با وجود وعدههای مکرر درباره ارتقای کیفیت نان، آنچه امروزه به دست مردم میرسد، نانی بیرمق، سبک و کمارزش است. طرح اختلاط گندمهای مرغوب و نامرغوب پیشرفتی نداشته، نان کامل به حاشیه رانده شده و در نانواییها نانی پخته میشود که نه رنگ دارد، نه طعم، نه خاصیت.
ساعت ۷ صبح، صف نانوایی در محلهای از جنوب غرب تهران شکل گرفته، اما چهره مردم خوشحال نیست. بوی نان تازه به مشام نمیرسد، بیشتر بوی خمیر نیمپز و گاهی سوخته است. «قبلاً نان داغ میخوردیم، الآن باید نان رو روی بخاری بگذاریم تا نرم بشه!» این را خانم نظری، یک مادر خانهدار میگوید و ادامه میدهد: «هم بیکیفیته، هم زود بیات میشه، تازه قیمتش هم رفته بالا.»
بررسی میدانی خبرنگار فارس در ۵ نانوایی سطح شهر نشان میدهد:
در اکثر موارد نان کمحجم و توخالی پخته میشود.
بوی جوششیرین در نان محسوس است.
رنگ نانها به جای طلایی، بیشتر مایل به قهوهای سوخته است.
میزان سبوس در آرد بسیار پایین و حتی نزدیک به صفر است.
در همین رابطه، آقای حیدری، نانوای باسابقهای با ۲۵ سال تجربه، گلایه میکند: «آردی که به ما میدن کیفیت نداره، پختش سخته. مجبوریم برای ور آمدن نون از جوششیرین استفاده کنیم. ولی مردم انتظار نان خوب دارن؛ چیکار کنیم؟»
در سالهای گذشته، طرح اختلاط گندم با هدف افزایش کیفیت آرد اجرا شد، اما بنا بر گزارش منابع آگاه در اداره غله، این طرح بهدلیل ضعف زیرساختها و نبود کنترل کیفی مؤثر، عملاً متوقف شده است. سبوس گندم ها را برای تغذیه دام میتراشند و آنچه برای نان مردم باقی میماند، محصولیست با کمترین ارزش تغذیهای.
از سوی دیگر، علیاکبر رضایی، متخصص تغذیه، تأکید میکند:«نان بدون سبوس، تنها نشاسته خالص است؛ در واقع قند سادهای که سریع جذب میشود و نهتنها سیرکننده نیست بلکه قند خون را هم بالا میبرد. حذف سبوس از آرد یعنی حذف فیبر، و این باعث یبوست، مشکلات گوارشی، چاقی و حتی دیابت در بلندمدت میشود.»
آمار رسمی وزارت بهداشت نیز نشان میدهد در یک دهه گذشته، بیماریهای گوارشی در مناطق کمبرخوردار با مصرف بالای نان، رشد چشمگیری داشته است. با این حال، نان کامل – که در بسیاری از کشورها جایگزین نان سفید شده – همچنان در ایران مهجور است و حتی بسیاری از نانوایان آموزش پخت آن را ندیدهاند.
در نهایت، این پرسش همچنان بیپاسخ مانده: چرا نانی که قرار است "قوت غالب مردم" باشد، روز به روز از سفرهها تهیتر میشود؟تا کی مردم باید پول نان خوب بدهند اما نانی بگیرند که سلامتشان را تهدید میکند؟