارهای نوین، ثبات ارزی را حفظ کنیم. خوشبختانه روش‌های جدید جواب داده و در آینده هم تلاش می‌کنیم ارز بیشتری برای رشد و توسعه اقتصادی و سرمایه‌گذاری کشور فراهم کنیم.»
وی تأکید کرد: «امیدوارم با همکاری مشترک همه همکاران، بویژه وزارت صنعت، معدن و تجارت، اتاق بازرگانی و سایر فعالان اقتصادی بتوانیم مسیر رشد و توسعه کشور را با استفاده از این ابزارهای جدید هموارتر کنیم.»
بازگشت ارز صادراتی در دستور کار دولت
سید محمد اتابک، وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز با تشریح دستاوردهای دولت چهاردهم در حوزه تجارت خارجی گفت: «از ابتدای فعالیت دولت چهاردهم، تلاش کردیم شرایطی فراهم کنیم که مبادلات تجاری با کشورهای همسایه و پیمان‌های بین‌المللی توسعه یابد.»
وی افزود: «یکی از اقدامات مهم ما، عملیاتی کردن تجارت ترجیحی و تعرفه‌های ترجیحی در قالب پیمان اوراسیا بود که اکنون ۸۷ درصد کالاهای مورد مبادله در اتحادیه اقتصادی اوراسیا مشمول این تعرفه‌ها شده‌اند.»
تسهیل تجارت خارجی با نظارت بانک مرکزی
وزیر صمت با اشاره به اهمیت روان‌سازی فرآیند تجارت خارجی تأکید کرد: «ما به‌دنبال آن هستیم که صادرکنندگان و واردکنندگان بتوانند آزادانه و بدون مداخله زائد ارز خود را مدیریت کنند. البته بانک مرکزی باید از این مبادلات مطلع باشد؛ اما مالکیت ارز با صادرکننده و واردکننده است.»
تأکید بر بازگشت ارز صادراتی
اتابک تصریح کرد: «در کنار تسهیل تجارت، باید دقت کنیم ارز صادراتی به کشور بازگردد. در همین راستا باید قوانینی وضع شود که صادرکنندگان به راه‌های فرعی روی نیاورند و همه مبادلات در تالارها و بسترهای قانونی انجام شود.»
امتیاز صادراتی؛ مشوق جدید صادرات
وزیر صمت همچنین درباره ابزار جدید «امتیاز صادراتی» گفت: «این ابزار امروز در جلسه هیأت دولت با پیشنهاد وزارت صمت و همکاری بانک مرکزی تصویب شد. امیدواریم بزودی اجرایی و به‌عنوان مشوقی برای صادرکنندگان عملیاتی شود.»
پیش‌فروش ارز؛ ابزاری برای تأمین نیاز تولید
اتابک خاطرنشان کرد: «بحث کاهش هزینه‌های تأمین ارز از طریق پیش‌فروش ارز یکی دیگر از اقدامات مهم ماست که می‌تواند به تأمین نیاز بنگاه‌ها و ثبات تولید کمک کند.»
امتیاز صادراتی؛ تقویت بازگشت ارز صادرکنندگان خرد
فرزین درباره ابزار دوم یعنی سامانه امتیاز صادراتی توضیح داد: «این بازار با هدف نزدیک‌کردن سیاست‌های ارزی و تجاری کشور طراحی شده است. در این سامانه، صادرکنندگان می‌توانند امتیاز صادراتی خود را خرید و فروش کنند و در یک بازار رقابتی به معاملات بپردازند.» وی اضافه کرد: «این ابزار بویژه برای صادرکنندگان خرد، مانند محصولات کشاورزی و صنایع دستی، کارایی بالایی خواهد داشت. یکی از مشکلات جدی ما در این حوزه، بازگشت ارز حاصل از صادرات است که با این ابزار، انگیزه خوبی برای فعالان اقتصادی فراهم می‌شود تا در بازار ارز کشور نقش پررنگ‌تری ایفا کنند.»