در حالی که پیش از این اعلام شده بود «دولت سیزدهم ۲.۶ میلیون واحد نهضت ملی مسکن را به مرحله ساخت رسانده» آمارهای تازه نشان می‌دهد که «از ابتدای اجرای نهضت ملی مسکن در سال ۱۴۰۰ تاکنون فقط ۵۵۹ هزار واحد کلنگ‌زنی شده است.»
آمارهای موجود روایت عجیب دیگری از وضعیت مسکن‌سازی در سه ساله دولت سیزدهم را نیز ارائه می‌کند: «۴۶۰ هزار واحد در مرحله اتمام فونداسیون هستند، ۲۷۳ هزار واحد به مرحله اتمام اسکلت رسیده‌اند، ۱۱۷ هزار واحد در مرحله اتمام سفت کاری و ۶۱ هزار واحد در مرحله اتمام نازک‌کاری هستند. در نهایت ۳۴ هزار واحد در مراحل اتمام کارهای پایانی است.»
نکته جالب توجه اینکه، «۲۰ هزار واحد از این ۳۴ هزار واحد در سه سال فعالیت دولت سیزدهم و ۱۴ هزار واحد در ۸ ماه فعالیت دولت چهاردهم به اتمام رسیده است.» به عبارتی در کل سه سال فعالیت دولت سیزدهم ماهانه کمتر از 945 واحد و در دولت فعلی ماهانه 1750 واحد به اتمام رسیده‌اند. در واقع وزارت راه و شهرسازی در دولت چهاردهم، نه تنها در طرح نهضت ملی مسکن، کم‌کاری نداشته بلکه در تنگنای منابع مالی توسط بانک‌ها و متقاضیان، تصمیم گرفته تا طرح‌ها را معطل متقاضیان و بانک‌های بدقول نکند.
به طور مثال، آمارها نشان می‌دهد که بیش از ۶۰ درصد متقاضیان پروژه ۱۴۴۰ واحدی نهضت ملی مسکن شهر جدید پرند که در حال حاضر تکمیل شده آورده خود را تکمیل نکرده‌اند. متقاضیان مؤثر این طرح حدود ۸۰۰ میلیون تومان آورده تأمین کرده‌اند اما برخی دیگر ۱۰۰ میلیون تومان آورده دارند. در واقع پایین بودن مبلغ آورده در بسیاری از پروژه‌های مسکن ملی در سراسر کشور دیده می‌شود.
نقد عجیب به مسکن‌سازی دولت چهاردهم
تجربه مسکن‌سازی در پروژه بزرگی مانند مسکن مهر که بدون نیازسنجی آغاز شده بودند، نشان داد که برخی از این واحدها پس از سال‌ها به دلیل نبود متقاضی نیمه‌کاره رها شدند. بنابراین در طرح اقدام ملی مسکن در ۱۳۹۸ ساز و کار «متقاضی مؤثر» برای جلوگیری از تکرار این تجربه در شیوه‌نامه‌ها گنجانده شد. یعنی تنها «متقاضیانی که آورده اولیه خود را واریز کرده‌اند، مؤثر تلقی می‌شوند» و در واقع با شیوه‌نامه جدید پروژه‌ها به صورت «متقاضی محور» تعریف می‌شود.
این اتفاق موجی از هجمه انتقادی به پروژه مسکن‌سازی دولت چهاردهم را کلید زد. رسانه‌های منتقد دولت، بدون آن‌که اشاره‌ای به تعداد پایین واحدهای تحویلی دولت قبل داشته باشند، این نقد را مطرح کردند که وزارت راه با برنامه‌ریزی برای متقاضیان مؤثر فیلتر تازه‌ای برای حذف بخشی از واجدان شرایط طرح نهضت ملی مسکن ایجاد کرده است.
نقد دیگری که به عملکرد وزارت راه و شهرسازی صورت گرفته استناد به ثبت‌نام دهک‌های هشت تا ۱۰ برای کاستن از بار مسئولیت است. این در حالی است که فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی مدتی قبل اعلام کرده بود که «بخش قابل توجهی از متقاضیان تأیید شده طرح نهضت ملی مسکن از دهک‌های ۸ تا ۱۰ هستند. بیش از آن دهک‌بندی متقاضیان تعیین نشده بود و به همین دلیل بسیاری از متقاضیان نسبت به ثبت‌نام پولدارها در طرح نهضت ملی مسکن اعتراض داشتند. دولت چهاردهم تصمیم گرفت اطلاعات دهک‌بندی را به صورت وب‌سرویسی از سامانه رفاه ایرانیان به‌روزرسانی کند.»
این در حالی است که در دولت چهاردهم، با تأکید رئیس جمهوری و وزیر راه و شهرسازی، اولویت تأمین مسکن با اقشار کم‌برخوردار و محرومان (دهک‌های ۱ تا ۴) است. بر این اساس و برای متقاضیان تحت پوشش نهادهای حمایتی، سازوکاری با عنوان «متقاضی مؤثر تجمعی» تعریف شده که به موجب آن، نیازی به واریز آورده اولیه نیست.
گزارش 9 ماهه
گزارش عملکرد ۹ ماهه پروژه‌های حمایتی روی اراضی اجاره ۹۹ ساله حاکی است متقاضیان مؤثر تجمعی در این بخش در ابتدای شهریور ۱۴۰۳ که آغاز به کار دولت چهاردهم بوده است معادل ۸۱۰ هزار و ۸۲۸ نفر بوده که این رقم برای اول خرداد ۱۴۰۴ به ۸۵۰ هزار و ۱۰۳ نفر رسیده است. یعنی طی تقریباً 9 ماه، ۳۹ هزار و ۲۷۵ نفر به تعداد متقاضیان اضافه شده است. با اینکه در بخش تعداد متقاضیان تخصیص پروژه نیز در همین بازه زمانی، رشد بیش از 5 درصدی دیده می‌شود.
عملکرد دولت و بویژه وزارت راه و شهرسازی که در خط مقدم مسکن‌سازی قرار گرفته، در جدول پیوست این گزارش موجود است.
گزارش سامانه طرح‌های حمایتی مسکن از عملکرد بانک‌ها در پرداخت تسهیلات، از پرداخت ۴۰۳ هزار میلیارد تومان تسهیلات طرح‌های مسکن بین بازه زمانی شهریور ۱۴۰۰ تا شهریور ۱۴۰۳ حکایت دارد.
روند اجرای طرح نهضت ملی مسکن با ۱۰ برنامه جدید وزارت راه و شهرسازی با محوریت معاونت مسکن سرعت گرفته است. دیدارهای چهره به چهره با متقاضیان، تزریق منابع مالی جدید، تأمین خدمات زیربنایی و روبنایی، رصد پروژه‌ها از طریق سامانه تِم و تمرکز بر مسکن حمایتی و دهک‌های پایین از جمله کارهایی است که توسط این وزارتخانه انجام می‌شود.
