در سال‌های اخیر، کاهش ارزش ریال و افزایش تورم، موضوع حذف صفر از پول ملی را به یکی از مباحث داغ اقتصادی کشور تبدیل کرده است. هرچند این اقدام می‌تواند به ساده‌سازی مبادلات مالی و بهبود وجهه پول ملی کمک کند، اما بدون اصلاحات ساختاری و کنترل تورم، ممکن است به نتیجه مطلوب نرسد. با این اوصاف دیروز رئیس کل بانک مرکزی یکی از برنامه‌های این بانک برای اصلاح پولی در سال جاری را حذف ۴ صفر عنوان کرد. با توجه به این که برآوردها از نرخ تورم ۳۰ درصدی در سال جاری حکایت دارند، هم اینک پایداری نتایج این اقدام در ابهام قرار دارد. هر چند نباید از مزایای آن نیز غافل شد.
یک ایده ۶ ساله
به گزارش ایران جیب از خراسان، سال ۹۸ بود که هیئت دولت در لایحه ای از تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان و حذف چهار صفر از پول ملی خبر داد. اگر چه این لایحه در ادامه به مرحله تصویب نرسید، گذشت زمان نشان داد که این عدم تصویب به نفع اقتصاد نیز بوده است. به عنوان مثال در سال های اخیر با صعود قیمت کالاهایی مانند مسکن به چندین میلیارد تومان، فعالان این بازار در گفت و گوهای خود به جای ۴ صفر، ۱۰ صفر از پول را حذف کرده و هر یک میلیارد را معادل یک تومان در نظر می گیرند! برای همین می‌توان گفت در صورتی که پول ملی در آن زمان تغییر می کرد، تاثیر این اقدام با تورم فزاینده سال های اخیر خنثی می شد.
حذف ۴ صفر دوباره روی میز
رئیس کل بانک مرکزی دیروز و در جریان همایش سیاست های پولی و ارزی، از حذف ۴ صفر از پول ملی به عنوان یکی از برنامه های اصلاح نظام پولی کشور در سال جاری خبر داد و گفت: تصویر ریال ایران تصویر مناسب و صحیحی در اقتصاد جهانی نیست و به همین منظور سیاست حذف صفر از پول ملی در دستور کار بانک مرکزی قرار دارد. وی تصریح کرد: اجرای این سیاست با توجه به تجربیات موفق جهانی و در زمان مناسب می تواند به بهبود تصویر ریال کمک شایانی کند.
مسیر بازگشت اعتبار به پول ملی
فرزین به لزوم اصلاح تصویر ریال در اقتصاد جهانی اشاره کرده است. با این حال، به نظر می رسد موضوع اعاده حیثیت پول ملی، موضوعی نیست که با حذف ۴ صفر محقق شود. مرکز پژوهش های مجلس در گزارش سال ۹۹ خود درباره این موضوع، به پول‌هایی مانند وون کره جنوبی، ین ژاپن، کرون نروژ اشاره کرده بود که ارزش آن ها در آن زمان به چند ده هزارم دلار می رسید، اما در زمره اقتصادهای پیش رو با پول های ملی ارزشمند و قابل قبول در مبادلات بین المللی قرار داشتند. برعکس به پول هایی نظیر ریال عمان، دینار کویت، دینار اردن و دینار بحرین اشاره شده بود که به رغم ارزش تا بیش از ۳ برابری آن ها نسبت به دلار، از جایگاه بین المللی برخوردار نبوده اند. در واقع باید گفت حیثیت پول ملی به رواج بین المللی آن بستگی دارد و تابعی از ثبات قدرت خرید و قدرت اقتصادی ناشر (حاکمیت) آن پول است.
زمان مناسب حذف ۴ صفر
موضوع دیگر مورد اشاره رئیس کل بانک مرکزی، تاکید بر زمان اجرای مناسب حذف ۴ صفر است. در ابتدای مطلب، اشاره ای به تغییرات تورمی و اثر آن بر پول ملی شد. با این حال، در شرایط کنونی که اقتصاد ایران با تورم ۳۰ درصد دست و پنجه نرم می کند و بعید است این رقم در کوتاه مدت، به ارقام پایین قابل قبولی کاهش یابد، سرعت کاهش ارزش پول کماکان بالاست. به طوری که با فرض تورم ۳۰ درصد، هر سه سال، ارزش پول ملی نصف می شود. درنتیجه به نظر می رسد زمان مناسب حذف ۴ صفر، سال های بعد خواهد بود.
در واقع باید گفت حذف صفر، آخرین حلقه از اصلاحات پولی و بودجه است. تجربیات جهانی نیز نشان می دهد که اگر این اقدام با کنترل تورم و نیز اصلاحات ساختاری و اساسی در اقتصاد کشور همراه نباشد، بعد از مدتی مجدداً فرآیند کاهش ارزش پول ملی آغاز شده و مجدداً می بایست صفرهای بعدی از پول حذف شوند که بسیار هزینه زاست. این مساله در شرایطی که اقتصاد ایران کماکان در معرض شوک های داخلی و خارجی قرار دارد بسیار جدی تر خواهد بود.در مجموع حذف صفر از پول ملی ایران، اگر چه دارای پشتوانه تجربی تاییدشده در کشورهای جهان است، اما شرط موفقیت در آن، رسیدن به ناحیه مطمئنی از تورم کاهش یافته و نیز اصلاحات ساختاری است. در آن صورت است که این اقدام می تواند به بهبود اعتماد عمومی نسبت به پول ملی بینجامد. وگرنه اثرات مثبت آن می تواند بسیار کوتاه مدت باشد.