درحالی‌که بسیاری از کشورهای نفت‌خیز منطقه هنوز درگیر نوسان‌های بازار نفت هستند، امارات با گسترش تجارت بندری و نفوذ در سواحل استراتژیک آفریقا، آینده ژئوپلتیکی خود را در دوران پسانفتی پایه‌ریزی می‌کند.
امارات در چند دهه اخیر، مسیر متفاوتی از بسیاری از کشورهای نفت‌خیز منطقه در پیش گرفته است؛ مسیری که به‌جای اتکای صرف بر منابع زیرزمینی، بر پایه ایجاد زیرساخت‌های جهانی در حوزه لجستیک، تجارت و حمل‌ونقل دریایی استوار شده است. نقطه آغاز این مسیر، بندر جبل‌علی بود اما گسترش آن حالا تا سواحل آفریقا رسیده است.
امارات، با بهره‌گیری از دو بازوی اجرایی خود یعنی شرکت‌های «دی‌پی‌ورلد» و «ای‌دی پورتز»، نقشه‌ای گسترده برای توسعه نفوذ خود در بنادر استراتژیک آفریقا طراحی کرده است.
این سیاست نه‌تنها در راستای تامین منافع اقتصادی و بازرگانی است، بلکه آینده ژئوپلتیکی این کشور را در دورانی بدون نفت نیز تضمین می‌کند.
شمال آفریقا: تثبیت دروازه‌های اوراسیا
در شمال قاره، مصر در کانون توجه امارات قرار دارد. سرمایه‌گذاری در بنادر پیرامون کانال سوئز مانند «پورت‌سعید»، موقعیتی استثنایی به امارات داده تا بخشی از کنترل جریان کالا میان آسیا و اروپا را به دست گیرد.
همچنین، الجزایر نیز با بندر استراتژیک «جزایر» بخشی از اهداف سرمایه‌گذاری‌های لجستیکی امارات شده است.
شرق آفریقا: کنترل ورودی شاخ آفریقا و دسترسی به درون قاره
در این منطقه، امارات حضوری چندلایه دارد؛ از بنادر بربره در سومالی‌لند که نقشی کلیدی در اتصال دریایی به اتیوپی بازی می‌کند، تا بنادر جیبوتی، پونتلند و سودان که هرکدام به‌نوعی بخشی از راهبرد مهار تنگه باب‌المندب هستند.
با وجود برخی چالش‌های سیاسی در روابط با جیبوتی و سودان، امارات با افزودن بندر دارالسلام تانزانیا، مسیرهای جایگزین را نیز فعال کرده است.
جالب توجه اینکه این کشور تنها به بنادر ساحلی بسنده نکرده و با توسعه پایانه‌های خشک مانند کیگالی در رواندا، عملا به قلب آفریقا نیز نفوذ کرده است.
غرب آفریقا: نفوذ در سواحل آتلانتیک و معادن استراتژیک
با وجود فاصله جغرافیایی زیاد، امارات در غرب آفریقا نیز حضوری قدرتمند دارد. بندر کمسر در گینه که محل بارگیری بوکسیت است، توسط شرکت‌های اماراتی تجهیز شده است.
همچنین پروژه‌هایی در بندر پورت‌نوآر در کنگو (برای صادرات طلا و مس) و بندر لوآندا در آنگولا (در امتداد کریدور لوبیتو) نمایانگر تلاش امارات برای تثبیت نقش خود در صادرات منابع معدنی آفریقا هستند.
بازوان اجرایی امارات
«دی‌پی‌ورلد» که از دبی هدایت می‌شود، یکی از بزرگ‌ترین اپراتورهای بندری جهان است و سهمی زیادی
از درآمد خود را از پروژه‌های آفریقایی کسب می‌کند. مدیران این شرکت بارها از آفریقا به‌عنوان «میدان رشد بی‌رقیب» یاد کرده‌اند.
در مقابل، «ای‌دی پورتز» که از ابوظبی پشتیبانی می‌شود، با تمرکز بر پروژه‌هایی بلندمدت و با حمایت‌های دولتی، حضوری نظام‌مند در بازارهای آفریقایی دارد.
آفریقا، سکوی پرتاب امارات در دوران پسانفتی
ورود عمیق و هدفمند امارات به عرصه لجستیک بندری آفریقا تنها یک سرمایه‌گذاری اقتصادی نیست، بلکه بخشی از طراحی کلان برای آینده‌ای چندقطبی است که در آن قدرت از منابع زیرزمینی به موقعیت‌های استراتژیک و زیرساخت‌های بین‌المللی منتقل خواهد شد. در این چشم‌انداز، بنادر آفریقا به‌مثابه حلقه‌های اتصال امارات به بازارهای جهانی، نقشی حیاتی دارند.
رقابت و هم‌افزایی میان دبی و ابوظبی در این حوزه، نه‌تنها به افزایش کارایی و نفوذ منطقه‌ای امارات انجامیده، بلکه الگویی نادر از دیپلماسی اقتصادی مبتنی بر زیرساخت را در جهان عرب معرفی کرده است./ فارس