پس از چندین دهه چالش بر سر طرح گردشگری آشوراده، بالاخره دیروز با حضور رئیس‌جمهور این طرح جنجالی کلید خورد.
پیش از این در آذر امسال «محمدجواد ساوری» مدیرکل میراث‌فرهنگی و گردشگری گلستان در مناظره‌ای که با «محمود تقی‌پور»، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست میانکاله داشت، این روز را پیش‌بینی کرده و گفته بود: «در برابر هرگونه اما و اگری می‌ایستد.»
این در حالی بود که محیط‌بان آشوراده به پشتوانه دیدگاه کارشناسان محیط‌زیست نظر دیگری داشت. این کارشناسان سال‌هاست که معتقدند، به هزار و یک دلیل نباید طرح‌های گردشگری در آشوراده اجرایی شود.
یکی از آن دلایل این است: «اینجا محل تجمع پرندگان بسیاری است و بسیاری از گردشگران برای دیدن این پرنده‌ها می‌آیند. اگر دستکاری بیشتری در این منطقه صورت گیرد، تجمع پرنده‌ها در آن قسمت به‌واسطه از بین رفتن منابع غذایی یا فرصت استتار بین نیزارها و... دچار مشکل شده و این جاذبه گردشگری از بین می‌رود. دراین‌صورت، نه ساحل ماسه‌ای داریم و نه جاذبه طبیعی.»
با این وجود، مسوولان دولت رئیسی نظر دیگری دارند. بنا به مطلبی که در سایت ریاست‌جمهوری منتشر شده است: «اجرای طرح ملی گردشگری و طبیعت‌گردی در تنها جزیره ایرانی دریای خزر یکی از مطالبه‌های مهم مردم و مسوولان گلستان در دهه‌های اخیر بوده و اجرای آن سال۹۳ در سفر استانی هیات دولت به تصویب رسیده بود.»
در این مطلب تاکید شده است: «با وجود آغاز اجرای طرح گردشگری آشوراده در سال۹۷ کش و قوس میان حامیان محیط زیست و مدیران اجرایی استان سبب شد تا مساحت اجرای این طرح از ۳۸۰هکتار به ۳۸هکتار و در نهایت به ۲۲هکتار و در مجاورت بافت مسکونی و متروکه فعلی آشوراده و با هدف وارد نشدن آسیب به این زیستگاه منحصر به فرد، محدود شود.» گفته می‌شود، در اجرای طرح ملی گردشگری و طبیعت‌گردی جزیره آشوراده، ریز پروژه‌هایی از جمله ساخت اسکله، مسیر دسترسی، آلاچیق، رستوران و دیگر زیرساخت‌های موردنیاز برای حضور گردشگران در جزیره تعریف شده است.
جزیره طلسم‌شده
آشوراده، دهی است در انتهای شرقی شبه جزیره میانکاله، واقع در بندر ترکمن در استان گلستان. جزیره‌ای منحصربه‌فرد که تا سال۱۳۷۲ بیش از هزار نفر سکنه داشت؛ اما به‌دلیل بالا آمدن سطح دریای خزر و وقوع سیل، ساکنانش آن را ترک کردند. شاید از همان زمان، چالش بر سر این جزیره جدی‌تر شد؛ اما این چالش ربطی به امروز و دیروز ندارد. طلسم این جزیره که خاستگاه فوک‌های خزری و پرندگان نادر است شاید از زمانی آغاز شد که سلطان محمد خوارزمشاه از مغولان گریخت و به آن پناه آورد.
بسیاری بر این باورند که این جزیره همان آبسکون معروف است که سلطان محمد پس از رها کردن مردمش در چنگ مغولان به آنجا پناه برد و در نهایت خودش را کشت. این اما پایان سرنوشت عجیب جزیره نبود. زمان جنگ جهانی اول روس‌ها شبه جزیره میانکاله و آشوراده را اشغال کردند تا امنیت کشتی‌هایشان را تضمین کنند.
این اشغالگران تا پایان جنگ جهانی دوم جزایر را در اختیار داشتند تا اینکه انقلاب کمونیستی روسیه به وقوع پیوست و عهدنامه مودت ایران و روسیه به امضای دو طرف رسید و روسیه تعهد داد؛ به اشغال آشوراده پایان دهد. سرانجام سال۱۳۳۰ تاسیسات بندری از سوی شیلات شمال ایران در این منطقه مستقر و مردم ساکن آن شدند. اما باز این پایان ماجراهای آشوراده نبود. با اینکه مطابق قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، هرگونه دخل و تصرف در مناطق حفاظت‌شده محیط زیست غیرقانونی است. با این حال بارها بحث واگذاری آن مطرح شده است.
البته هر بار دادستانی طبق این قانون مخالف واگذاری این جزیره به بخش خصوصی بود تا اینکه این طلسم با سفر رئیس قوه قضائیه در ۲۶مرداد۱۴۰۲ شکست. محسنی‌اژه‌ای با تفویض اختیارات ویژه به رئیس کل دادگستری استان دستور داد تا ضمن اهتمام نسبت به جوانب و ملاحظات زیست‌محیطی، تدابیر و اقدامات عاجل در راستای حل مشکل حقوقی ۲۵ساله طرح گردشگری جزیره آشوراده، اتخاذ شود.
واگذاری‌های مناقشه‌‌برانگیز
گفتیم که طبق قانون، واگذاری این جزیره غیرممکن بود تا اینکه برای نخستین‌بار بحث واگذاری‌اش از سال ۱۳۸۳ به میان آمد و جزیره در دولت خاتمی به بنیاد مستضعفان واگذار شد؛ اما بنیاد علوی وابسته به بنیاد مستضعفان با ارائه سند مالکیت جزیره که در سال ۱۳۷۶ ثبت شده بود، مدعی مالکیت جزیره شد. بنیاد علوی مدتی بعد با واگذاری بخش‌هایی از جزیره به یک شرکت خصوصی، این شرکت را با سازمان محیط زیست وارد مناقشه حقوقی کرد. در زمان ریاست معصومه ابتکار در سازمان محیط‌زیست بار دیگر بحث واگذاری ۳۸۰ هکتار از این جزیره به شرکت خصوصی «مناطق گردشگری جهان» تصویب شد.
در نتیجه پیگیری کارشناسان، سازمان بازرسی کل کشور این اقدام غیرقانونی اعلام شد. بار دیگر زمزمه واگذاری این جزیره در دولت احمدی‌نژاد به گوش رسید که با پیگیری سازمان بازرسی کل کشور، مصوبه واگذاری جزیره آشوراده باطل شد. در پایان دوره احمدی‌نژاد اما امتیاز سرمایه‌گذاری در آشوراده به یک شرکت لبنی واگذار شد که انتقادات و مناقشات بسیاری را در پی داشت.
دولت روحانی با پیگیری ابتکار بار دیگر خواست این جزیره را به بخش خصوصی واگذار کند؛ اما جلوی این کار گرفته شد. اکنون طرحی که دولت‌های پیشین نمی‌توانستند از دادستانی مجوزش را بگیرند، رئیسی روبان افتتاحش را برید./ دنیای اقتصاد