تهاجم گروه‌های تروریستی مورد حمایت خارجی در شمال سوریه بخشی از توطئه‌ها برای ناامن کردن کریدوری از ترانزیت شرق به غرب و همچنین مقابله با نظام حامی مقاومت بشار اسد و خیز آن در احیای اقتصاد داخلی کشورش است.
استان حَلَب پایتخت اقتصادی سوریه در شمال این کشور که پس از قریب به گذشت پنج سال از سرکوب کامل تروریست‌ها روی آرامش به خود دیده و دولت بشار اسد گام‌های بلندی برای احیای فعالیت‌های اقتصادی در آنجا برداشته از چهارشنبه گذشته صحنه دفاع نیروهای ارتش سوریه و همپیمانان آن در برابر هجوم غیرمنتظره بقایای گروه‌های تروریستی مستقر در ادلب است. حلب از لحاظ موقعیت جغرافیایی و اهمیت اقتصادی استراتژیک محسوب می‌شود به طوری که از سال‌های نخست درگیری‌های نظامی در سوریه و به طور مشخص از سال ۲۰۱۲ تا اوایل ۲۰۲۰ هم همواره صحنه درگیری‌های فراوان با تروریست‌ها بوده است.
در شرایطی که دولت بشار اسد در سوریه در مقطع اخیر زیر هیچ فشاری برای دور شدن از جبهه مقاومت نرفته گردانندگان دیرینه گروه‌های تروریستی(محور آمریکایی-صهیونیستی) با طرح آشوب خلاق تازه، فتنه حلب را رقم زدند.
ناآرامی‌های جدید در سوریه با موضوع تقلای تازه برای ناامن‌سازی کریدور شرق به غرب نیز مرتبط است که یکی از محورهای تحلیل سیاست‌های ژئوپلیتیک آمریکا و رقابت با چین در عرصه جهانی است. این دو موضوع به دلیل ارتباط مستقیم با توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی، تجارت جهانی و تسلط بر کریدورهای استراتژیک، اهمیت بسیاری دارد.
کریدور شرق به غرب، مسیرهای ارتباطی استراتژیکی است که آسیا، اروپا و آفریقا را به یکدیگر متصل می‌کند. این کریدورها نقش مهمی در تجارت جهانی، انتقال انرژی و تأمین زنجیره عرضه دارند. از جمله مهم‌ترین این کریدورها، مسیرهایی هستند که از آسیای میانه و غرب آسیا عبور کرده و به اروپا می‌رسند و در راس آن طرح چینی کمربند و جاده است که شهرهای حلب و حمص سوریه تا ساحل دریای مدیترانه نیز در مسیر آن قرار دارد.
اعضای گروه تروریستی تحریرالشام مستقر در استان ادلب سوریه از شامگاه چهارشنبه گذشته یعنی ساعاتی پس از برقراری آتش‌بس در لبنان، از ادلب به سوی حلب حرکت کردند. ادلب از سال ۲۰۱۹ در کنترل گروه های تروریستی معارض در سوریه است و آخرین لانه تروریست‌ها در این کشور شمرده می‌شود که طی توافق‌هایی با میانجی‌گری ترکیه در آتش بس با دولت سوریه به سر می‌بردند اگرچه مکررا با حملات پراکنده آن را نقض کرده بودند.
پیشروی غافلگیرانه تروریست‌های تحریرالشام طی روزهای گذشته تردد در بزرگراه بین‌المللی ام – فایو(M5) میان دمشق – حلب و چهار راه میان این بزرگراه با بزرگراه شماره چهار ام فور که دمشق را به بندر لاذقیه متصل می‌کند، مسدود کرده است.
به گزارش رسانه‌ها، تروریست‌ها در سوریه با تسلط بر چند روستای غرب حلب و پیشروی تا ۵۰ منطقه این استان قصد محاصره شهر حلب و مسدود کردن کامل بزرگراه حلب به دمشق را دارند.
در حال حاضر، تروریست‌ها از دروازهای جنوب غربی حلب نفوذ کرده و هدف آنها قطع کامل بزرگراه حلب-دمشق(M۵) و محاصره کامل شهر است.
منابع ارتش سوریه اعلام کرده‌اند که در تلاش هستند تا این پیشروی‌ها را متوقف کرده و کنترل مناطق استراتژیک را بازپس گیرند. در همین راستا دولت سوریه فرودگاه بین المللی حلب را نیز تعطیل و همه پروازهای غیرنظامی در آنجا را متوقف کرده است.
رژیم صهیونیستی نیز پیش از این‌ها فرودگاه شهر حلب و حتی در طول ۷۲ روز تجاوز نظامی خود به لبنان چندین بار پیرامون بزرگراه حلب به دمشق را بمباران کرده و موجب مسدود شدن آن شده بود. با این حال دولت سوریه در سال‌های جنگ داخلی سوریه که این بزرگراه مسدود بوده از جاده کویری به نام جاده خناصر اثریا برای جابجایی میان دمشق و حلب استفاده می کرد که بیش از ۹۰ کیلومتر هم طولانی تر بوده است و تروریست‌ها الآن کیلومتر با آن فاصله دارند.
عقده محور آمریکایی از احیای اقتصاد حلب
اما شهر حلب یکی از مهم‌ترین مراکز اقتصادی و صنعتی سوریه به شمار می‌رود و اهمیت آن برای دولت سوریه به دلایل متعددی قابل توجه است:
۱. مرکز تاریخی تجارت و صنعت
حلب از دیرباز به‌عنوان یکی از کهن‌ترین شهرهای تجاری در منطقه شناخته می‌شده و در مسیرهای اصلی جاده ابریشم قرار داشته است. بازار سنتی حلب (بازار مدینه) یکی از بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان بود و مرکز تجارت داخلی و بین‌المللی محسوب می‌شد.
مهر ماه گذشته پنجمین نمایشگاه بین المللی تجاری حلب به همت وزارت صنعت سوریه و همکاری اتاق صنایع حلب برپا شد و بیش از 70 شرکت داخلی در سوریه در کنار کشورهای هند، آفریقای جنوبی، اندونزی،فیلیپین،ایران و شمار دیگری از کشورها در آن مشارکت داشتند.
مقامات سوریه هدف از برپایی این نمایشگاه را عرضه محصولات ملی و افزایش مبادلات تجاری در سایه محاصره ظالمانه علیه سوریه وشرایط اقتصادی منطقه خوانده و تاکید کردند که تکرار چنین رویدادهایی در سوریه به معنای فراهم شدن بستر مهمی برای دیدار با صنعت گران، سرمایه گذاران، واردکنندگان و متخصصان است.
۲. پایگاه صنایع تولیدی
این شهر به دلیل دارا بودن کارخانه‌ها و کارگاه‌های صنعتی متعدد در حوزه‌های نساجی، مواد غذایی، دارویی، فلزات، و صنایع سنگین، به قلب صنعتی سوریه تبدیل شده است. حلب تا قبل از جنگ، سهم بزرگی در تولید ناخالص داخلی سوریه داشته و طی سال‌های اخیر برای احیای آن گام‌های بلندی برداشته شده است.
۳. موقعیت جغرافیایی استراتژیک
موقعیت جغرافیایی حلب، در نزدیکی مرز ترکیه و به‌عنوان گذرگاهی به بازارهای خاورمیانه و اروپا، به اهمیت اقتصادی آن می‌افزاید. این موقعیت باعث شد حلب نقشی کلیدی در تجارت خارجی سوریه ایفا کند.(سوریه در سال ۱۴۰۰ به طرح کمربند و جاده ملحق شد و به طور خاص شهرهای حلب به اضافه ادلب، حمص و لاذقیه در مسیرهای این طرح چینی قرار دارند)
۴. کشاورزی و تجارت محصولات زراعی
منطقه اطراف حلب یکی از مراکز مهم کشاورزی سوریه است و تولید محصولات زراعی مانند پنبه، زیتون، و گندم به رشد اقتصادی این شهر کمک می‌کند. علاوه بر این، حلب محل فرآوری و صادرات محصولات کشاورزی است.
۵. بازسازی و احیای اقتصادی پس از جنگ
با توجه به آسیب‌های گسترده‌ای که حلب در طول جنگ داخلی سوریه متحمل شد، این شهر به نماد بازسازی اقتصادی و توسعه مجدد تبدیل شده است. دولت سوریه با کمک شرکای خارجی، به‌ویژه روسیه و ایران، تلاش دارد صنایع و زیرساخت‌های تخریب‌شده را احیا کند.
۶. گردشگری تاریخی
حلب به دلیل آثار تاریخی فراوان، مانند قلعه حلب و بازار مدینه، در جذب گردشگران داخلی و خارجی نقش مهمی داشت. احیای صنعت گردشگری می‌تواند منبع درآمد مهمی برای دولت باشد.
بنابراین کنترل و توسعه حلب برای دولت سوریه به معنای بازپس‌گیری بخش عمده‌ای از توان اقتصادی این کشور است. بازسازی این شهر نه‌تنها به اقتصاد ملی کمک کرده، بلکه نشان‌دهنده استقرار مجدد حاکمیت دولت در بخش‌های استراتژیک کشور است.
اهمیت استراتژیک (M5)
بزرگراه حلب-دمشق معروف به بزرگراه ام فایو نیز طولانی‌ترین مسیر استراتژیک در سوریه برای صادرات و وادارات کالا و ستون فقرات اقتصاد سوریه محسوب می‌شود.
این بزرگراه ۴۵۰ کیلومتری از ادلب، آخرین لانه گروه‌های تروریستی و سپس حلب پایتخت اقتصادی سوریه در شمال این کشور آغاز می‌شود و با عبور از حماه و حمص به دمشق و از آنجا به درعا و سپس مرز سوریه با اردن می‌رسد؛ یعنی شمال را به جنوب سوریه متصل می‌کند.
از نظر منطقه‌ای ام فایو بخشی از شبکه راه‌های بین المللی است زیرا مرزهای اردن را به مرزهای ترکیه در شمال متصل می‌کند از همین رو یک کریدور مهم و حیاتی بین اروپا و خاورمیانه محسوب می‌شود.
بنابراین بزرگراه حلب به دمشق، به عنوان یکی از مهم‌ترین محورهای حمل‌ونقل در سوریه که در سال ۲۰۲۰ به طور کامل از کنترل گروه های تروریستی خارج شد از جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و استراتژیک اهمیت زیادی دارد:
۱. اتصال اقتصادی شمال به جنوب
این بزرگراه شهرهای بزرگ سوریه مانند حلب، حما، حمص و دمشق را به یکدیگر متصل می‌کند. این مسیر شاهراه اصلی برای حمل‌ونقل کالا، مواد غذایی و تولیدات صنعتی بین این مناطق است و نقش کلیدی در رونق اقتصادی کشور دارد.
۲. حلب به عنوان قطب صنعتی
همان طور که گفته شد، حلب به‌عنوان قطب صنعتی سوریه شناخته می‌شود و بسیاری از کارخانه‌ها و صنایع این کشور در این شهر قرار دارند. اتصال حلب به دمشق از طریق M۵ امکان ارسال کالاها به پایتخت و همچنین صادرات به دیگر کشورها را تسهیل می‌کند.
۳. بازارها و تجارت داخلی
این بزرگراه امکان تبادل کالا میان مناطق مختلف سوریه را فراهم می‌آورد و ستون فقرات تجارت داخلی کشور به شمار می‌رود. با توجه به بحران‌های گذشته، بازگشایی این مسیر به بهبود تجارت و دسترسی به بازارها کمک می‌کند.
۴. حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیت
بزرگراه حلب به دمشق بخشی از مسیر ترانزیتی سوریه به کشورهای همسایه مانند لبنان، اردن و ترکیه است. این مسیر برای واردات و صادرات کالاها به بازارهای بین‌المللی اهمیت ویژه‌ای دارد.
۵. احیای اقتصاد پس از جنگ
در طی جنگ داخلی سوریه، کنترل بخش‌های مختلف این بزرگراه بارها تغییر کرده است و تخریب‌های گسترده‌ای به زیرساخت‌های آن وارد شده. بازسازی و بازگشایی کامل M۵ یکی از اولویت‌های دولت سوریه برای احیای اقتصاد کشور است.
۶. جذب سرمایه‌گذاری و گردشگری
این بزرگراه امکان دسترسی آسان‌تر به مناطق تاریخی و فرهنگی مانند دمشق و حلب را فراهم می‌کند که می‌تواند به جذب گردشگران داخلی و خارجی و سرمایه‌گذاری‌های جدید کمک کند.
به‌طور کلی، M۵ نه‌تنها از نظر اقتصادی بلکه از لحاظ یکپارچگی جغرافیایی و استراتژیک برای بازسازی سوریه پس از جنگ، نقشی حیاتی دارد.
نقش کشورهای منطقه در امنیت کریدور اقتصادی سوریه
از آنجایی که چین در سال ۲۰۱۳ با طرح «کمربند و جاده به دنبال ایجاد شبکه‌ای گسترده از زیرساخت‌های حمل‌ونقل، تجاری و انرژی بوده که کشورهای آسیا، اروپا و آفریقا را به یکدیگر متصل کند، آمریکا در تقابل با آن تلاش دارد تا با ناامن‌سازی کریدورهای استراتژیک، مانع از تحقق کامل این پروژه شود.
برخی اقدامات آمریکا در این راستا عبارت‌اند از:
۱. حمایت از ناآرامی‌ها در مناطق کلیدی: از جمله مناطق آسیای میانه، غرب آسیا و شرق اروپا که در مسیر کریدور شرق به غرب قرار دارند.
۲. تشویق به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های رقیب: آمریکا با همکاری شرکای خود، به دنبال ارائه جایگزین‌هایی برای طرح چین است، از جمله پروژه آی مک(کریدور هند به اروپا) که گفته می شود با جنگ غزه تعلیق شده زیرا قرار بود از سرزمین های اشغالی هم بگذرد.
۳. تحریم و فشار اقتصادی: تحریم شرکت‌ها و پروژه‌های مرتبط با «کمربند و جاده» و همچنین اعمال فشار بر کشورهایی که قصد همکاری با چین را دارند( از جمله تحریم‌های سزار علیه دولت سوریه)
۴. تشویق به بی‌ثباتی ژئوپلیتیک: با ایجاد و تقویت درگیری‌های منطقه‌ای، مانند درگیری‌های قومی یا سیاسی، تلاش می‌کند تا اجرای پروژه‌های زیربنایی چین به تأخیر بیفتد.
بنابراین از آنجایی که تقابل میان چین و آمریکا بر سر تسلط بر کریدورهای تجاری و استراتژیک، یکی از مهم‌ترین محورهای رقابت ژئوپلیتیک در قرن ۲۱ است، نقش کشورهای منطقه‌ای، سازمان‌های بین‌المللی و همکاری‌های چندجانبه در تعیین سرنوشت این رقابت بسیار حائز اهمیت است./ فارس