در صنعت خودروسازی جهان، خروج یک خودرو از خط تولید و جانشینی آن با خودرویی دیگر امری عادی است و به همین دلیل عدم تولید یک خودرو چندان جلب توجه نمیکند اما در ایران که یک خودرو به راحتی بیش از 10 سال بدون تغییر بر روی خط تولید باقی میماند، خارج شدن آن از خط تولید بدون شک اتفاق عجیبی است اما بررسی آمار تولید وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان میدهد در دو سال اخیر شمار خودروهایی که تولیدشان پایان یافته کم هم نبوده ضمن آنکه معمولاً این خروج از خط نیز بدون سر و صدا انجام گرفته است. برای بعضی از این خودروها دلتنگ میشویم، جای خالی بعضی را حس میکنیم و برای رفتن بعضی دیگر هم شاید خوشحالی کنیم اما هر چه هست در این هفته و هفته آینده، با استناد به «آمار تولید منتشر شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت»، مروری بر خودروهایی خواهیم داشت که از دو سال پیش به این سو از خط تولید خودروسازان کشورمان خارج شدهاند هر چند خروج بعضی از آنها دائمی است و برای بازگشت بعضی دیگر هنوز امیدهایی هست. البته شاید انتظار داشتید نامهایی چون زانتیا، گل و رونیز را هم در این لیست ببینید اما همه این خودروها در سال 89 (سه سال قبل) از خط تولید خارج شدند و در لیست ما جای نمیگیرند.
پژو 206 اتوماتیک
1 پژو 206 خودروی بسیار محبوبی در ایران است و بدون شک انتخاب این خودرو برای عرضه در ایران را میتوان یکی از بزرگترین موفقیتهای ایرانخودرو در دو دهه اخیر دانست. در میان مدلهای مختلف 206 عرضه شده در ایران، هر چند نمونههای مجهز به گیربکس اتوماتیک (موسوم به تیپ6) هیچگاه از نظر آمار فروش به پای تیپهای پایینتر نرسیدند اما همواره مشتریان خاص خود را داشتند، مشتریانی که ابعاد 206 میتوانست نیازهای آنها را تامین کند و از سوی دیگر برای راحتی در رانندگی شهری، به دنبال خودرویی با گیربکس اتوماتیک بودند و دقیقاً برای پاسخ به همین طیف بود که ایرانخودرو نمونههای اتوماتیک 206 را نیز عرضه کرد. مالکین این خودرو البته گلایههایی از گیربکس آن داشتند که شامل تاخیر در تعویضها و بدتر از آن خرابیهای گاه و بیگاه میشد که هزینههای زیاد را در بر داشت و همین مسأله مشتریان آن را خاص میکرد به گونهای که در دوران رونق تولید خودرو و روزگاری که قیمت مدلهای کارخانهای آن 18.5 میلیون تومان بود، به سختی میشد حتی با قیمت 17.5 میلیون تومان در بازار مشتری پیدا کرد. البته این خودرو همواره مشتریان خاص خود را داشت ولی شمار این مشتریان آنقدر نبود که ادامه تولید آن را توجیهپذیر کند ضمن آنکه گیربکس پیچیده آن قابلیت داخلیسازی ندارد و به همین دلیل براساس آمار موجود، از سال 89 به این سو تولید رسمی برای این خودرو به ثبت نرسیده است. در مورد ادامه تولید آن باید گفت تا زمانی که رابطه پژو و ایرانخودرو دوستانه نشود، نباید انتظار تولید آن را داشته باشیم. پس فعلاً باید با این خودرو خداحافظی کنیم.
پژو 206 دوگانهسوز
2 ایده ساخت نمونههای دوگانهسوز از پژو 206 بیشتر از هر چیز یادگار دورانی است که وزارت صنایع خودروسازان را مکلف کرده بود تمام تولیدات خود را به صورت گازسوز تولید کنند. از سوی دیگر موج بهرهگیری از خودروهای گازسوز که پس از اعمال سهمیهبندی بنزین به راه افتاده بود نیز تمایل به خرید خودروهای دوگانهسوز را بالا میبرد و ایرانخودرو هم با همین پشتوانه، مدلهای دوگانهسوز پژو206 را تولید کرد. استقبال از این خودرو آنقدر نبود که ایرانخودرو انتظار داشت چرا که در بهترین زمان (سال 90) تنها 7 هزار دستگاه از 167 هزار دستگاه پژو 206 تولید شده از نوع گازسوز بود تا در نهایت تولید این خودرو در پایان سال 90 متوقف شود. بعید است با شرایط فعلی امیدی به تولید مجدد این مدل باشد چرا که از یک سو سیاستهای کلان کشور تا حدود زیادی از CNG فاصله گرفته و از سوی دیگر ایرانخودرو این روزها رانا را برای عرضه دارد که فروشش را به 206 ترجیح میدهد.
پژو روآ
3 بعد از خروج پیکان از خط تولید، پژو RD که بعدها با تغییراتی نام روآ را به خود گرفت، اسلحه اصلی ایرانخودرو در بازار خودروهای ارزان قیمت بود. ترکیب بدنه سبک شده پژو 405 با موتور و گیربکس اصلاح شده پیکان هر چند روی کاغذ خودرویی ارزان قیمت با فضای داخلی جادار را نوید میداد، اما در عمل روآ را تبدیل به خودرویی پر دردسر کرد که از یک سو خرج لوازم بدنه بالایی داشت و از سوی دیگر قوای محرکه و به ویژه سیستم انتقال قدرتش فریاد مالکینش را به هوا برده بود. روآ هیچگاه نتوانست از پس پراید برآید و ایرانخودروییها که همیشه از زیانده بودن تولید آن شکایت میکردند سرانجام در اواخر سال 90 قید تولید آن را زدند. با این یکی باید قطعاً برای همیشه خداحافظی کنیم هر چند جای خالی یک خودروی ارزان قیمت در طیف محصولات ایرانخودرو دیده میشود.
تندر90 دوگانهسوز
4 تندر90 هم برای دوگانهسوز شدن بیشتر از هر چیز گرفتار جو سنگینی شد که تاکید بر تولید خودروهای دوگانهسوز در کشور داشت و البته مسئولین و تصمیمگیرندگانی که گاز طبیعی را تنها راه نجات کشور از وابستگی به بنزین وارداتی میدیدند. براساس آمار موجود، از پایان سال 90 به این سو، هیچ تندر دوگانهسوزی تولید نشده است هر چند دیگر خریداران هم توجه چندانی به خودروهای دوگانهسوز ندارند تا بیش از هر چیز تصمیمات نسنجیده و شتابزده مسئولین وقت جلب توجه کند.
سمند سریر
5 ایده ساخت مدلهای لیموزین لوکس از یک خودروی ملی از ابتدا هم ایده خوبی نبود و پروژه با وجود هزینه و دردسرهای زیادی که داشت، از ابتدا بدون تعریف مشخص به پیش رفت تا سمند سریر تنها بیانگر تواناییهای فنی مرکز طراحی ایرانخودرو باشد. اگر آمار را معیار بررسی قرار دهیم از سال 88 تا امروز، هیچ سمند سریری در سایت تهران ایرانخودرو تولید نشده است! هر چند میدانیم تعداد محدودی از این خودرو تولید شده ضمن آنکه براساس شنیدهها، تولید آن به صورت مقطعی و بنا بر سفارش (کدام سفارش!) انجام میشود و به این ترتیب علت عدم ثبت تولید این خودرو در آمار وزارت صنایع مشخص نیست. البته ایرانخودروییها سایت مازندران خود را در ابتدا برای تولید این خودرو افتتاح کردند که البته موفقیتی به دنبال نداشت.
پژو 207i
6 این خودرو که در بسیاری از بازارها با نام 206 Plus عرضه میشود هر چند در باطن پژو 206 آشنای ایرانی است اما کمی بزک شده تا بیشتر جلب توجه کند که البته در این زمینه هم موفق بود و خوب میفروخت اما مشکلات پیش آمده میان ایرانخودرو و پژو مانع از ادامه تولید آن شد. اگر شرایط رابطه ایرانخودرو و پژو به همین شکل باقی بماند باید قید ادامه تولید این خودرو را بزنیم هر چند ایران خودروییها عزم خود را برای تولید مدلهای هاچبک رانا جزم کردهاند و با این حساب بعید است جایی برای 207 باقی بماند و احتمالاً باید با این مدل هم خداحافظی کنیم.
نیسان ماکسیما
7 نیسان ماکسیما بدون شک یکی از به یاد ماندنیترین خودروها در دهه 80 است، خودرویی که در روزگار خود و در قحطی محصولات لوکس بازار توانست جایگاه بالایی برای خود به دست آورد و از سوی دیگر نمونههای دنده دستی آن در زمان خود نمادی از شتابگیری سریع بودند و خیلی از جوانان عاشق سرعت آرزوی راندن آن را داشتند. ماکسیما آنقدر خودروی خوبی بود که حتی با آزاد شدن واردات خودرو هم توانست تا حدود زیادی در مقابل موج خودروهای وارداتی هم ردهاش بایستد و به ویژه با اتکا به موتور شش سیلندرش (در حالی که اکثر رقبا چهار سیلندر بودند) چندان احساس ضعف نمیکرد اما به مرور گرد پیری بر چهره ماکسیما نشست تا جایی که دیگر نه شکوه گذشته را داشت و نه آنقدر لوکس بود که جلب توجه کند و نه حتی دیگر قیمت 40 میلیون تومانیاش میتوانست برگ برندهاش باشد و اینگونه بود که در سراشیبی قرار گرفت. از سوی دیگر با توجه به آنکه این خودرو در بازارهای جهانی با نسل جدیدش جایگزین شده بود پارسخودروییها به ناچار این خودرو را که نمادی از بازگشت پارسخودرو به تولید خودروهای لوکس بود را سال گذشته و در حالی که در تمام سال تنها 643 دستگاه از آن تولید شده بود، بدون سر و صدا از خط تولید خارج کردند در حالی که بر چسب قیمتی بیش از 100 میلیون تومانی را به خود میدید. ماکسیما هر چند پر سر و صدا وارد کشور شد اما خروجش کمی غریبانه بود هر چند توانست تا آخرین روزها به خوبی از اعتبارش دفاع کند.
نیسان قشقایی
8 نیسان قشقایی جزو موفقترین محصولات نیسان در بازارهای جهانی و به ویژه بازار اروپا است اما به رغم آنکه نام خود را از ایل قشقایی ایران برگرفته است، در بازار کشورمان سرنوشت خوبی نداشت و خیلی زودتر از آنچه پیشبینی میشد از کشورمان کوچ کرد. مشکل البته عدم استقبال بازار از آن نبود بلکه مشکل در مبدأ ورود قطعات این خودرو بود؛ قشقایی به صورت فول CKD از انگلستان (که سایت تولیدی این خودرو برای بازارهای اروپایی است) وارد کشور میشد اما وقتی روابط تجاری ایران و انگلستان تیره شد، دودش مستقیماً به چشم پارسخودروییها رفت. انگلستان از ارسال قطعات این خودرو جلوگیری کرد و پارسخودروییها هم که مبدأ دیگری برای تهیه این قطعات نداشتند به ناچار قشقایی را در سال 90 از خط تولید کنار گذاشتند در حالی که مطابق آمار تنها 195 دستگاه از این خودرو طی دو سال در پارسخودرو مونتاژ شد.
هیوندای آوانته
9 این خودرو که در بازارهای جهانی بیشتر با نام هیوندای الانترا شناخته میشود، برای نخستین بار در سال 84 در خط تولید خودروسازان راین قرار گرفت تا در کنار هیوندای آوانته خط تولید این شرکت را کامل کند. این خودرو در آن زمان خودروی روز هیوندای به شمار میرفت که در بازارهای جهانی از جمله بازار آمریکا هم عرضه میشد هر چند خیلی زود از سوی این شرکت با نسل جدیدش جایگزین شد. آوانته از همان آغاز با توجه به سطح قیمت و شکل ظاهریش حاشیه بازار را هدف گرفته بود و به همین دلیل در بهترین شرایط تولیدی کمتر از 3800 دستگاه در سال داشت و عرضه مدلهای اتوماتیک در سال 88 هم نتوانست تغییر زیادی در این وضعیت ایجاد کند. با این وجود به لطف کیفیت بالا و دوام مناسب، خریدارانش را کاملاً راضی میکرد تا جایی که کمتر حاضر به فروش خودروی خود بودند هر چند طراحی ظاهری ساده و طراحی داخلی کسلکننده از بزرگترین نقاط ضعف آن بود. تولید این خودرو در سال 91 با پایان قرارداد خودروسازان راین و هیوندای پایان یافت.
هیوندای ورنا
10 برادر کوچکتر آوانته که در بازارهای جهانی با نام هیوندای اکسنت هم عرضه میشود، از سال 83 مهمان خط تولید خودروسازان راین بود و کرمانخودرو قصد داشت با تولید آن، تا حدودی جای خالی دوو سییلو را پر کند. ورنا برای این منظور انتخاب مناسبی بود و بازار هم این خودرو را با وجود طراحی ظاهری معمولیاش پذیرفت هر چند قیمت بالاتر نسبت به خودروهای همکلاسش همواره مانع از فروش بالای این خودرو میشد تا جایی که تولید سالانه آن هیچگاه به 3500 دستگاه هم نرسید. این خودرو که در زمان عرضه به بازار خودرویی به روز محسوب میشد، در زمان خروج از خط دیگر درخشش سابق را نداشت و غیر از مالکینش کمتر کسی متوجه غیبت آن از بازار خودروی کشورمان شد هر چند هنوز هم نمونههای دست دوم آن در بازار طرفدار دارد. نمونههای اتوماتیک آن در سال 89 به بازار معرفی شد اما کمتر از 1000 دستگاه از آن تولید شد تا سرانجام در سال 90 و در حالی که در کل سال تنها 64 دستگاه از این خودرو تولید شده بود، بازار را ترک کند.
هافی لوبو
11 تولید هافی لوبو یک انتخاب اشتباه از خودروسازان بم بود که انتظار داشتند بازار از خودرویی چینی با طراحی پینینفارینا استقبال کند اما لوبو اصلاً نتوانست در زمینه جلب مشتری موفق باشد. در این میان موتور ضعیف 1.1 لیتری، طراحی عجیب و نه چندان دلچسب، البته قیمت نامتناسب با سطح خودرو و بدتر از همه گمنام بودن شرکتهافی دست به دست هم داد تا تنها 285 دستگاه از این خودرو در سال 89 و 90 تولید شود.
کیا ریو
12 ریو از جمله خودروهایی است که هیچگاه نتوانست جایگاه شایسته خود را در بازار ایران به دست آورد. سایپا برای پر کردن سبد محصولاتش خودرویی میخواست که از یک سو بتواند آن را در جایگاهی بالاتر از پراید بنشاند و از سوی دیگر ارزانتر از زانتیا باشد. سایپا هر چند پراید را به عنوان یک گزینه ارزان قیمت و پر فروش در سبد محصولات خود داشت اما بازار خودروهای 10 تا 15 میلیون تومان را به طور کامل به ایرانخودرو واگذار کرده بود و ریو هم دقیقاً باید در همین جایگاه قرار میگرفت تا بتواند با خودروهای خانواده پژو و به طور ویژه 206 صندوقدار رقابت کند. ریو خودروی خوبی بود و میتوانست تا حد زیادی نیازهای خانوادههای ایرانی را نیز برآورده کند اما هیچگاه نتوانست در مقابل محصولات پژو در ایران، اعتماد خریداران را جلب کند و تیراژ تولیدش گاهی یک دهم آمار تولید پژو 206 بود ضمن آنکه به دلیل وابستگی زیاد به واردات قطعات، قیمتش هم همواره در مقابل رقبای تولید داخل بالا بود. در نهایت هم سایپاییها در پایان سال 90 و به بهانه عدم همکاری کیا در نصب ایربگ برای این خودرو آن را از خط خارج کردند تا ریو به خودرویی برای حاشیه بازار تبدیل شود.